Σαν σήμερα, 20 Σεπτεμβρίου 1942, η Αθήνα έζησε μια από τις πιο τολμηρές πράξεις αντίστασης απέναντι στον κατακτητή. Στην καρδιά της πόλης, στη γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος, εκεί όπου κυμάτιζαν οι σημαίες της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας αλλά και της Ελλάδας υπόδουλης, μια ομάδα νέων αποφάσισε να δείξει ότι τίποτα δεν είναι ανίκητο. Ήταν η ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ, της φιλοναζιστικής οργάνωσης που στρατολογούσε Έλληνες για τα SS και συνεργαζόταν στενά με τους Γερμανούς.
Η ΕΣΠΟ είχε επιλέξει το κτήριο στην Πατησίων ως κέντρο της. Στον πρώτο και δεύτερο όροφο στεγάζονταν τα γραφεία της, ενώ στον τρίτο λειτουργούσαν υπηρεσίες της γερμανικής μυστικής αστυνομίας. Οι περαστικοί έβλεπαν τα πανό και τα σύμβολα του ναζισμού, σημάδια προδοσίας σε μια πόλη που λιμοκτονούσε. Το μήνυμα ήταν σαφές: όποιος συνεργάζεται με τον εχθρό θα έχει θέση ισχυρή. Η ΠΕΑΝ, η οργάνωση που ίδρυσε ο Κώστας Περρίκος, είχε διαφορετική απάντηση: καμία θέση για προδότες.
Την επιχείρηση ανέλαβαν τέσσερα πρόσωπα-σύμβολα: ο ίδιος ο Περρίκος, ο Αντώνης Μυτιληναίος, ο φοιτητής Σπύρος Γαλάτης και η δασκάλα Ιουλία Μπίμπα. Στο σπίτι της τελευταίας κατασκευάστηκε η βόμβα, με υλικά που μαζεύτηκαν κομμάτι-κομμάτι. Για να μην κινήσουν υποψίες, την έκρυψαν μέσα σε σακούλα σκεπασμένη με χόρτα, μια απλή εικόνα που έκρυβε θάνατο για τους συνεργάτες του εχθρού.
Η επιλογή της Κυριακής το μεσημέρι δεν ήταν τυχαία. Τότε τα καταστήματα στο ισόγειο ήταν κλειστά, μειώνοντας τον κίνδυνο για αθώους, ενώ τα γραφεία της ΕΣΠΟ ήταν γεμάτα μέλη. Στις 12:03 η βόμβα εξερράγη. Ο θόρυβος ακούστηκε σε όλο το κέντρο, σπάζοντας τη σιωπή μιας πόλης φοβισμένης. Τα γραφεία ισοπεδώθηκαν, δεκάδες μέλη της ΕΣΠΟ σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, ανάμεσά τους και ο αρχηγός της οργάνωσης, Σπύρος Στεροδήμας, που υπέκυψε λίγο αργότερα. Για πρώτη φορά, μια φιλοναζιστική οργάνωση στην Ελλάδα χτυπιόταν στην καρδιά της.
Η πράξη προκάλεσε πανικό στους συνεργάτες των Γερμανών. Ο κατακτητής απάντησε με συλλήψεις και βασανιστήρια. Πολλά μέλη της ΠΕΑΝ βρέθηκαν στα χέρια της Γκεστάπο. Κανείς τους, όμως, δεν κατέδωσε τους συντρόφους του. Ο Κώστας Περρίκος εκτελέστηκε λίγους μήνες αργότερα στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, αφήνοντας πίσω του το παράδειγμα του αξιωματικού που έβαλε την πατρίδα πάνω από τη ζωή του.
Η ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ δεν ήταν μια απλή δολιοφθορά. Ήταν σύμβολο θάρρους σε μια εποχή όπου η προδοσία φάνταζε ασφαλής και η αντίσταση θανάσιμα επικίνδυνη. Έστειλε το μήνυμα ότι οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους δεν είναι άτρωτοι, ότι η Αθήνα δεν είχε παραδοθεί. Η πράξη έγινε γνωστή και στο εξωτερικό, ενισχύοντας την εικόνα μιας Ελλάδας που δεν έσκυβε το κεφάλι.
Σήμερα, οκτώ δεκαετίες μετά, η έκρηξη εκείνη δεν αντηχεί στα στενά της Πατησίων. Μα παραμένει ζωντανή στη μνήμη: μια υπενθύμιση πως σε εποχές σκοτεινές, λίγοι αποφασισμένοι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν το κλίμα του φόβου. Η θυσία τους έγινε φάρος για τους υπόλοιπους, και η Ελλάδα έγραψε ακόμα μία σελίδα αντίστασης απέναντι στη βαρβαρότητα.
