Η σημερινή ημέρα έχει μια σημαδιακή επετειακή ιδιαιτερότητα: Σαν σήμερα, το 1996, εγκαινιάζεται στο Αμβούργο της Γερμανίας η λειτουργία του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι περισσότεροι γνωρίζουν το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο έρχεται ξανά και ξανά στην επικαιρότητα ως το μέσο επίλυσης της μόνης ελληνοτουρκικής διαφοράς, που είναι ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών, της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας.
Τη χρονιά που δημιουργήθηκε το νέο αυτό Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών συγκρότησε την Επιτροπή Δικαίου της Θάλασσας, στην οποία μετείχαν διπλωμάτες, ειδικοί στο δίκαιο της θάλασσας, και αξιωματικοί των τριών όπλων των Ενόπλων Δυνάμεων και του Λιμενικού.
Η επιτροπή εξέτασε λεπτομερώς το ζήτημα και προχώρησε σε κάποιες εισηγήσεις. Μία απ’ αυτές ήταν η χώρα μας να προσφύγει, όχι στη Χάγη, αλλά στο νεοϊδρυθέν, στο Αμβούργο, Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας. Να σημειωθεί ότι η απόφαση δεν ήταν ομόφωνη. Σε αυτή μειοψήφησαν οι αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων, που μετείχαν στην επιτροπή, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της προσφυγής στη Χάγη.
Το σκεπτικό της πλειοψηφίας, που υποστήριξε την προσφυγή στο Αμβούργο, ήταν ότι επρόκειτο για ένα νέο διαιτητικό θεσμό, τα μέλη του οποίου ήταν πιο εξειδικευμένα από αυτά του δικαστηρίου της Χάγης στο Δίκαιο της θάλασσας. Ακόμη, τα μέλη της επιτροπής είχαν εκτιμήσει ότι δεν μπορεί να έχεις εμπιστοσύνη σε «ουδέτερους» επιδιαιτητές, οι οποίοι, μάλιστα, είχαν πάρει αποφάσεις για την υφαλοκρηπίδα νησιών, που δεν ευνοούσαν τις ελληνικές θέσεις για το σύμπλεγμα του Καστελόριζου.
Η αλήθεια είναι ότι το Δικαστήριο της Χάγης έχει πάρει αποφάσεις τις οποίες έχει κάνει «σημαία» η Τουρκία, για να υποστηρίξει νομικά τη θέση της ότι το σύμπλεγμα του Καστελόριζου δεν μπορεί να έχει ΑΟΖ διότι απέχει μόλις 2,02 χλμ. από τις ακτές της Τουρκίας και 580 χλμ. από την ηπειρωτική Ελλάδα και αυτό δημιουργεί μια θαλάσσια περιοχή δικαιοδοσίας 40 χιλιάδων χιλιομέτρων, πράγμα αντίθετο με την αρχή της δικαιοσύνης και του διεθνούς δικαίου.
Οι περιπτώσεις που επικαλείται η Τουρκία είναι:
-Η διαμάχη της Γερμανίας με τις Κάτω Χώρες και τη Δανία για τη Βόρεια Θάλασσα (1969).
-Η αντιπαράθεση Γαλλίας και Αγγλίας για την Αγγλική Μάγχη και την περιοχή του Ατλαντικού (1977).
-Η υπόθεση Λιβύης και Τυνησίας για τα νησιά Τζέρμπα και Κέρκιννα (1982).
-Η αντιπαράθεση πάλι της Λιβύης, αυτήν τη φορά, με την Μάλτα (1985).
-Η περίπτωση Ερυθραίας και Υεμένης σχετικά με την κυριαρχία ορισμένων νησιών, νησίδων και βραχονησίδων στην Ερυθρά Θάλασσα (1999), και
-Την πιο γνωστή, ίσως, υπόθεση, αυτή της διαμάχης Ρουμανίας και Ουκρανίας για το Φιδονήσι, στη Μαύρη Θάλασσα, που ανήκει στο Κίεβο. Σύμφωνα με την κρίση της Χάγης, το Φιδονήσι δεν μπορούσε να δημιουργήσει θαλάσσιες ζώνες πέραν από το πλάτος των χωρικών υδάτων του στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.
Ομως, από την άλλη, η Ελλάδα έχει να προβάλει αποφάσεις της Χάγης, που δικαιώνουν τις ελληνικές θέσεις για το σύμπλεγμα του Καστελόριζου. Κάποιες από τις περιπτώσεις αυτές είναι:
-Η απόφαση που δικαίωσε τις Φιλιππίνες έναντι της Κίνας για την περίπτωση στη Νότια Σινική Θάλασσα, στην περιοχή των νησίδων Σπάρτλι. Σύμφωνα με αυτήν, κάθε νησί έχει αφ’ εαυτού δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
-Η απόφαση για τα νησιά Σεν Πιερ και Μικελόν, που ανήκουν στη Γαλλία, βρίσκονται όμως πολύ κοντά στον Καναδά.
-Η υπόθεση για την οριοθέτηση της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ της Γροιλανδίας και ενός ηφαιστειογενούς νησιού, του Γιαν Μάιεν, που ανήκει στη Νορβηγία και βρίσκεται στον Αρκτικό Ωκεανό.
-Ομως η πλέον καθοριστική απόφαση της Χάγης, που δικαιώνει πλήρως τις ελληνικές θέσεις για το σύμπλεγμα του Καστελόριζου, είναι η απόφαση της 19ης Νοεμβρίου 2012, στη διαμάχη Νικαράγουας – Κολομβίας. Με την απόφαση αυτή ορίζεται ξεκάθαρα το δικαίωμα όλων των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων να έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών μιλίων και επιβεβαιώνεται η νομολογία, ότι η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι υπέρτερη έναντι της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ γειτονικού κράτους.
Είναι εύλογο ν’ αναρωτηθεί κάποιος πώς μπορεί το κύριο νομικό όργανο των Ηνωμένων Εθνών, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με το κύρος που διαθέτει, να βγάζει τέτοιες αλληλοσυγκρουόμενες αποφάσεις.
Η απάντηση, που προσωπικά δεν με πείθει, είναι ότι γενικά οι αποφάσεις του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου για θέματα ΑΟΖ δεν αποτελούν δεδικασμένο. Δηλαδή, οι επόμενες αποφάσεις, ίσως με άλλη σύνθεση στην έδρα και ίσως άλλα γεωπολιτικά δεδομένα τη στιγμή που κρίνει, μπορεί να διαφέρουν από τις προηγούμενες.
Και στο σημείο αυτό, φαίνεται ότι δικαιώνονται τα μέλη της Επιτροπής Δικαίου της Θάλασσας, που είχε συστήσει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών το 1996 και είχε προτείνει την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας του Αμβούργου και όχι σε αυτό της Χάγης.
Αραγε, πόση εμπιστοσύνη μπορεί να έχεις, ειδικά σε θέματα κυριαρχίας, σε έναν… «ουδέτερο» επιδιαιτητή; Και όταν, μάλιστα, αυτός μπορεί να επικαλεστεί νομολογίες του Διεθνούς Δικαστηρίου όπως αυτές που προαναφέραμε, έκδηλα παράνομες, για την υφαλοκρηπίδα των νησιών;
Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο, ότι η Ελλάδα, από τον Ιανουάριο του 2015, έχει αρνηθεί τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου σε θέματα κυριαρχίας!
ΥΓ.1: Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι κενό περιεχομένου το ζήτημα της προσφυγής στο Αμβούργο, γιατί η Τουρκία δεν το αναγνωρίζει, καθώς δεν έχει υπογράψει το Διεθνές Δίκαιο για τη Θάλασσα (UNCLOS). Ομως στη Χάγη, αν η Τουρκία υπογράψει συνυποσχετικό, για να προσφύγουμε μαζί, δεν θα πρέπει να αποδεχθεί τη διεθνή συμφωνία UNCLOS; Πώς αλλιώς θα δικάσει η Χάγη; Αρα, γιατί τελικά δεν μπορούμε να ζητήσουμε την προσφυγή στο Αμβούργο;
ΥΓ.2: Επειδή όταν μιλάμε για το θέμα της διευθέτησης της ΑΟΖ με την Τουρκία, σχεδόν πάντα αναφερόμαστε στο «Καστελόριζο», το σωστό είναι να μιλάμε για το «Σύμπλεγμα του Καστελόριζου», που εκτός από το Καστελόριζο συμπεριλαμβάνονται και άλλα 14 νησιά, μεταξύ αυτών ο Αγιος Γεώργιος, η Ρω, η Στρογγύλη, η Αγριελαία, ο Πολύφαδος ένα, κ.ά.
