Η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ, από την άνοδο στην εξουσία το 2015 μέχρι την τωρινή κατάρρευσή του, είναι γεμάτη αντιφάσεις, αλλαγή πολιτικών και στρατηγικών, και αποτελεί έναν διαρκή αγώνα για την επιβίωση του κόμματος τα τελευταία χρόνια. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο άνθρωπος που ηγήθηκε του ΣΥΡΙΖΑ και τον οδήγησε στην εξουσία, είναι η κεντρική φιγούρα της πρώτης φάσης αυτής της πορείας, ενώ ο Στέφανος Κασσελάκης ήρθε αργότερα για να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους για το κόμμα.
Κανείς εκ των δύο δεν κατάφερε να αποτρέψει την κατάρρευση, και οι συνέπειες της σημερινής παγιωμένης κατάστασης φέρνουν τον Σωκράτη Φάμελλο σε μια εξαιρετικά δραματική θέση. Είναι πλέον επικεφαλής ενός κόμματος που καταρρέει και προσπαθεί να βρει τον δρόμο του εν μέσω απογοήτευσης και αποσύνθεσης.
Ο Αλέξης Τσίπρας ανέβηκε στην εξουσία μετά από μια πολιτική νίκη που του πρόσφερε τη θέση του πρωθυπουργού. Ωστόσο, η απόφαση να υπογράψει το τρίτο μνημόνιο, παρά τις υποσχέσεις για καταγγελία του και αντίσταση στην τρόικα, ήταν η πρώτη ρωγμή στην εικόνα του ως ηγέτη της Αριστεράς.
Το 2019, οι εκλογές απέδειξαν ότι η εξουσία του ΣΥΡΙΖΑ είχε φτάσει στο τέλος της, με τον ίδιο να χάνει την πρωθυπουργία από τη Νέα Δημοκρατία. Παρά τις διακηρύξεις για την ανάγκη αλλαγής και ανανέωσης, ο Αλέξης Τσίπρας δεν κατάφερε να αποτρέψει την εξασθένιση του κόμματός του, ενώ και μια σειρά από αμφιλεγόμενες στρατηγικές κινήσεις δημιούργησε αναστάτωση στην εσωτερική λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ.
Με την αποχώρηση σημαντικών στελεχών, το κόμμα άρχισε να χάνει τη συνοχή του. Το 2021, η κατάσταση χειροτέρευσε και ο ΣΥΡΙΖΑ φαινόταν ανίκανος να ανακάμψει. Παρά τις προσπάθειες του Αλέξη Τσίπρα για ανανέωση και τη δημιουργία μιας νέας ηγετικής ομάδας, οι διαφωνίες με κορυφαία στελέχη του, όπως η Εφη Αχτσιόγλου, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος κ.ά., συνέχισαν να προκαλούν πολιτική αστάθεια.
Η είσοδος του Στέφανου Κασσελάκη στον ΣΥΡΙΖΑ –για πολλούς με βοήθεια ή με ανοχή του Α. Τσίπρα– σηματοδότησε την αλλαγή σελίδας του κόμματος και τη συζήτηση για μια νέα, πολιτική ταυτότητα με όρους… επικοινωνίας. Η φιγούρα του έδινε την εντύπωση ότι μπορεί να οδηγήσει το κόμμα σε μια νέα εποχή και δημιούργησε προσδοκίες για έναν νέο διαφορετικό κύκλο μακριά από το «αριστεροχώρι». Ωστόσο, όσο περισσότερο εμφανιζόταν, τόσο φαινόταν ότι η στρατηγική του ήταν ελλιπής και οι κινήσεις του περισσότερο επικεντρώνονταν στη δημιουργία εντυπώσεων παρά σε μια σταθερή πολιτική πρόταση. Παρά τις προσπάθειες να φτιάξει ένα κόμμα στα πρότυπα… εταιρείας, η κατάσταση ήταν ήδη πολύ δύσκολη και οι κινήσεις του Κασσελάκη δεν απέδωσαν καρπούς.
Η επιλογή του Στέφανου Κασσελάκη να αποχωρήσει αποδείχτηκε και αυτή σημαντική για την κατάρρευση του κόμματος. Οι εσωτερικές αντιφάσεις και η έλλειψη συνεννόησης με τα υπόλοιπα στελέχη ενίσχυσαν την αίσθηση ότι το κόμμα ήταν καταδικασμένο να οδεύσει προς τις… εργοστασιακές ρυθμίσεις.
Ο Σωκράτης Φάμελλος, μετά την αποτυχία των προηγούμενων ηγεσιών, και κυρίως του Αλέξη Τσίπρα που έχει το δικό του ξεχωριστό ειδικό βάρος, βρέθηκε στην τραγική θέση να αναλάβει την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ σε μια περίοδο πλήρους πολιτικής αποδιοργάνωσης. Η θέση του ως επικεφαλής ενός καταρρέοντος κόμματος –που μέχρι πρότινος ήταν κόμμα εξουσίας– αποτελεί μια από τις δύσκολες πολιτικές προκλήσεις της μεταπολίτευσης.
Με τον ΣΥΡΙΖΑ να βρίσκεται σε κατάσταση εκλογικής απομόνωσης και αδυναμίας, η πίεση που δέχεται ο Σωκράτης Φάμελλος είναι τεράστια. Δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει την κατάρρευση της πολιτικής υποστήριξης του κόμματος, αλλά και την ανάγκη για μια επαναστατική ανανέωση της πολιτικής ατζέντας του, προκειμένου να προσελκύσει ξανά κάποιους ψηφοφόρους που είχαν εγκαταλείψει τον χώρο. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί μια ιδιαίτερα δραματική πολιτική θέση για τον Φάμελλο, καθώς καλείται να κρατήσει ζωντανό έναν πολιτικό φορέα χωρίς το απαραίτητο πολιτικό κεφάλαιο και την ηγετική ισχύ.
Η κατάσταση του ΣΥΡΙΖΑ είναι εξαιρετικά αβέβαιη. Οι αποτυχίες των ηγεσιών του διαχρονικά, οι εσωτερικές διχόνοιες και η απώλεια της κοινωνικής εμπιστοσύνης έχουν οδηγήσει το κόμμα σε μια πορεία αυτοκαταστροφής. Για τους πολιτικούς παρατηρητές τα ερωτήματα παραμένουν σχετικά με το αν υπάρχει ελπίδα αναγέννησης και αν η ηγεσία του Σ. Φάμελλου μπορεί να βρει τη σωστή πολιτική στρατηγική. Ακόμα και οι όποιες επικοινωνιακές κινήσεις, που συνήθως βοηθούν τους κομματικούς σχηματισμούς, στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ φαντάζουν «βουνό».
Τις επόμενες ημέρες στη ΔΕΘ τα φώτα της δημοσιότητας θα πέσουν στην ομιλία του Αλέξη Τσίπρα που θα προηγηθεί της ομιλίας του πρωθυπουργού, ο οποίος θα του απαντήσει – ένας πρώην πρωθυπουργός που ετοιμάζει το δικό του κόμμα πιθανά για την προσεχή άνοιξη, ενώ μέχρι και σήμερα είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Η επιβίωση του κόμματος θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητά του να προσφέρει μια νέα, ριζοσπαστική πρόταση για να μπορέσει να έχει ένα διαφορετικό ρόλο στον χώρο της Αριστεράς. Ωστόσο, οι συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολες, και κάθε νέο πολιτικό βήμα θα πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή και στρατηγική, προκειμένου να μην επιταχυνθεί η πλήρης και οριστική διάλυση του κόμματος.
