Σαν σήμερα, 20 Αυγούστου 1954, η Ελλάδα κάνει το βήμα που όλα τα περίμεναν: καταθέτει στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών την πρώτη της προσφυγή για το Κυπριακό, ζητώντας αυτοδιάθεση για τον κυπριακό λαό. Το αίτημα ήταν απλό, αυτονόητο και γεμάτο φορτίο: να δοθεί στους Κυπρίους η δυνατότητα να αποφασίσουν μόνοι τους για το μέλλον τους, σε μια εποχή που η Κύπρος βρισκόταν ακόμη κάτω από την αποικιοκρατική μπότα της Βρετανίας.
Αθήνα, καλοκαίρι του '54. Η είδηση είχε φτάσει από νωρίς και τα συνθήματα έσκιζαν τον αέρα. Χιλιάδες πολίτες κατέβηκαν στους δρόμους, κυματίζοντας σημαίες, κρατώντας εικόνες, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο. Δεν ήταν μια απλή διαδήλωση· ήταν ξέσπασμα εθνικής ψυχής. Οι νέοι φοιτητές δίπλα στους παλιούς αγωνιστές της Κατοχής, οι γυναίκες με τα παιδιά τους, όλοι μια γροθιά. Στα συνθήματα ακουγόταν η ίδια λέξη ξανά και ξανά: Ένωση.
Η ατμόσφαιρα, όμως, βάρυνε γρήγορα. Η αστυνομία παρατάχθηκε, τα πρώτα επεισόδια ξέσπασαν, και οι συγκρούσεις πήραν βίαιη τροπή. Ο απολογισμός της ημέρας: πάνω από 100 τραυματίες πολίτες και 24 αστυνομικοί. Το αίμα στο πεζοδρόμιο της Σταδίου και τα δακρυγόνα που έπνιγαν το πλήθος έμειναν χαραγμένα στη μνήμη όσων έζησαν το συλλαλητήριο. Ήταν η στιγμή που το Κυπριακό δεν έγινε μόνο διεθνές ζήτημα, αλλά και προσωπικό βίωμα για κάθε Έλληνα.
Από το 1954 μέχρι σήμερα: Η μακρά σκιά του Κυπριακού
Η προσφυγή της Ελλάδας στον ΟΗΕ το 1954 δεν έφερε την άμεση δικαίωση. Αντίθετα, άνοιξε έναν μακρύ, επώδυνο δρόμο. Ακολούθησε η έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955, οι θυσίες, οι πράξεις, οι φυλακισμένοι ήρωες. Το 1960, η ανεξαρτησία της Κύπρου έμοιαζε με συμβιβασμό: ένα κράτος με περιορισμένη κυριαρχία, γεμάτο νάρκες στο σύνταγμά του, που έσκαγαν λίγα χρόνια αργότερα με τις συγκρούσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
Το 1974 ήρθε το μεγάλο τραύμα. Το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή διχοτόμησαν το νησί, αφήνοντας πίσω τους νεκρούς, αγνοούμενους, προσφυγιά. Από τότε, η «πράσινη γραμμή» έγινε το σκληρότερο σύνορο της Ευρώπης: τσιμεντένιο, συρμάτινο, άδικο.
Και όμως, μέσα σε αυτές τις δεκαετίες, η Ελλάδα δεν έπαψε να στέκεται δίπλα στην Κύπρο. Από τις διαπραγματεύσεις στις διεθνείς διασκέψεις μέχρι την κοινή πορεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Κυπριακό παραμένει ανοιχτή πληγή, αλλά και κοινός αγώνας.
Εβδομήντα και πλέον χρόνια μετά την πρώτη προσφυγή στον ΟΗΕ, το Κυπριακό εξακολουθεί να καθορίζει τις σχέσεις μας με την Τουρκία, να επηρεάζει τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο και να υπενθυμίζει ότι η δικαιοσύνη αργεί, αλλά δεν ξεχνά.
Η μνήμη ως δύναμη
Το 1954 η Ελλάδα ύψωσε τη φωνή της στον ΟΗΕ και ο λαός της πλημμύρισε τους δρόμους για την Κύπρο. Εκείνο το καλοκαίρι, η ιστορία ενώθηκε με το παρόν και γέννησε μια υπόσχεση: πως δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ τον κοινό αγώνα.
Η υπόσχεση αυτή παραμένει ζωντανή. Από τις μανάδες των αγνοουμένων που ακόμη περιμένουν, μέχρι τις νέες γενιές που μεγαλώνουν με την ελπίδα επανένωσης, η Κύπρος συνεχίζει να είναι ζήτημα καρδιάς για κάθε Έλληνα. Και η πολιτική βούληση που χρειάζεται για να κρατηθεί ζωντανή η διεκδίκηση είναι σταθερή, παρά τις δυσκολίες.
Σαν σήμερα, λοιπόν, δεν θυμόμαστε απλώς μια ημερομηνία. Θυμόμαστε τον παλμό των δρόμων της Αθήνας, το αίμα που χύθηκε για μια ιδέα, και την πρώτη φορά που η Ελλάδα ύψωσε τη φωνή της στο διεθνές βήμα για το Κυπριακό. Θυμόμαστε για να συνεχίσουμε.
