Σαν σήμερα, στις 31 Μαΐου 1905, η Ελλάδα θρηνεί τον άδικο χαμό του πρωθυπουργού Θεόδωρου Δηλιγιάννη — ενός πολιτικού που αφιέρωσε τη ζωή του στο έθνος και έπεσε στο καθήκον με το μέτωπο ψηλά.
Ένας πολιτικός της τιμής και της πατρίδας
Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης γεννήθηκε το 1826 στα Λαγκάδια Γορτυνίας, μέσα σε μια οικογένεια με αγωνιστές της Επανάστασης του 1821. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πολύ νωρίς αφοσιώθηκε στη δημόσια διοίκηση και την πολιτική. Υπήρξε διπλωμάτης, υπουργός Εξωτερικών και αργότερα πρωθυπουργός της χώρας σε πέντε διαφορετικές περιόδους, από το 1885 έως και το 1905.
Υπήρξε το αντίπαλον δέος του Χαρίλαου Τρικούπη, εκπροσωπώντας τη λαϊκή, συντηρητική παράταξη. Ο Δηλιγιάννης πίστευε σε έναν ισχυρό εθνικισμό, σε μια πολιτική κοντά στον απλό λαό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ηθική αναμόρφωση και την εσωτερική κάθαρση του κράτους. Ήταν ο πολιτικός που αντιστάθηκε στην ξενοκρατία και στις επιρροές των Μεγάλων Δυνάμεων, διατηρώντας πάντα τον σεβασμό στην εθνική κυριαρχία.
Το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα
Η περίοδος γύρω από το 1905 ήταν δύσκολη: η χώρα αντιμετώπιζε κοινωνική αναταραχή, οικονομική δυσχέρεια, θεσμική αστάθεια, αλλά και ηθική κατάπτωση, ειδικά με τη διάδοση του παράνομου τζόγου και της διαφθοράς. Ο Δηλιγιάννης, στην τελευταία του πρωθυπουργική θητεία (1904–1905), επέλεξε να συγκρουστεί μετωπικά με τα κυκλώματα των τυχερών παιγνίων, τα οποία λυμαίνονταν την κοινωνία και διέφθειραν τα ήθη.
Η τραγική δολοφονία
Το πρωί της Τρίτης 31 Μαΐου 1905, καθώς ο πρωθυπουργός κατευθυνόταν στο Δικαστικό Μέγαρο των Αθηνών για να παραστεί σε δίκη που αφορούσε κυβερνητικές υποθέσεις, ένας άνδρας τον πλησίασε στα σκαλιά της εισόδου και τον μαχαίρωσε με δολοφονική μανία.
Ο δράστης ήταν ο Αναστάσιος Γερακάρης, πρώην υπάλληλος χαρτοπαικτικής λέσχης, γνωστός στους κύκλους του υποκόσμου. Η κυβέρνηση Δηλιγιάννη είχε κλείσει λέσχες και είχε επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στον τζόγο. Ο Γερακάρης, πλήρως επηρεασμένος από την οικονομική του καταστροφή, αποφάσισε να εκδικηθεί προσωπικά τον πρωθυπουργό, νομίζοντας ότι έτσι θα «τιμωρήσει» το κράτος.
Ο Δηλιγιάννης μεταφέρθηκε αιμόφυρτος στο διπλανό νοσοκομείο, αλλά υπέκυψε στα τραύματά του λίγες ώρες αργότερα. Η είδηση προκάλεσε σοκ και δάκρυα σε ολόκληρη τη χώρα.
Η αντίδραση της κοινωνίας
Η κοινή γνώμη συγκλονίστηκε. Ο λαός συνέρρευσε αυθόρμητα στην Πλατεία Συντάγματος και έξω από το Δικαστικό Μέγαρο. Πολίτες έκλαιγαν και καταριούνταν τον δολοφόνο, ενώ η Αστυνομία επενέβη δυναμικά για να αποτρέψει τον λιντσάρισμά του.
Ο Γερακάρης καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 13 Ιουνίου 1905 στο Πεδίον του Άρεως.
Κληρονομιά
Η δολοφονία του Δηλιγιάννη ήταν η πρώτη πολιτική δολοφονία πρωθυπουργού στην ιστορία του ελληνικού κράτους. Το γεγονός άνοιξε έναν ευρύτερο δημόσιο διάλογο για την πολιτική βία, την παρακμή της δημόσιας ηθικής και την ανάγκη μεταρρυθμίσεων στο κράτος δικαίου.
Ο Δηλιγιάννης έμεινε στη συλλογική μνήμη ως μια μορφή αγνής πολιτικής πίστης, αν και με τις δικές του αδυναμίες και αντιφάσεις. Δεν υπήρξε «πολιτικός της σάλας», αλλά της πλατείας και του λαού. Αντιπαρατέθηκε σθεναρά με τους ισχυρούς, στάθηκε απέναντι στη διαφθορά και τολμούσε να λέει «όχι», ακόμα και όταν το πλήρωνε ακριβά.
Μνήμη αιώνια
Η 31η Μαΐου δεν είναι απλώς μια θλιβερή επέτειος· είναι υπενθύμιση του τι σημαίνει να υπηρετείς την πατρίδα με αυταπάρνηση. Αιωνία η μνήμη του Θεόδωρου Δηλιγιάννη — του πρωθυπουργού που έπεσε όρθιος, μαχόμενος για το καλό της Ελλάδας.
