Τα στοιχεία αποτυπώνουν μια σαφή συρρίκνωση του ενεργού ελληνικού πληθυσμού, με τους γκριζομάλληδες να κυριαρχούν στους εργασιακούς χώρους και τα βρεφικά κλάματα να περιορίζονται δραματικά σε κάθε οικογένεια. Η εικόνα δεν αλλάζει μόνο με την εφαρμογή της επιδοματικής πολιτικής και χωρίς συνδυαστικά μακροπρόθεσμα μέτρα με άμεση ισχύ.
Γι’ αυτό, και είναι επιτακτική η ανάγκη άμεσης εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Οι περισσότεροι περιφερειακοί δήμοι καταγράφουν μείωση πληθυσμού που αγγίζει το 35%. Στόχος δεν είναι μόνο η ενίσχυση της υπάρχουσας οικογένειας αλλά και η αντιστροφή της υπογεννητικότητας. Σε αυτήν την κατεύθυνση ο ρόλος της Αυτοδιοίκησης καθίσταται απαραίτητος και καταλυτικός.
Δήμοι προσφέρουν εφεξής οικονομική ενίσχυση ακόμα και από το πρώτο παιδί ενώ για το τρίτο παιδί το ύψος του ποσού φτάνει και τις 3.000 ευρώ. Στο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) παρουσιάστηκε το πλαίσιο από τον υπουργό Εσωτερικών, Θοδωρή Λιβάνιο, το οποίο εντάσσεται στον νέο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και όπως διευκρινίστηκε, η απόφαση θα ανήκει στους ίδιους τους δήμους.
Σε κάθε Δημοτικό Συμβούλιο δίνεται η δυνατότητα να καθορίζει τα κριτήρια και το ύψος της ενίσχυσης για τα παιδιά που γεννιούνται εντός των διοικητικών ορίων του, είτε πρόκειται για δημότες είτε για κατοίκους. Οροφή για την οικονομική ενίσχυση είναι τα 3.000 ευρώ, ενώ προβλέπονται και παράλληλα μέτρα κοινωνικής στήριξης, όπως η επιδότηση στέγασης (κυρίως για νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς και γιατρούς), η κάλυψη δαπανών καυσίμων, η κάλυψη αναγκών υγείας για τις δημοτικές δομές και η ενίσχυση των νέων οικογενειών.
Ήδη πολιτιστικοί σύλλογοι και δήμαρχοι στην περιφέρεια δίνουν κίνητρα σε οικογένειες προκειμένου να μπορέσουν να κρατήσουν ζωντανά τα χωριά και τους μικρούς δήμους που έχουν ερημώσει.
Ο Δήμος Ηρακλείου Αττικής, ο Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας, ο Δήμος Νάουσας και ο Δήμος Σερβίων χορηγούν από το 2020 επίδομα 1.000 ευρώ για το πρώτο παιδί. Αντίστοιχο μέτρο εφαρμόζει ο Δήμος Δοξάτου, ενώ οι Δήμοι Αγράφων και Νοτίου Πηλίου έχουν θεσπίσει επίδομα έως 3.000 ευρώ.
Καταρρέει η περιφέρεια
Πολλές επιστημονικές μελέτες τα τελευταία χρόνια κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το Δημογραφικό. Μία πρόσφατη έρευνα του ΑΠΘ είναι αποκαρδιωτική για τη ζωή και το μέλλον στους μικρούς περιφερειακούς δήμους. Σε 19 από αυτούς καταγράφεται μείωση του πληθυσμού που ξεπερνά το 30%, διαμορφώνοντας μια ζοφερή εικόνα για την ελληνική ύπαιθρο. Σύμφωνα με την έρευνα, που επιμελήθηκε ο καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του ΑΠΘ, Νικόλας Καρανικόλας, τα ελληνικά χωριά σταδιακά διαγράφονται από τον δημογραφικό χάρτη.
Άνω του 20% είναι η μείωση πληθυσμού στους Δήμους Δωδώνης και Πωγωνίου στην Ήπειρο, ενώ στη Νέα Ζίχνη στον Νομό Σερρών, στο Κάτω Νευροκόπι στη Δράμα και στο Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας η μείωση υπερβαίνει το 30%, δηλαδή «χάνεται» ένας στους τρεις κατοίκους.
Η μείωση είναι πάνω από το 20% και στον «μεσαίο» Δήμο Ελασσόνας που από 32.121 κάτοικους το 2011, βρέθηκε στους 25.459 κάτοικους. Το 2023, οι γεννήσεις ανήλθαν σε μόλις 71.200, καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022, ενώ οι θάνατοι έφτασαν τις 127.200. Στην τελευταία απογραφή ο πληθυσμός της Ελλάδας μετρήθηκε στους 10.482.487 κατοίκους, μειωμένος από το 2001 κατά 481.533 κατοίκους.
Για να διατηρηθεί εν ζωή ο πληθυσμός ο αριθμός των παιδιών ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία πρέπει να είναι 2,1 (τελευταία φορά που είδαμε τον αριθμό αυτό ήταν το 1981), και ο δείκτης σήμερα έχει πέσει στο 1,3. Κάθε χρόνο έχουμε περίπου 50.000 περισσότερους θανάτους από γεννήσεις και τα δυσοίωνα σενάρια του μέλλοντος –με την υπογραφή της Eurostat– θέλουν την Ελλάδα μέχρι το 2050 να έχει 1,5 εκατ. λιγότερους κατοίκους και το 2100 να έχει μόλις 6-7 εκατ. κατοίκους.
Σε μία φωτογραφία του μέλλοντος, μάλιστα, αύξηση κατά 700.000 θα έχουν οι 65άρηδες και άνω, ενώ όσοι έχουν ηλικία κάτω των 65 θα μειωθούν κατά 2 εκατομμύρια.
Τα επιδόματα γέννας των 1.000-3.000 ευρώ είναι ανάσα, αλλά δεν αρκούν γιατί μαζί με τα επιδόματα αυξάνεται και το κόστος του τοκετού, με δεδομένο ότι η Ελλάδα κατέχει πολύ υψηλά ποσοστά στις καισαρικές τομές (50%-65% των τοκετών). Η καισαρική ανεβάζει όμως και το ύψος των νοσηλίων ενώ, αν συνυπολογιστεί και το κόστος της εξωσωματικής, το οικονομικό βάρος της τεκνοποίησης την καθιστά επιλογή για λίγους και εκλεκτούς.
Η αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, εκτός από το επίδομα γέννησης, απαιτεί ουσιαστική στήριξη στη στέγαση των νέων ζευγαριών και σοβαρή οικονομική ενίσχυση στις μητέρες έως την ενηλικίωση των παιδιών, βασικές κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό. Αυξημένες φοροαπαλλαγές για παιδιά, επιδότηση ενοικίου – στεγαστικού δανείου για νέες οικογένειες, διεύρυνση προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας, άδειες γονέων με αποδοχές, ενίσχυση της συμμετοχής των πατεράδων και ανεμπόδιστη προσβασιμότητα σε παιδικούς σταθμούς και ολοήμερα σχολεία.
Σημαντική κρίνεται και η ενίσχυση του προγράμματος «Μαίες στο σπίτι», καθώς και η στελέχωση των δημόσιων νοσοκομείων με μαίες, προσδοκώντας να αλλάξει η κουλτούρα της καισαρικής, για περιπτώσεις ασφαλώς που δεν συντρέχουν λόγοι υγείας.
