Σαν σήμερα, το 1801, ένα καλοκαιρινό πρωινό στην Αθήνα, μια μετόπη του Παρθενώνα αποσπάται προσεκτικά (ή μήπως βάναυσα;) και φορτώνεται για Λονδίνο. Ο λόρδος Έλγιν, με μια «φύρμαν» από τους Οθωμανούς και με όπλο του το… βρετανικό φλέγμα, ξεκινά τη μεγαλύτερη πολιτιστική διαμάχη που θα κρατήσει αιώνες. Δεν ήξερε τότε - ή ήξερε πολύ καλά - ότι εκείνη η πρώτη μεταφορά θα άφηνε ανεξίτηλο σημάδι στην καρδιά της Ελλάδας.
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ή τα «Ελγίνεια» όπως θα τα ονομάσουν οι Άγγλοι μετατρέπονται από έργα τέχνης σε σύμβολα: πολιτισμού, πόνου, και ενός διαρκούς αιτήματος επιστροφής. Από την πένα του Λόρδου Βύρωνα, που καυτηριάζει την πράξη, μέχρι την UNESCO που ζητά λύσεις, η Ιστορία κρατά σκορ.
Κι αν τότε η Ελλάδα ήταν σκλάβα, σήμερα δεν αφήνει τίποτα αναπάντητο.
Για πρώτη φορά, το αίτημα της επιστροφής δεν μένει στα ψηφίσματα και τα ρομαντικά λόγια. Επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης κάνει διεθνές pressing, ρίχνοντας στο τραπέζι όρους που δεν μπορείς εύκολα να αγνοήσεις: «Είναι σαν να έχεις κόψει τη Μόνα Λίζα στη μέση», λέει από το Λονδίνο. Και ποιος μπορεί να το αντικρούσει αυτό;
Η Λίνα Μενδώνη, μεθοδική και αθόρυβη, χτίζει συμμαχίες με μουσεία, υπογράφει συμφωνίες με την Ιταλία (με το Μουσείο Antonino Salinas στο Παλέρμο της Σικελίας), ανοίγει διαύλους ακόμα και για πολιτιστικό δανεισμό – μια λέξη που καίει αλλά φέρνει τους Βρετανούς στο τραπέζι.
Και κάπου εκεί, το Βρετανικό Μουσείο αφήνει υπονοούμενα για «εναλλασσόμενες εκθέσεις» και «αμοιβαίο σεβασμό». Δεν είναι ακόμα η επιστροφή που ονειρευόμαστε, αλλά είναι το πλησιέστερο βήμα εδώ και δύο αιώνες. Κι όταν ακούς τον George Osborne να μιλά για διάλογο με την Ελλάδα, ξέρεις ότι κάτι έχει αλλάξει.
Σαν σήμερα, λοιπόν, πριν 224 χρόνια, μια μετόπη ξεριζώθηκε. Αλλά μαζί της γεννήθηκε κι ένα δίκαιο αίτημα που δεν ξεθώριασε ποτέ. Η Ιστορία δεν αλλάζει. Αλλά μπορεί, ίσως και πρέπει να διορθωθεί.
