«Η παγκόσμια ειρήνη δεν αποτελεί ουτοπία, αλλά άμεση προτεραιότητα όλων όσοι πονούν και αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο». «Η βία εν ονόματι της θρησκείας βιάζει την ίδια τη θρησκεία. Το λάδι της θρησκείας δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για την ανάφλεξη μίσους και αιματηρών πολέμων, προορίζεται για να επουλώνει πληγές και να ειρηνεύει καρδιές. Δεν υπάρχει «ιερός πόλεμος», όπως θέλουν να ονομάζουν την Τζιχάντ. Μόνο η ειρήνη είναι ιερή. Ο θρησκευτικός φανατισμός μοιάζει με πυρηνική ενέργεια, που, όταν είναι ανεξέλεγκτη προκαλεί φοβερές καταστροφές».
Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, αποτελεί μια εξέχουσα και επιδραστική μορφή της Ορθοδοξίας, που διακρίθηκε για την ιεραποστολική δράση του στην Αφρική, την ανασυγκρότηση της Εκκλησίας στην Αλβανία και το πολυδιάστατο κοινωνικό και ανθρωπιστικό του έργο. Ο κατά κόσμο Αναστάσιος Γιαννουλάτος γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου του 1929 στον Πειραιά και από πολύ νωρίς διακρίθηκε για τις επιδόσεις του στα γράμματα. Παρά την ισχυρή κλίση του στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, οι επώδυνες εμπειρίες της κατοχής, η αγάπη του προς το Θεό και η έμφυτη τάση του για προσφορά στον συνάνθρωπο, τον ωθούν στο δρόμο της ιεροσύνης. Αφού ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, το 1960 χειροτονείται διάκονος και τέσσερα χρόνια αργότερα γίνεται αρχιμανδρίτης·.
Ο φωτισμένος κληρικός, συναισθανόμενος βαθιά την ευθύνη των Ορθοδόξων προς τους ασθενέστερους και πιο ευάλωτους λαούς, πρωτοστατεί στην ανάπτυξη της σύγχρονης εξωτερικής Ιεραποστολής. Στις 24 Μαίου του 1964 αναχωρεί για πρώτη φορά για την Καμπάλα της Ουγκάντα, προκειμένου να διαπιστώσει τις συνθήκες ζωής και τις ανάγκες των κατοίκων, να διαδώσει το μήνυμα του Ευαγγελίου και να παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια στους λαούς της Ανατολικής Αφρικής που βρίσκονται σε ανάγκη.
Λίγα χρόνια αργότερα, η παρουσία του στη μαύρη Ήπειρο αποκτά μια πιο σταθερή αναφορά, αφού το 1981 ορίζεται τοποτηρητής της Μητροπόλεως Ειρηνουπόλεως. Συμβάλλει στην ίδρυση ορθόδοξων κοινοτήτων και την ανάπτυξη ευρύτατου κοινωνικού και ανθρωπιστικού έργου, σε χώρες όπως η Τανζανία, η Κένυα και η Ουγκάντα. Δίνει έμφαση στην εκπαίδευση ντόπιων ιερέων, ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν την αποστολή τους μέσα στις τοπικές κοινωνίες. Σε αυτό το πλαίσιο, ιδρύει στην Κένυα την Πατριαρχική Σχολή «Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ» και χειροτονεί 70 κληρικούς, αποφοίτους της σχολής. Ιδρύει Ορθόδοξες εκκλησίες, υιοθετώντας παράλληλα μια κουλτούρα προσέγγισης των εγχώριων πολιτισμικών παραδόσεων των λαών, αποδεικνύοντας ότι το μήνυμα του Ευαγγελίου μπορεί να ενσαρκωθεί με σεβασμό και αγάπη προς τον πολιτισμό του «άλλου». Ο Αναστάσιος δεν περιορίζεται στην εκκλησιαστική διάσταση της Ιεραποστολής, αλλά εστιάζει ιδιαίτερα και στην κοινωνική διάσταση, ιδρύοντας σχολεία, κλινικές και άλλες υποδομές για την υποστήριξη των φτωχών και ευάλωτων πληθυσμών.
Παράλληλα, το 1972 εκλέγεται καθηγητής της Ιστορίας των Θρησκευμάτων στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ την ίδια χρονιά χειροτονείται επίσκοπος Ανδρούσης.
Το 1991, μετά την πτώση του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα, φτάνει στην Αλβανία, αφού ορίζεται ως Πατριαρχικός Έξαρχος προκειμένου να συμβάλλει στην ανασυγκρότηση της Εκκλησίας στη χώρα. Από τη στιγμή εκείνη αφοσιώνεται με αυταπάρνηση, ταπεινότητα και προσήλωση, στον τιτάνιο αγώνα της αναγέννησης της Ορθόδοξης, Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας. Στις 24 Ιουνίου του 1992 εκλέγεται ως αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας. Η κατάσταση που αντικρίζει τον θλίβει, αλλά δεν τον αποθαρρύνει.
Αντίθετα, τον οπλίζει με δύναμη, πίστη και ακατάβλητη θέληση. Βρίσκει τους ναούς να έχουν κατεδαφιστεί, ή να έχουν μετατραπεί σε αποθήκες, μηχανουργία, στάβλους. Ο καθεδρικός ναός της Αναστάσεως στα Τίρανα λειτουργούσε ως γυμναστήριο. Ο κλήρος έχει υποστεί αμείλικτες διώξεις και έχει αποδεκατιστεί. Η αποστολή του στη μόνη χώρα που επί 23 χρόνια όχι μόνο πρέσβευε επίσημα την αθεΐα, αλλά απαγόρευε αυστηρά κάθε έκφανση θρησκευτικής ελευθερίας και ελευθερίας της συνείδησης μοιάζει ακατόρθωτη. Όμως ο φωτισμένος και επιδραστικός αυτός Ιεράρχης, με βαθιά πίστη στο Θεό και το όραμα του, επιτυγχάνει τον επανευαγγελισμό της Αλβανίας». Ξεκινά λειτουργώντας στα ερείπια παλαιών ναών ή κάτω από δέντρα. Ανεγείρει πάνω από 150 νέες εκκλησίες, επισκευάζει άλλες 160 και αναστηλώνει 60 περίπου πολιτιστικά μνημεία. Επενδύει και εδώ στην κατάρτιση νέων κληρικών και ιδρύει γι’ αυτόν το σκοπό τη Θεολογική Ακαδημία. Επιπλέον, ιδρύει δύο εκκλησιαστικά Λύκεια με οικοτροφεία, στο Δυρράχιο και το Αργυρόκαστρο.
Όπως στην Αφρική, έτσι και στην Αλβανία, αναπτύσσει πολυσχιδή κοινωνική και ανθρωπιστική δράση, εστιάζοντας στους οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερους.
Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την υδροδότηση χωριών και τη διάνοιξη δρόμων, ιδρύει σύγχρονα και πλήρως εξοπλισμένα νοσοκομεία, ιατρικά κέντρα, ορφανοτροφεία. Προωθεί και υλοποιεί πρωτοποριακά προγράμματα στην υγεία, την εκπαίδευση, την αγροτική ανάπτυξη, την οικολογία. Δημιουργεί σχολεία και Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης.
Προωθώντας στην πράξη τις αξίες της αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού και της αγάπης, στέκεται πάντα δίπλα στους φτωχούς και τους περιθωριοποιημένους, ενώ δεν κάνει καμία διάκριση λόγω εθνικής καταγωγής ή θρησκείας. Όπως χαρακτηριστικά τόνιζε: «Ο, τι έχουμε πρέπει να το μοιραζόμαστε με τους άλλους. Την πίστη μας, τα λίγα λεφτά μας, την εμπειρία μας, τη μόρφωση μας». Τη δεκαετία του 90 η Εκκλησία της Αλβανίας διένειμε ρουχισμό, τρόφιμα και φάρμακα χωρίς διάκριση σε όποιον είχε ανάγκη, ενώ μέχρι και σήμερα προσφέρει τρόφιμα σε απόρους στα Τίρανα και την Κορυτσά. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος καλλιέργησε έμπρακτα το διαπολιτισμικό και διαθρησκευτικό διάλογο, ενώ πρέσβευε ως βασική αρχή «το σεβασμό σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, ανεξαρτήτως των θρησκευτικών του πεποιθήσεων».
Το παράδειγμα του θα συνεχίσει για πολλά χρόνια να αποτελεί έμπνευση για όλους μας, καθώς συνδύαζε με απλότητα, ταπεινότητα και απαράμιλλη αφοσίωση, την πνευματική καθοδήγηση με την έμπρακτη κοινωνική προσφορά. Το πολυεπίπεδο και ανεκτίμητο έργο του αποδεικνύει, πως η Εκκλησία εκτός από φάρος ελπίδας και πίστης μπορεί να γίνει και δύναμη κοινωνικής αλλαγής και αλληλεγγύης.
* Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ
