Η 28η Οκτωβρίου το 2020 δεν είχε στρατιωτικές και μαθητικές παρελάσεις. Εμβατήρια, σχολικές γιορτές και περίσσευμα εθνικής υπερηφάνειας. Δεν είχε ούτε διαμαρτυρίες ούτε ακτιβισμούς. Οι δρόμοι της πόλης σχεδόν ερημωμένοι, τα νοσοκομεία ασφυκτικά γεμάτα. Φόβος και ανησυχία παντού.
Η 80ή ιστορική επέτειος «φυλακισμένη» στην ατραπό της πανδημίας, του φονικού Covid. Πριν και μετά το 2020, τη χρονιά που πάγωσε ακόμη και η ιστορική μνήμη, οι εθνικές επέτειοι (28η Οκτωβρίου 1940 και 25η Μαρτίου 1821)... φορτώθηκαν και με τα σημεία των καιρών. Από τους... υψίφωνους των ακροδεξιών εθνικιστών και τους... αριστερίζοντες τενόρους, μέχρι τους κατά περίπτωση τοξικούς, λαϊκιστές και... ψεκασμένους, εμπνευστές της κοινωνικής αναταραχής και του χάους. Τους... μισθοφόρους μπαχαλάκηδες.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η μαύρη χρονιά του 2023 και η εθνική τραγωδία στις 28 Φεβρουαρίου στην κοιλάδα των Τεμπών έριξε ακόμη ένα μαύρο σεντόνι στη χώρα, στις μνήμες και στους ήρωές της. Ήταν η χρονιά που κάποιοι νέοι στην πλειονότητά τους άνθρωποι δεν θα έχουν ποτέ την ευκαιρία να παρελάσουν, να χειροκροτήσουν τα αδέλφια και τους φίλους τους ή να υψώσουν τη γροθιά τους και να φωνάξουν συνθήματα.
Οι γονείς και οι συγγενείς δεν θα μπορέσουν να νιώσουν την οργή της νιότης τους για τα ιδανικά της ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Και το χειρότερο, είναι η χρονιά που έδωσε πνοή και στους... δράκους. Σε αυτούς που επιμένουν αμετανόητα να εμπορεύονται επικοινωνιακά και πολιτικά τον πόνο και την οδύνη. Οι πρωταγωνιστές της συμμαχίας του ξυλολίου, που απελευθέρωσαν στην ατμόσφαιρα τόνους τοξικότητας, δηλητηριάζοντας τα κύτταρα της κοινωνίας, δεν πτοούνται. Σε απόλυτη συνέργεια μέσα και έξω από το Κοινοβούλιο διαρρέουν οργανωμένες επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της παρέλασης της 28ης Οκτωβρίου.
Σκηνοθετούν εντάσεις, ταραχές, πόλεμο χαρακωμάτων με φόντο τη μνήμη των νεκρών και την τιμή στους ήρωες και στον αγώνα τους. Και όλα αυτά δήθεν στο όνομα της δικαίωσης για τα θύματα των Τεμπών. Δήθεν ως αυθόρμητη κοινωνική έκρηξη για την απονομή δικαιοσύνης, όταν αυτοί οι ίδιοι έφερναν το ένα νομικίστικο κώλυμα μετά το άλλο, με σωρηδόν αιτήματα για συμπληρωματικά στοιχεία που θα έπρεπε να ενταχθούν στη δικογραφία, με συνέπεια την καθυστέρηση της δίκης.
Το αφήγημα του ξυλολίου κατέπεσε, η δίκη ορίστηκε για τον Μάρτιο του 2026 και το αίτημα του πατέρα απεργού πείνας Πάνου Ρούτσι για την εκταφή της σορού του παιδιού του, που έχασε τη ζωή του στη σιδηροδρομική τραγωδία, με σκοπό τη διενέργεια ταυτοποίησης, μέσω DNA και τοξικολογικών εξετάσεων, έγινε δεκτό. Οι εμμονικές φωνές της δήθεν αντισυστημικής αντιπολίτευσης όμως αναζήτησαν εναγωνίως νέο αφήγημα. Και η αφορμή δόθηκε. Η τροπολογία για την περιφρούρηση και προστασία του ιστορικού Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη.
Το... ραντεβού της Ζωής
Κάποιοι βλέπουν την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου και την κατάθεση στεφάνων στο μνημείο ως γενική δοκιμή της κοινωνικής αποδοχής ή απόρριψης των περιοριστικών όρων που προβλέπει η τροπολογία. Κάποιοι άλλοι ορέγονται κύμα άφρονος διαμαρτυρίας και δίνουν ραντεβού –κυρίως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης– σε μία επιχείρηση που θα δώσει ζωή στα κουφάρια του εμφυλίου. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου δηλώνει στον ΣΚΑΪ ότι ανήμερα της επετείου θα είναι στο Σύνταγμα για να τιμήσει τους 32 μήνες αγώνων για τα Τέμπη.
Ο πόλεμος, ωστόσο, δεν... βοήθησε ποτέ την ειρήνη, όπως εξάλλου και το ψέμα την αλήθεια. Το πολιτικό πατρονάρισμα, όπως αυτό στο οποίο επιδίδονται με τον εμπρηστικό τους λόγο η Ζωή Κωνσταντοπούλου, ο Κυριάκος Βελόπουλος και άλλοι εντός και πέριξ του Κοινοβουλίου δίνει τροφή στο χάος και το μπάχαλο.
Στον αντίποδα, η... ακηδεμόνευτη διαμαρτυρία είναι έκφραση Δημοκρατίας και ελευθερίας. Τον περασμένο Μάρτιο, στην επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821, στη μαθητική παρέλαση στα Τρίκαλα, τα παιδιά αποφάσισαν να μη στρέψουν το κεφάλι προς την εξέδρα των επισήμων ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την υπόθεση των Τεμπών. Ανάμεσα στο πλήθος και γονείς συγγενών των θυμάτων. Η κοινωνία στα Τρίκαλα και στη Λάρισα πενθεί τα παιδιά της, πενθεί για το τρένο, τη ρουτίνα των καθημερινών σχεδόν μετακινήσεών της. Δεν έχει ανάγκη κάποιο... εργαστήριο του δρόμου για να εμπλουτιστεί με εμπρηστικό λόγο, μολότοφ και καταστροφές.
Το… ξέσπασμα Παπούλια
Γυρνώντας πίσω στον χρόνο, υπήρξαν συγκυρίες όπου οι παρελάσεις και οι εορτασμοί των εθνικών επετείων μετατράπηκαν σε στίβο κοινωνικής διαμαρτυρίας. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα, ειδικά όταν εκδηλώνονταν ακραίες πράξεις, υπήρχε η υποψία της ενορχήστρωσης απ’ αυτούς που διαχρονικά, με διαφορετικά πρόσωπα και προσωπεία, επενδύουν στο μπάχαλο.
Η επέτειος του «Όχι» το 2011 σημάδεψε τα πολιτικά χρονικά της χώρας. Τα σκληρά μέτρα των πρώτων δανειακών συμβάσεων και το δεύτερο μνημόνιο προ των πυλών είχαν διαμορφώσει μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και οι παρελάσεις σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας μετατράπηκαν σε λαϊκές διαμαρτυρίες.
Οργή, πανό, διαδηλωτές, μαύρα μαντίλια, ξύλο, μαύρα περιβραχιόνια, συνθήματα, αποχωρήσεις των επισήμων και έντονες αποδοκιμασίες προς τους πολιτικούς, που φυγαδεύτηκαν εν μέσω συνθημάτων και ρίψης αυγών. Έτσι διαμορφώθηκε το σκηνικό... μνήμης και τιμής στους ήρωες του 1940. Στη Θεσσαλονίκη η παρέλαση ματαιώνεται λόγω των επεισοδίων και ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, αποχωρεί, για πρώτη φορά στα χρονικά, εν μέσω αποδοκιμασιών. Κάποιοι από τους συγκεντρωμένους, μάλιστα, τον αποκάλεσαν «προδότη». Στην Αθήνα κάποιοι μαθητές σηκώνουν μαύρα μαντίλια όταν βρίσκονται μπροστά στην τότε υπουργό Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου.
Κάποια κόμματα, μεταξύ των οποίων και ο ΣΥΡΙΖΑ, που είχε αρχίσει να... βλέπει το κύμα των «Αγανακτισμένων» και να αναζητά τρόπους πώς να το... καβαλικέψει με στόχο την εξουσία, παρέχουν πολιτική κάλυψη στους πολίτες που αποδοκίμασαν, πέταξαν αυγά, χτύπησαν πολιτικούς και διέκοψαν τις παρελάσεις.
Είναι χρήσιμο ίσως να θυμηθούμε τα λόγια του Κάρολου Παπούλια, όταν επέστρεψε εσπευσμένα, εμφανώς απογοητευμένος, στην Αθήνα. «Λυπάμαι. Λυπάμαι για τους υβριστές... Εμείς πολεμήσαμε για την Ελλάδα. Δεκαπέντε χρονών και πολεμούσα τον ναζισμό και τους Γερμανούς, μη μου λένε τώρα “Παπούλια, προδότη”. Ποιος είναι προδότης;».
Λίγες ώρες αργότερα, ο αείμνηστος Κάρολος Παπούλιας έγραψε: «... Πατριώτες είναι εκείνοι που αμαυρώνουν μια εθνική επέτειο; Αγωνιστές είναι όσοι προσβάλλουν; Δίκιο έχει όποιος φωνάζει περισσότερο; Είναι δημοκράτες όσοι αντιμετωπίζουν τον δημόσιο χώρο ως ιδιοκτησία τους; Και πώς μετριέται η πλειοψηφία; Με τη συμμετοχή σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας ή με τις εκλογές που, με βάση το σύνταγμα, γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια; Υπάρχει το δικαίωμα και η κατάχρησή του, υπάρχει η δίκαιη οργή και ο εκφυλισμός της, υπάρχει καθαρό όριο ανάμεσα σε μια ευνομούμενη πολιτεία και σε μια κοινωνική οργάνωση χωρίς κανόνες, χωρίς δημοκρατικό υπόβαθρο... Η έξοδος της πατρίδας μας από την κρίση δεν είναι μόνο ζήτημα αριθμών αλλά υπόθεση βαθιά πολιτική, βαθύτερα πολιτισμική».
Η παρέλαση της εθνικής επετείου του 1978 ματαιώθηκε, αλλά ελάχιστοι ασχολήθηκαν. Ο σφοδρότερος χιονιάς στην ελληνική ιστορία, που ξέσπασε στις 27 Οκτωβρίου, με νεκρούς, δεκάδες χωριά αποκλεισμένα στη Δυτική Μακεδονία, τις βιβλικές καταστροφές στους Νομούς Κοζάνης, Φλώρινας, Καστοριάς και Γρεβενών, τις πλημμυρισμένες συνοικίες της Θεσσαλονίκης, το κομμένο ρεύμα, την έλλειψη θέρμανσης, τους αγνοούμενους και τους εγκλωβισμένους σε αυτοκίνητα, έστειλε στα ψιλά των εφημερίδων τη διάλυση της παρέλασης στο Περιστέρι, όταν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης εμφανίζονται για να συμμετάσχουν στον εορτασμό και έρχονται σε συμπλοκή με τα ΜΑΤ.
Ήταν τα... ζιζάνια του εμφυλίου και ο... γύψος της χούντας, που δεν άφηναν τούτη τη χώρα να βρει τον βηματισμό της. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και τρία χρόνια νωρίτερα, το 1975, όταν ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου προκαλεί θύελλα στο ΕΙΡΤ (πρόγονο της ΕΡΤ) και την αποπομπή του τότε διευθυντή προγράμματος τηλεόρασης. Κι αυτό επειδή το επετειακό αφιέρωμα της τότε κρατικής τηλεόρασης «δεν είχε την επιβαλλόμενη εθνική έξαρσιν». Η αποχουντοποίηση των θεσμών είχε δρόμο μπροστά της, καθώς φάνηκε.
Η ιστορική μνήμη όμως έχει και φωτεινά κεφάλαια, όπως ο πρώτος ελεύθερος εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου, το 1944, μόλις δύο εβδομάδες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς. Ο λαός κατεβαίνει στους δρόμους με ενθουσιασμό, παρά την κακοκαιρία, και σμίγει σε μια ανθρωποθάλασσα στο κέντρο της πόλης. Παρελαύνουν μαυροφορεμένες γυναίκες, ανάπηροι πολέμου και... άδεια αναπηρικά καροτσάκια.
Ίσως, βέβαια, αυτή η πρώτη εθνική επέτειος του «Όχι» και οι αντιδράσεις του κόσμου να σηματοδοτούν και κάτι άλλο, που εν πολλοίς θεωρείται μία από τις αιτίες της νοσηρότητας στην πολιτική. Ότι η μνήμη κάποιων τουλάχιστον είναι κοντή και επιλεκτική.
Η ιστορική αναδρομή, πάντως, προσφέρει χρήσιμα στοιχεία ενεργοποίησης της μνήμης. Ας αδράξουν την ευκαιρία οι ιθύνοντες της πολιτικής στρατηγικής.
