Η ζωή του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν σαν παραμύθι. Αλλά με συνεχή δείγματα γραφής, που το πολιτικό σύστημα, το οποίο αρέσκεται να κάνει φάρσες στον εαυτό του, αγνόησε, με δυσάρεστα αποτελέσματα για τη χώρα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, κάποτε τροτσκιστής, αλλά και επικεφαλής του ΠΑΚ επί χούντας, πάντα ήταν έτοιμος για όλα. Και, φυσικά, πάντα ένα βήμα μπροστά. Εβαλε τον λαϊκισμό για τα καλά στη ζωή μας, δημιουργώντας μπόλικα υποπροϊόντα και ήταν εκείνος που με ένα νεύμα του μόνο έδωσε ύλη στις παραπολιτικές στήλες.
Φύσει δημαγωγός, «άλωσε» την πρωτοκαθεδρία σε ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας μας. Λαοπλάνος, με ρητορική δεινότητα, εξαιρετικά επιθετικός έναντι των πολιτικών αντιπάλων του, ασκούσε τεράστια επιρροή επί μακρόν σε μεγάλη μάζα πολιτών, στους οποίους έδωσε τα πάντα όλα. Κυρίως, όμως, τους πρόσφερε νομιμοποίηση και αίσθηση κυριαρχίας στην πολιτική ζωή, αλλά και μια ρεβάνς, που συνοδευόταν από επιβράβευση της κομματοκρατίας και παράλληλη βέβαια καταρράκωση κάθε έννοιας αξιοκρατίας.
Συνοδός της προαναφερόμενης κατάστασης ο αυριανισμός, θλιβερό φαινόμενο που χάραξε ανεξίτηλα τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μας. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τις κλαδικές και τους πρασινοφρουρούς, αλλά και την ασυδοσία των συνδικαλιστών, οι οποίοι κάποτε ανάγκασαν τον ίδιο τον Ανδρέα να μιλήσει για ρετιρέ; Αλλά το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα ήταν εκείνο που «θεσμοθέτησε» στον δημόσιο βίο την ελάσσονα προσπάθεια και την αδιαφορία για το σύνολο.
Την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου στη ζωή μας μπήκαν για τα καλά πρόσωπα όπως ο Μένιος Κουτσόγιωργας, γνωστός για τη ρήση του «δεν δικαιούσθε διά να ομιλείτε», ο Ακης Τσοχατζόπουλος, ο Γιάννος Παπαντωνίου και άλλοι. Ηταν μεταξύ των πολλών οι οποίοι επί ΠΑΣΟΚ, είτε τη δεκαετία του 1980 είτε επί των ημερών του εκσυγχρονισμού και της διαπλοκής, πρωταγωνίστησαν σε φοβερά σκάνδαλα που σημάδεψαν τη διακυβέρνηση από τους «πράσινους». «Αν δεν υπήρχε ο Ανδρέας Παπανδρέου, δεν θα μας ήξερε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας μας», είχε πει ο Γιώργος Κατσιφάρας. Αποκορύφωμα της πρώτης περιόδου του ΠΑΣΟΚ ήταν το σκάνδαλο Κοσκωτά, που οδήγησε τότε στην –προσωρινή– πτώση του Ανδρέα από την εξουσία.
«Κυρίαρχη ιδεολογία από άκρη σε άκρη της Ελλάδας ήταν ένας όψιμος αναχρονιστικός μαρξισμός», έγραψε γενικότερα για την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο ο Χρήστος Γιανναράς στο βιβλίο του «Ελληνότροπος πολιτική – Εξ αντιθέτου κριτήρια και προτάσεις» (Ικαρος, Αθήνα 1996, σελ. 85). Και αυτήν την τάση, παρότι οι κρατιστές βρίσκονταν τότε παντού, την εξέφρασε με το παραπάνω ο σοσιαλιστής Ανδρέας Παπανδρέου.
«Πολιτική υπανάπτυξη»
Το ΠΑΣΟΚ «υποκατέστησε τον πολιτικό λόγο με την προπαγανδιστική συνθηματολογία και επιχειρεί να διατηρήσει σε πολιτική υπανάπτυξη ή οδηγεί σε πολιτική αδιαφορία τις μάζες που έχει παγιδεύσει», έγραψε στο βιβλίο του «Πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα σήμερα» (Ευρωεκδοτική, Αθήνα 1986, σελ. 37) ο Παύλος Μπακογιάννης. Και τόνισε πως ο Ανδρέας «μεγάλωσε απευθυνόμενος όχι στις πολιτικές αρετές των Ελλήνων, αλλά στα ελαττώματα, που η έλλειψη σύγχρονης πολιτικής οργάνωσης δημιουργεί και καλλιεργώντας έντεχνα πότε αόριστες ελπίδες και πότε τις φοβίες τους» (σελ. 39).
Ο Ανδρέας Παπανδρέου φέρθηκε –έχοντας την αβάντα του αυριανισμού– με απρέπεια έναντι του θεμελιωτή της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αναμφίβολα, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ δεν είχε αναστολές. Τα όσα έγιναν την 9η Μαρτίου 1985 εις βάρος του εθνάρχη, ήταν μια πολιτική ατιμία εκ μέρους του και σωστά χαρακτηρίστηκαν ως «ηθικό πραξικόπημα». Επίσης, πολλά από τα οποία έγιναν κατόπιν, κυρίως από τον ΣΥΡΙΖΑ και την ηγεσία του, είχαν εν πολλοίς τον χαρακτήρα ακολουθήματος παπανδρεϊκών τακτικών. Η ιστορία θα τον κρίνει, όμως. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν αναμφίβολα μια προσωπικότητα που «σφράγισε» με την παρουσία του επί μακρόν τα πολιτικά μας πράγματα.
