Σαν σήμερα, στις 29 Ιουνίου 1874, ο Χαρίλαος Τρικούπης γράφει το περίφημο άρθρο του «Τις πταίει;» στην εφημερίδα «Καιροί». Ήταν μια κραυγή πολιτικής αυτογνωσίας. Για πρώτη φορά, ένας Έλληνας πολιτικός δεν απέδωσε την ευθύνη για την κρίση στην «τύχη», στους ξένους ή στη μεταφυσική, αλλά κοιτώντας τον βασιλιά στα μάτια – και, κατ’ επέκταση, το ίδιο το πολιτικό σύστημα.
Η Ελλάδα μόλις είχε βγει από τον καποδιστριακό νεοσύστατο κρατικό μηχανισμό, σε μια εποχή αστάθειας, πελατειακών δικτύων, δανείων και παρασκηνίου. Και τότε, όπως και σήμερα, ήταν πιο εύκολο να πεις «φταίνε οι άλλοι». Ο Τρικούπης τόλμησε το ανάποδο: είπε φταίμε κι εμείς – και πρέπει να αλλάξουμε.
Το άρθρο τού κόστισε. Καταγγέλθηκε. Έγινε αντικείμενο ειρωνείας. Αλλά, τελικά, έγινε και πρωθυπουργός.
150 χρόνια μετά, το «Τις πταίει;» επιστρέφει – όχι σαν ρητορικό ερώτημα, αλλά σαν πολιτική εργαλειοθήκη.
Σε μια εβδομάδα γεμάτη εξελίξεις, όπου η δημόσια σφαίρα γέμισε ξανά με «καταγγελίες», «ανασχηματισμούς», «παραιτήσεις», «θεσμικές ανησυχίες» και «δημοκρατικούς κινδύνους», ξαναπαίχτηκε το παλιό έργο: κάποιοι υψώνουν το δάχτυλο και δείχνουν προς κάθε κατεύθυνση – εκτός από τον καθρέφτη. Γιατί υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε όσους αναλαμβάνουν ευθύνες και σε όσους ειδικεύονται στο να τις φορτώνουν στους άλλους.
Όχι, λοιπόν, δεν είμαστε το 1874. Είμαστε σε μια Ελλάδα που μπορεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Και το ερώτημα του Τρικούπη; Δεν ακυρώνεται. Απλώς... απαντιέται.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης ρώτησε «Τις πταίει;». Σήμερα, η απάντηση δεν είναι στα λόγια – είναι στα έργα. Γιατί, εντέλει, σημασία έχει και ποιος φταίει – αλλά και ποιος μένει και ποιος μπορεί.
