Σαν σήμερα, στις 18 Ιουνίου 1815, ο Ναπολέων Βοναπάρτης –ο άνθρωπος που είχε τινάξει στον αέρα τα παλιά ευρωπαϊκά καθεστώτα– γνώρισε στο Βατερλό την οριστική ήττα του. Δεν ήταν απλώς η ήττα ενός στρατηγού. Ήταν η συμβολική κατάρρευση μιας ολόκληρης εποχής: της Επανάστασης που έγινε Αυτοκρατορία, του μύθου που έγινε απειλή, της τάξης που έγινε χάος και γύρισε ξανά πίσω.
Το πεδίο της μάχης, λίγο έξω από τις Βρυξέλλες, ήταν βουτηγμένο στη λάσπη. Ο Ναπολέων είχε επιστρέψει μόλις 100 μέρες νωρίτερα από την εξορία στην Έλβα, καταλύοντας την Παλινόρθωση στη Γαλλία χωρίς να ρίξει ούτε μια σφαίρα και μαζί του ήρθαν οι ελπίδες των βετεράνων, των δημοκρατών και των απογοητευμένων. Όμως οι συμμαχικές δυνάμεις –Βρετανοί υπό τον Ουέλινγκτον και Πρώσοι υπό τον Μπλίχερ– είχαν μάθει πια να συνεργάζονται και να περιμένουν την κατάλληλη στιγμή. Και αυτή ήρθε στο Βατερλό.
Η μάχη κράτησε μόλις δέκα ώρες. Ο Ναπολέων καθυστέρησε να επιτεθεί περιμένοντας να στεγνώσει το έδαφος. Οι Πρώσοι έφτασαν έγκαιρα για να γείρουν τη ζυγαριά και η περίφημη Αυτοκρατορική Φρουρά, που ποτέ δεν είχε υποχωρήσει, λύγισε για πρώτη φορά.
Κάπως έτσι ήρθε το τέλος· μέσα σε λίγες εβδομάδες ο Ναπολέων θα παραδινόταν στους Βρετανούς και θα εξοριζόταν οριστικά στην Αγία Ελένη, όπου και πέθανε, μόνος, το 1821.
Η Ελλάδα, η Φιλική Εταιρεία και ο σπόρος της Επανάστασης
Κι όμως, την ίδια εκείνη χρονιά, μακριά από τα ευρωπαϊκά πεδία μαχών, γεννιόταν κάτι πολύ διαφορετικό: η Φιλική Εταιρεία, ιδρυθείσα στην Οδησσό από τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, τον Εμμανουήλ Ξάνθο και τον Νικόλαο Σκουφά. Ήταν μια μυστική οργάνωση χωρίς στρατούς, αλλά με σχέδιο, επιμονή και πίστη. Στόχος της, να ετοιμάσει την επανάσταση που θα απελευθέρωνε την Ελλάδα από τον Οθωμανικό ζυγό.
Οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι και η κληρονομιά στους Έλληνες επαναστάτες
Δεν ήταν όμως μόνο οι ιδέες που ταξίδευαν, οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι είχαν αφήσει πίσω ένα τεράστιο ανθρώπινο και υλικό αποτύπωμα.
Έλληνες που είχαν πολεμήσει στο πλευρό των Γάλλων ή είχαν υπηρετήσει στα γαλλικά τάγματα της Πελοποννήσου και των Επτανήσων, έφεραν μαζί τους πολύτιμη στρατιωτική εμπειρία, τακτικές και οργάνωση. Ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε υπηρετήσει στον αγγλικό στρατό στα Επτάνησα, αλλά πάντα έβλεπε τους Ναπολεόντειους Πολέμους ως απόδειξη ότι τα πράγματα στην Ευρώπη μπορούσαν ν’ αλλάξουν από ανθρώπους με θέληση και σπαθί.
Τα γαλλικά όπλα και πολεμοφόδια που είχαν μείνει στις αποθήκες της Πελοποννήσου από τις επιχειρήσεις των Γάλλων, πολλά από τα οποία περιήλθαν σε ελληνικά χέρια, τροφοδότησαν την Επανάσταση. Ακόμη και τα ελληνικά καράβια που είχαν αποκτηθεί με τα έσοδα εμπορίου σε ναπολεόντειες θάλασσες, μετατράπηκαν λίγο αργότερα σε πυρπολικά. Οι πόλεμοι των αυτοκρατοριών, χωρίς να το ξέρουν, εξόπλιζαν τους επαναστάτες της επόμενης γενιάς.
Η ίδια η εμπειρία του Κολοκοτρώνη από την υπηρεσία του στα Επτάνησα, όπου είχε εκπαιδευτεί σε τακτικές του ευρωπαϊκού στρατού, τον μετέτρεψε σε έναν από τους πιο ικανούς στρατηγούς της Επανάστασης του ’21. Δεν ήταν απλώς ένας κλέφτης ή αρματολός· ήταν στρατιωτικός που ήξερε πώς να οργανώσει και να νικήσει.
Για την Ευρώπη, το 1815 ήταν η χρονιά της Συνθήκης της Βιέννης και της αποκατάστασης της παλιάς τάξης, ενώ για τους Έλληνες ήταν η χρονιά της προετοιμασίας. Οι μεγάλοι έκλειναν τους λογαριασμούς τους και οι μικροί τούς άνοιγαν.
Το Βατερλό δεν ήταν μόνο ένα τέλος. Ήταν ένα καμπανάκι: η εποχή των αυτοκρατοριών παρέρχεται και η εποχή των εθνών πλησιάζει. Η Ελλάδα δεν ήταν στο προσκήνιο, αλλά μόλις είχε μπει στην αίθουσα, αθόρυβα, με κωδικούς, όρκους και συνωμοσία. Και όπως φάνηκε λίγα χρόνια μετά, με τον ξεσηκωμό του ’21, οι μεγάλοι χάρτες δεν αλλάζουν μόνο από βασιλείς, αλλά κι από εκείνους που τόλμησαν να τους σχεδιάσουν από την αρχή.
