Ήταν χαράματα του Σαββάτου, 20 Ιουλίου 1974, όταν ο ουρανός της Κερύνειας στην Κύπρο σκοτείνιασε όχι από σύννεφα, αλλά από τα αεροσκάφη της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας. Η αποβατική επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Αττίλας Ι» είχε μόλις ξεκινήσει.
Η Τουρκία εισέβαλε στην Κυπριακή Δημοκρατία, προβάλλοντας ως αιτιολογία το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου που είχε εκδηλωθεί από τη χούντα των Αθηνών και την Εθνική Φρουρά με την ανατροπή του προέδρου Μακαρίου.
Το πρώτο κύμα των Τούρκων στρατιωτών- σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία και μαρτυρίες- περιλάμβανε περίπου 40.000 άνδρες, που αποβιβάστηκαν στην περιοχή του Πενταδακτύλου και κυρίως στην ακτή του Αγίου Γεωργίου κοντά στην Κερύνεια. Η εισβολή συνδυάστηκε με αεραποβάσεις και επιθέσεις από αέρος, ενώ μονάδες του τουρκικού στόλου παρείχαν κάλυψη και υποστήριξη.
Η ελληνική πλευρά αιφνιδιάστηκε. Παρά τις ενδείξεις για επικείμενη τουρκική επέμβαση, δεν είχε ληφθεί ουσιαστικό μέτρο αποτροπής. Η Εθνική Φρουρά της Κύπρου, αποδεκατισμένη από το πραξικόπημα και με σημαντικές δυνάμεις της στραμμένες εναντίον των πιστών στον Μακάριο Κυπρίων, δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίσει μια οργανωμένη εισβολή από έναν τακτικό στρατό.
Η Αθήνα, υπό το στρατιωτικό καθεστώς του Ιωαννίδη, εξέπεμπε σύγχυση. Κάποιοι πρότειναν σύρραξη με την Τουρκία, αλλά η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία δίστασε. Οι φήμες, οι αλληλοκατηγορίες και τα εσωτερικά στρατιωτικά πραξικοπήματα στη χούντα συμπλήρωναν το χάος.
Επίσημα, η Τουρκία υποστήριζε ότι ενεργούσε στο πλαίσιο των δικαιωμάτων της ως εγγυήτρια δύναμη βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960. Όμως, η μονομερής στρατιωτική επέμβαση παραβίαζε την κυριαρχία ενός ανεξάρτητου κράτους, τη στιγμή μάλιστα που ο Μακάριος, αν και είχε διαφύγει, ήταν ακόμη ο αναγνωρισμένος πρόεδρος διεθνώς.
Μέσα σε λίγες ώρες, χιλιάδες Κύπριοι εγκατέλειπαν τα σπίτια τους. Η Κερύνεια και τα γύρω χωριά μετατρέπονταν σε εμπόλεμη ζώνη. Οι βομβαρδισμοί δεν περιορίστηκαν στα στρατιωτικά σημεία. Υπήρξαν καταγεγραμμένες περιπτώσεις βομβαρδισμού κατοικημένων περιοχών και υποδομών.
Η Επιχείρηση Αττίλας Ι θα ολοκληρωθεί στις 22 Ιουλίου με την επιβολή εκεχειρίας, ύστερα από παρεμβάσεις του ΟΗΕ και εν μέσω πανικού στην Αθήνα. Όμως, η Τουρκία είχε ήδη εδραιώσει προγεφύρωμα στην Κύπρο - μια στρατηγική που θα οδηγήσει λίγες εβδομάδες αργότερα στον Αττίλα ΙΙ και στην τελική κατοχή περίπου του 37% του κυπριακού εδάφους.
Η 20ή Ιουλίου έμελλε να γίνει η μέρα που η Κύπρος κόπηκε στα δύο. Χιλιάδες νεκροί, τραυματίες, αγνοούμενοι. Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες στον ίδιο τους τον τόπο. Και ένα εθνικό τραύμα που δεν έκλεισε ποτέ.
Πενήντα χρόνια μετά, οι σκιές εκείνου του ξημερώματος παραμένουν βαριές.
Και κάθε φορά που ξημερώνει 20 Ιουλίου, ο απόηχος της πρώτης ριπής στην Κερύνεια θυμίζει ότι το ζήτημα της Κύπρου δεν ανήκει στο παρελθόν. Παραμένει εκκρεμές.
