Σαν σήμερα, η ιστορία της Κύπρου αλλάζει βίαια σελίδα. Ή, για την ακρίβεια, της την αλλάζουν άλλοι. Στις 8:15 το πρωί της Δευτέρας, τανκς των Ελλήνων αξιωματικών που υπηρετούσαν στην Εθνική Φρουρά κινούνται προς το Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: η ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’. Οργανωτές του πραξικοπήματος, οι χουντικοί της Αθήνας. Εκτελεστές, το ΓΕΕΦ υπό τις διαταγές της χούντας Ιωαννίδη.
Η επιχείρηση φέρει την κωδική ονομασία «Αλέξανδρος». Εντός ολίγων ωρών, το Προεδρικό δέχεται βομβαρδισμό, δεκάδες σκοτώνονται, ο Μακάριος διαφεύγει από την πίσω πόρτα και φτάνει εντέλει στη Μάλτα και από εκεί στο Λονδίνο. Η χούντα, που ήδη παραπαίει στην Ελλάδα, στήνει στην Κύπρο μια μαριονέτα στην προεδρία: τον Νίκο Σαμψών, πρώην μέλος της ΕΟΚΑ, γνωστό για τις ακραίες θέσεις του.
Το πραξικόπημα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ήταν η κορύφωση μιας μακράς σύγκρουσης για το ποια θα ήταν η τύχη της Κύπρου: ανεξαρτησία ή ένωση με την Ελλάδα (ένωση την οποία στήριζε ο ελληνικός εθνικισμός, αλλά όχι οι Τουρκοκύπριοι). Ο Μακάριος είχε επιλέξει μια ουδέτερη πορεία, κάτι που η χούντα Ιωαννίδη θεώρησε προδοσία. Με τη βία, λοιπόν, έκρινε πως μπορεί να “διορθώσει” την ιστορία.
Αυτό που ακολούθησε είναι γνωστό. Στις 20 Ιουλίου 1974, μόλις πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα, η Τουρκία εισβάλει στην Κύπρο με την επίκληση του «δικαιώματος εγγύησης». Η Κερύνεια πέφτει, χιλιάδες εκτοπίζονται, εκατοντάδες αγνοούνται. Η «Ειρηνευτική Επιχείρηση» όπως την ονόμασαν οι Τούρκοι, κόβει την Κύπρο στα δύο - και την κρατά έτσι μέχρι σήμερα.
Η 15η Ιουλίου δεν είναι μόνο η μέρα που ανετράπη ένας λρόεδρος. Είναι η μέρα που κατέρρευσε μια αυταπάτη: ότι το εθνικό συμφέρον μπορεί να υπηρετηθεί μέσα από στρατιωτικές επεμβάσεις, μυστικές εντολές και πατριδοκαπηλία. Είναι η μέρα που άνοιξε η πληγή της Κύπρου. Και από τότε δεν έχει κλείσει.
Μισό αιώνα μετά, το 1974 παραμένει παρόν. Όχι μόνο ως τραύμα, αλλά και ως υπενθύμιση: πόσο εύθραυστα είναι όλα όταν οι ηγεσίες μπερδεύουν τον πατριωτισμό με την αυθαιρεσία, και τη γεωπολιτική με τα συνθήματα. Γιατί η Ιστορία έχει αυστηρή μνήμη και, όπως απέδειξε τότε, δεν συγχωρεί την ύβρη.
