Σαν σήμερα, το 1902, ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης παρατήρησε σε ένα από τα ευρήματα του ναυαγίου των Αντικυθήρων ένα αντικείμενο που ανέτρεψε την αντίληψή μας για τις επιστημονικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι η αρχαιότερη γνωστή προηγμένη επιστημονική συσκευή υπολογισμών, η οποία μάλιστα αποτελεί έναν γρίφο για τους σημερινούς επιστήμονες και ιστορικούς.
Ο Μηχανισμός φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και θεωρείται ο πρώτος γνωστός αναλογικός υπολογιστής στον κόσμο.
Η κατασκευή του χρονολογείται την ελληνιστική περίοδο, από το 250 π.Χ. μέχρι το 100 π.Χ. περίπου, δηλαδή 2.200 χρόνια πριν, είναι το αρχαιότερο σωζόμενο μηχάνημα με γρανάζια, και είναι μάλιστα ιδιαίτερα πολύπλοκο.
Η καρδιά του Μηχανισμού των Αντικυθήρων συντίθεται από 69 γρανάζια, ποικίλου μεγέθους, διαφορετικών τύπων και είναι κατασκευασμένος από μπρούντζο.
Δυστυχώς, από τον βυθό της θάλασσας ανασύρθηκε μόνο το 1/3 του Μηχανισμού. Τα 35 γρανάζια διακρίνονται στο αυθεντικό αρχαιολογικό εύρημα, έτσι οι επιστήμονες χρειάστηκε να φανταστούν την ύπαρξη και τη λειτουργία των υπολοίπων 34, γεγονός που καταδεικνύει πόσο δύσκολο ήταν το εγχείρημα της ανάλυσης και της κατανόησης του πώς λειτουργούσε.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, νεότεροι ερευνητές κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν ένα εγχειρίδιο κείμενο που αποκάλυψε ότι λειτουργούσε χειροκίνητα για αστρονομικές, ναυσιπλοϊκές και μετεωρολογικές λειτουργίες.
Το νέο κείμενο αποδεικνύει ότι η βασική του λειτουργία ήταν να δείχνει στην μπροστινή πλευρά του τη θέση του ήλιου, της Σελήνης και των 5 γνωστών μέχρι τότε πλανητών. Επίσης, έδειχνε τις φάσεις της Σελήνης, του Ερμή και της Αφροδίτης, καθώς και να υπολογίζει την ακριβή θέση του Ηλίου σε σχέση με τη Γη.
Ύστερα από πολλές έρευνες οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Μηχανισμός κατασκευάστηκε από τον Αρχιμήδη τον Συρακούσιο.
Παρ’ όλα αυτά κάποιοι ερευνητές πιθανολογούν πως ο Αρχιμήδης κατασκεύασε έναν πρωτότυπο μηχανισμό, ο οποίος συμπληρώθηκε από τον Ίππαρχο και τον Ποσειδώνιο τον Ρόδιο, που ήταν συνεχιστές του στην επιστήμη της αστρονομίας.
Η ανακάλυψη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων δεν άλλαξε μόνο την ιστορία της τεχνολογίας, αλλά και την εικόνα που έχουμε για τις δυνατότητες των αρχαίων πολιτισμών. Η μελέτη του συνεχίζεται αδιάκοπα, προσφέροντας έμπνευση για το μέλλον της επιστήμης και της καινοτομίας.
