Ο Κοτζά Αναστάς (μεγάλος Αναστάσης), κατά κόσμον Αναστάσιος Παπαδόπουλος, υπήρξε ο πιο ξακουστός αντάρτης του Δυτικού Πόντου, ήταν ο τρόμος των Τούρκων και δεν έχασε ποτέ του μάχη ρεζιλεύοντας πολλάκις τον οργανωμένο τουρκικό στρατό.
Τον ονόμασαν Κοτζά Αναστά (Μεγάλος Αναστάσιος), ενώ οι Τούρκοι Κοτζά Γκιαούρ και μέλημά του ήταν η διάσωση των αμάχων και των γυναικόπαιδων.
«Άμον τον κοτζά Αναστάς κι θα ελέπς όθεν κι αν πας έτονε σταυραετός των προσφύγων ο Θεός σ’ έναν χερ είχεν σταυρόν και σο άλλο το κανόν»
Κοτζά Αναστάς: ένας Πόντιος Κολοκοτρώνης
Η ζωή και η δράση του 25χρονου Παπαδόπουλου είναι από τα σημαντικότερα κομμάτια του παζλ των γεγονότων που διαδραματίστηκαν την περίοδο 1915 -1922 στον Πόντο.
Ο νεαρός οπλαρχηγός γεννήθηκε στο χωριό Εντίκ Πουνάρ της Έρπαα (αρχαία Ηράκλεια) και ήταν γιος πολύτεκνης αγροτικής οικογένειας και εγγόνι ιερέα.
Μεγάλωσε και γαλουχήθηκε με τα ιδανικά του ανθρωπισμού και της ελευθερίας, ενώ από μικρός είχε ξεκάθαρες αντιλήψεις απέναντι στην τουρκική βαρβαρότητα. Για αυτό και εντάχθηκε στη μικρή αντάρτικη ομάδα του Καπετάν Γιακώβ (Ιάκωβου Καρατελίδη), που είχε κύριο στόχο την προστασία του ελληνικού πληθυσμού που ήταν έρμαιο των λεηλασιών, των εξευτελισμών και των εκτελέσεων.
Όταν το αντάρτικο ξεκίνησε να φουντώνει
Η γενοκτονία ξεκίνησε να συστηματοποιείται το 1916 και οι αντάρτες δέχονταν αλλεπάλληλες επιθέσεις από τον τουρκικό στρατό, σε μία από αυτές σκοτώνεται ο Καπετάν Ιακώβ.
Τότε την ηγεσία των ανταρτών αναλαμβάνει ο Αναστάσιος Παπαδόπουλος που, παρά το νεαρόν της ηλικίας του, θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εποποιία των αντάρτικων του Πόντου.
Ο Κοτζά Αναστάς έδωσε σκληρές μάχες 95 ημερών, στο βουνό Top Tsam, το φθινόπωρο του 1921 και εξόντωσε 700 Τούρκους στρατιώτες, αποκρούοντας τις λυσσασμένες επιθέσεις του Τούρκου στρατηγού Λιβά πασά.
Προς τα τέλη του 1921 και αρχές του 1922, ο Τούρκος στρατηγός Τζεμάλ Τσεβίτ στέλνει 16.000 άνδρες στο χωριό Δαζλή για να εξαφανίσει τους αντάρτες.
Έπειτα από αλλεπάλληλες συγκρούσεις, που κράτησαν ως τις αρχές του 1922, οι Τούρκοι υποχώρησαν προς την Ερπαά όταν 9 αντάρτες του Κοτζά Αναστά, ύστερα από καταδρομική επίθεση, πιάνουν και εκτελούν τον στρατηγό Τζεμάλ Τσεβίτ μαζί με τους 18 αξιωματικούς του, με αποτέλεσμα να σταλεί από τον Μουσταφά Κεμάλ και πάλι ο ίδιος ο Λιβά πασάς εναντίον των ανταρτών.
Όμως, παρά τις συντονισμένες προσπάθειες του Λιβά πασά να τους περικυκλώσει, δεν τα κατάφερε, διότι οι αντάρτες, με συνδυασμένες ενέδρες, υπό την αρχηγία του Κοτζά Αναστάς και του Ιστίλ αγά, όχι μόνο ξέφευγαν, αλλά και αποδεκάτιζαν τις δυνάμεις του.
Κάπως έτσι η παλικαριά του Κοτζά Αναστάς γίνεται γνωστή παντού και η δράση του δίνει ελπίδες στους Έλληνες.
Δυστυχώς, τον Δεκέμβριο του 1922 και λίγες μέρες μετά τη συμφωνία για ανταλλαγή των πληθυσμών οι τσέτες του Κεμάλ σκοτώνουν τον θρυλικό για τη δράση του Αναστάσιο Παπαδόπουλο στο χωριό Εζενούς.
Τον αποκεφάλισαν και κάρφωσαν το κεφάλι του σε έναν πάσσαλο στην Τοκάτη για εκφοβισμό. Ο αδερφός του Γεώργιος στην προσπάθειά του να «κλέψει» το άψυχο σώμα του αδερφού του για να το θάψει σκοτώθηκε κι αυτός.
Οι Πόντιοι αγωνιστές, όπως ο Αναστάσιος Παπαδόπουλος, ήταν αγνοί πατριώτες που αγωνίστηκαν για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δίνοντας καθημερινά μαθήματα αυτοθυσίας.
Έδωσαν και κέρδισαν πολλές σκληρές και άνισες μάχες τη μαύρη περίοδο της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και γι’ αυτό οφείλουμε η μνήμη τους να μείνει άσβεστη.
