Υπάρχει μια λαϊκή ρήση, που για λόγους… «πολιτικής ορθότητας» θα παραφράσω: Εκεί που κάποτε κρεμούσαν οι καπεταναίοι τα άρματα, κρεμάνε τώρα κάποιοι άλλοι τα νταούλια! Η παροιμία αυτή μπορεί να περιγράψει γλαφυρά την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου.
Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι υποψήφιοι για την προεδρία του κόμματος είχαν φθάσει τους επτά. Κάποιοι δε, από αυτούς, μερικά χρόνια πριν, δεν θα είχαν τολμήσει να σκεφτούν να θέσουν τους εαυτούς τους στην κρίση των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, για το αν είναι ικανοί να πάρουν στα χέρια τους τα ηνία της παράταξής τους. Είναι, άραγε, το φαινόμενο αυτό αποτέλεσμα της έλλειψης προσωπικοτήτων στο κόμμα, ικανών να μπορέσουν να σηκώσουν το βάρος μιας τέτοιας ευθύνης; Ή δεν έχει να κάνει με τα πρόσωπα, αλλά με το αν το ΠΑΣΟΚ έχει ή δεν έχει, πολιτικά πλέον, νόημα ύπαρξης; Μήπως το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου βρίσκεται στην ίδια θέση που βρέθηκε λίγο μετά το 1974 το κόμμα της «Ενώσεως Κέντρου-Νέες Δυνάμεις», μετεξέλιξη της προδικτατορικής «Ενώσεως Κέντρου»;
Για να μάθουν οι νεότεροι και να θυμηθούν οι παλαιότεροι, στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1794 η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Καραμανλή (μετεξέλιξη της προδικτατορικής ΕΡΕ) πήρε 54,37%, η Eνωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις 20,42%, το νεοϊδρυθέν κόμμα του Α. Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ, 13,58% και η Ενωμένη Αριστερά υπό τον Ηλία Ηλιού 9,47%. Oμως, τρία χρόνια μετά, στις εκλογές της 20ής Νοεμβρίου 1977, η Ενωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις καταποντίστηκε στο 11,95%, το ΠΑΣΟΚ έγινε αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό 25,34%. Πρώτο κόμμα παρέμεινε η Ν.Δ. με ποσοστό 41,84%. Ο ιστορικός κύκλος για την Ενωση Κέντρου έκλεισε με την εκλογική εξαΰλωσή της, τον Οκτωβρίου του 1981, όταν το ΠΑΣΟΚ πήρε 48,07% και η Ν.Δ. 35,88%. Ο λόγος που η Ενωση Κέντρου έπαψε να υπάρχει πολιτικά ήταν –επί της ουσίας– το γεγονός ότι τα δύο κόμματα δεν είχαν παρά ελάχιστες έως μηδαμινές ιδεολογικές διαφορές. «Δύο κόμματα, μία πολιτική», που έλεγε και η Αριστερά. Και το μόνο που άλλαζε ήταν ο τρόπος άσκησης της εξουσίας, ο οποίος, εν πολλοίς, καθοριζόταν από την προσωπικότητα των ηγετών της και των στελεχών της. Με δύο λόγια, η Ενωση Κέντρου ιδεολογικά ήταν ένα «άδειο», πολιτικά, «πουκάμισο», το οποίο προσπαθούσαν να «γεμίσουν», με την προσωπική τους φιλοδοξία, αρχηγοί, που στην κοινωνία είχαν ελάχιστη απήχηση και κυρίως δεν την ενέπνεαν να τους ακολουθήσουν!
Ετσι, το δίπολο ΕΡΕ - Ενωση Κέντρου της προδικτατορικής πολιτικής σκηνής αντικαταστάθηκε με το Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ. Ομως, με το πέρασμα των χρόνων, το ΠΑΣΟΚ από την «επαναστατική» πολιτική του «εφηβεία» των θέσεων «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», «Εξω οι βάσεις του θανάτου», «Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι» και του «τρίτου δρόμου προς τον σοσιαλισμό» πέρασε στην πολιτική ωρίμανση ομνύοντας στην ΕΟΚ, στο ΝΑΤΟ, στη συμμαχία με τις ΗΠΑ και στις βάσεις τους και αντικαθιστώντας το σοσιαλισμό με την… κατάπτυστη –ιδεολογικά για πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ΄90– σοσιαλδημοκρατία!
Αποτέλεσμα; Αντί για το δίπολο Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ, να έχουμε και πάλι «δύο κόμματα, μία πολιτική». Η εναλλαγή των δύο κομμάτων στην εξουσία να μην αλλάζει την κεντρική ιδεολογική γραμμή άσκησης της εξουσίας. Το μόνο που άλλαζε ήταν η διαχείριση της εξουσίας ανάλογα με την προσωπικότητα αυτού που την ασκούσε. Στη βάση δε, στην κοινωνία, ο μέσος οπαδός της Ν.Δ. και ο μέσος οπαδός του ΠΑΣΟΚ είχαν συγκλίνει στον ίδιο τρόπο ζωής και δεν είχαν καμία ιδεολογική ή πολιτική διαφορά. Το μόνο που άλλαζε ήταν σε ποιο κομματικό πελατειακό σύστημα ανήκε ο καθένας από αυτούς.
Οταν ήρθαν τα Μνημόνια, ο λαός χρέωσε την πολιτική ευθύνη για τη διαχείριση, που έγινε την κρίσιμη εκείνη περίοδο, στο ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, κατακρημνίζοντάς το στα «εκλογικά τάρταρα». Σήμερα, λοιπόν, μισό αιώνα από τη Μεταπολίτευση, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στη θέση της Ενώσεως Κέντρου του 1977. Ενα «άδειο» –πολιτικά– «πουκάμισο», που το συντηρούν μόνο οι προσωπικές φιλοδοξίες όσων θέλουν να αποκτήσουν ρόλο –και μάλιστα πρωταγωνιστικό– στην κεντρική πολιτική σκηνή. Και αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών, μάλλον η κοινωνία δεν συμμερίζεται τον πολιτικό ρόλο που φιλοδοξούν να παίξουν κάποιοι. Το γεγονός, εξάλλου, ότι πολλά στελέχη του άλλοτε κραταιού ΠΑΣΟΚ βρήκαν πολιτική στέγη στη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ κάτι σημαίνει (μην βιαστείτε να τους κατηγορήσετε ως αριβίστες, θα ήταν άδικο). Εν κατακλείδι: Ισως πιο επίκαιρη από ποτέ είναι η φράση της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη στον Ανδρέα Παπανδρέου το 1989: «Ανδρέα, δεν αρέσουμε πλέον…!».
