Ποιο είναι άραγε το μέλλον των μεγάλων πόλεων; Τι μάθαμε στη διάρκεια της πανδημίας; Ποιες ήταν οι συνέπειες; Ο Ρίτσαρντ Φλόριντα, πανεπιστημιακός και ένας εκ των κορυφαίων επιστημόνων στον κόσμο σε θέματα αστικής ανάπτυξης, σε άρθρο του στο Bloomberg στις 14 Απριλίου 2023 μίλησε για τις μεγαλουπόλεις της Δύσης και τα προβλήματα που αυτή δημιούργησε: «Οταν ο Covid-19 χτύπησε πριν από τρία χρόνια, υπήρχε μια κυρίαρχη αίσθηση ότι η γεωγραφία μας θα άλλαζε για πάντα. Καταποντισμένες από το πρώτο κύμα της πανδημίας, μεγάλες πυκνοκατοικημένες πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και το Λονδίνο ειπώθηκε ότι αντιμετωπίζουν μια υπαρξιακή κρίση. Τρία χρόνια αργότερα, οι μεγάλες πόλεις εξακολουθούν να στέκονται και εκεί όπου ζουν οι άνθρωποι, δεν υπέστησαν έντονη μεταβολή. Αντίθετα, η πανδημία επιτάχυνε τις τάσεις και τις αλλαγές που είχαν ήδη ξεκινήσει.
Αυτό που έχει δει μια πιο θεμελιώδη αλλαγή είναι το πού και το πώς εργαζόμαστε. Μια τεράστια δέσμη εργασιών γνώσης δεν συνδέεται πλέον με το γραφείο. Αυτή η στροφή προς την εκ του μακρόθεν εργασία ήταν καταστροφική για τις κεντρικές επιχειρηματικές περιοχές… Αλλά η μεγαλύτερη αλλαγή όλων ήταν αυτή που λίγοι προέβλεψαν: Υπήρξε μια τεράστια άνοδος στις τιμές και τα ενοίκια των κατοικιών, ένα μεταστατικό πρόβλημα προσιτής τιμής στέγης που μαστίζει κοινότητες όλων των σχημάτων και μεγεθών». Σας θυμίζουν κάτι τα παραπάνω που αφορά στη δική μας πραγματικότητα; Ο Ρίτσαρντ Φλόριντα μας λέει πάντως ότι «οι μεγάλες πόλεις αποδείχθηκαν τελικά απίστευτα ανθεκτικές. Η αστική έξοδος, όπως ήταν, αποδείχθηκε κυρίως προσωρινή. Πολλοί που έφυγαν επέστρεψαν και οι μετανάστες άρχισαν για άλλη μια φορά να ρέουν σε μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, καθώς οι περιορισμοί της εποχής της πανδημίας μειώθηκαν».
Εξαιρετικός ομιλητής
Θεωρητικός αστικών σπουδών είναι ο τίτλος που τον συνοδεύει. Ο διακεκριμένος πανεπιστημιακός (διδάσκει στο Rotman School of Management του Πανεπιστημίου του Τορόντο) και συγγραφέας Ρίτσαρντ Φλόριντα (το βιβλίο του «Η Ανοδος της Δημιουργικής Τάξης» δημιούργησε αίσθηση), απεικονίζει τον ιδεότυπο του διανοητή και οραματιστή τού αύριο. Κι όμως, η παγκόσμια κοινότητα μπορεί να τον ακούσει σήμερα. Αλλωστε, είναι εξαιρετικός ομιλητής. Εχει καθιερώσει και χρησιμοποιεί τον όρο «δημιουργική τάξη», αναφερόμενος σε μια ομάδα επαγγελματιών που εκείνος θεωρεί «κλειδί» (π.χ. επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, επαγγελματίες της υγείας, προγραμματιστές υπολογιστών) και συμμετέχουν πλήρως στη «δημιουργική διαδικασία», αποτελώντας έτσι τη βασική κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη και αναζωογόνηση των μεταβιομηχανικών πόλεων στις ΗΠΑ.
Σε αυτούς περιλαμβάνει και αυτούς που ασκούν τα λεγόμενα «μποέμικα» ελεύθερα επαγγέλματα (Τέχνες, ΜΜΕ, μεταξύ άλλων). Η κριτική που έχει δεχθεί διαχρονικά από τα δεξιά και από τα αριστερά είναι σφοδρή. Κατηγορείται ότι είναι ελιτιστής και όχι μόνο. «Τα κείμενα του Φλόριντα είναι περίπλοκες πολεμικές κινητοποιήσεις ταυτότητας, οι οποίες συσκευάζουν και προωθούν μια ιδιαίτερη άποψη για το άτομο και την κοινωνία… Εξηγεί την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τη δυναμική του τόπου με ρηχούς τρόπους που αγνοούν το γεωγραφικό πλαίσιο, ενισχύουν και σχεδόν εξυμνούν τις αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ πλουσίων-φτωχών και εν τέλει συμπεριλαμβάνουν τη δημιουργικότητα στο status quo του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού», λέει για εκείνον ο Σιάν Ο’Κάλαχαν, καθηγητής Αστικής Γεωγραφίας στο Τρίνιτι Κόλετζ του Δουβλίνου.
Πρόβλημα στέγασης
Πολλοί σήμερα προσφεύγουν σε εκείνον, αναζητώντας απαντήσεις για τη στεγαστική κρίση που μαστίζει τη Δύση. Το πρόβλημα είναι τεράστιο. Ο Φλόριντα έγραψε το 2017, σε κείμενο που συνυπέγραψε με τον επίσης ειδικό σε θέματα αστικής ανάπτυξης και καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τέξας Στίβεν Πέντιγκο, σε έκδοση του Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης με το οποίο συνεργάζεται, ότι «τώρα περισσότερο παρά ποτέ, η επίλυση του σημερινού αστικού χάσματος απαιτεί μια ευρύτερη, πιο περιεκτική στρατηγική που περιλαμβάνει οικονομικά προσιτή στέγαση, καλύτερες θέσεις εργασίας και καινοτομία που επιτρέπει σε όλους τους κατοίκους και τις γειτονιές να μοιραστούν τα οφέλη της αστικής αναζωογόνησης». Και επεσήμανε ότι «οι σημερινές πόλεις έχουν χωριστεί σε μικρές περιοχές συγκέντρωσης πλεονεκτήματος που περιβάλλονται από πολύ μεγαλύτερα μειονεκτήματα, με κατοίκους της μεσαίας τάξης να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τα κέντρα των πόλεων». Από τότε βέβαια, έγιναν πολλά και η στεγαστική κρίση κλιμακώθηκε.
Όπως ο ίδιος διευκρίνισε στο Bloomberg στις 8 Σεπτεμβρίου 2022, «τα ενοίκια έχουν αυξηθεί πολύ ή περισσότερο από το κόστος της ιδιοκτησίας ενός σπιτιού, ανεβαίνοντας κατά 350% από τις αρχές της δεκαετίας του 1980». Ο Αμερικανός επιστήμονας επισημαίνει ότι «τα ακίνητα συνεχίζουν να απορροφούν τεράστια ποσά από τους πολύτιμους οικονομικούς μας πόρους», τονίζει ότι «οι Αμερικανοί της εργατικής και της μεσαίας τάξης αναγκάζονται να αφιερώνουν όλο και μεγαλύτερα μερίδια από τα χρήματα που κέρδισαν με κόπο για κατάλυμα» και ρίχνει την ευθύνη ως επί το πλείστον στους ιδιοκτήτες ακινήτων, υποστηρίζοντας ότι μεγάλο μέρος του πλούτου του σύγχρονου καπιταλισμού «επανεπενδύεται στη βρομιά».
