Ο Αλέξης Τσίπρας, μια από τις πλέον χαρακτηριστικές φιγούρες της πολιτικής σκηνής της μεταπολίτευσης, υπήρξε ο πρωθυπουργός της πρώτης φοράς Αριστερά και ο άνθρωπος που κάποτε έδωσε ελπίδα σε ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που ήταν γονατισμένη από την κρίση. Ωστόσο, σύμφωνα με πολιτικούς παρατηρητές, η πορεία του από την ελπίδα στην απογοήτευση έχει κερδίσει επάξια τον τίτλο ενός από τους πιο πολωτικούς πολιτικούς των τελευταίων δεκαετιών.
Από τις μέρες της αντιμνημονιακής έξαρσης, όπου υποσχόταν «σκίσιμο των μνημονίων με έναν νόμο και ένα άρθρο», έως την υπογραφή του τρίτου και σκληρότερου μνημονίου, το καλοκαίρι του 2015, ο κ. Τσίπρας κατάφερε να αλλάξει όχι μόνο το πολιτικό του αφήγημα, αλλά και να διαμορφώσει μια δική του σχολή διακυβέρνησης, με στοιχεία προσωπικής προβολής, μακιαβελικού τακτικισμού αλλά και πολιτικού κυνισμού.
Μεγαλείο κυνισμού
Η τραγωδία στο Μάτι το καλοκαίρι του 2018 σημάδεψε ανεξίτηλα την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά τον Α. Τσίπρα. Οι 103 νεκροί από τη φονική πυρκαγιά ανέδειξαν τον θεσμικό ερασιτεχνισμό και την απουσία κρατικής μέριμνας, την ίδια στιγμή που ο τότε πρωθυπουργός επιχειρούσε να διαχειριστεί την κρίση με όρους επικοινωνίας. Οι εικόνες από το κέντρο επιχειρήσεων, με τον ίδιο να δείχνει «ήρεμος και ελέγχων την κατάσταση», έπεσαν «βαριές» στη δημόσια σφαίρα, όπως και η αργοπορημένη ανάληψη ευθύνης.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο πολιτικός που μιλούσε για το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς» βρέθηκε στο επίκεντρο σφοδρής κριτικής, όταν φωτογραφίες τον απεικόνιζαν σε πολυτελές σκάφος εφοπλίστριας, αμέσως μετά την εθνική τραγωδία. Η αντίθεση μεταξύ της δημόσιας εικόνας του πολιτικού που «είναι με τον λαό» και του ιδιωτικού lifestyle του στην ελίτ των θαλαμηγών αποτέλεσε μια ακόμη πληγή στο προφίλ του.
Αφού παραιτήθηκε από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ το 2023, μετά την εκλογική συντριβή του κόμματος και την ιστορικά χαμηλή επίδοσή του, ο Α. Τσίπρας φάνηκε να παραχωρεί τη θέση του στον Στέφανο Κασσελάκη, έναν απρόβλεπτο υποψήφιο που εμφανίστηκε ως αουτσάιντερ, αλλά κατάφερε να συσπειρώσει ένα ιδιαίτερο κομμάτι της κοινωνίας και της βάσης του κόμματος.
Η σχέση τους φαινομενικά κρατήθηκε σε ουδέτερα νερά. Ωστόσο, οι πολιτικές διαφορές, οι διαφορετικές προσεγγίσεις και η πλήρης ιδεολογική αναντιστοιχία μεταξύ τους φούντωσαν στο παρασκήνιο. Οι φήμες για οργανωμένες κινήσεις αποσταθεροποίησης της νέας ηγεσίας δεν άργησαν να γίνουν πρωτοσέλιδα, κορυφώνοντας τη σύγκρουση με το διαβόητο «πραξικόπημα του μπουζουξίδικου».
Η καταγγελία πως η Κεντρική Επιτροπή Ανασυγκρότησης καθαιρέθηκε μεθοδευμένα σε ένα κέντρο διασκέδασης, αποκαλύπτοντας τη βαθιά διχαστική και θεατρινίστικη λογική που κυριαρχούσε στον ΣΥΡΙΖΑ, αποτέλεσε την επιτομή του εσωκομματικού εμφυλίου. Ο κ. Τσίπρας, που πάντα έδειχνε να ελέγχει το κόμμα με «σιδερένια γροθιά μέσα σε βελούδινο γάντι», φέρεται πλέον από πολλούς ως ο σκηνοθέτης μιας διαδικασίας αποδόμησης της επόμενης ημέρας που δεν τον περιελάμβανε.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τον κατηγορούν ότι διαχρονικά καλλιέργησε ένα κλίμα πόλωσης και τοξικότητας, τόσο απέναντι στους αντιπάλους του όσο και εντός του ίδιου του πολιτικού του χώρου. Από την επιθετική ρητορική κατά των γερμανοτσολιάδων και της τρόικας εσωτερικού, μέχρι τις θεωρίες συνωμοσίας για τους δημοσιογράφους και τα ΜΜΕ, ο Α. Τσίπρας, σύμφωνα με πολιτικούς παρατηρητές, λειτούργησε ως καταλύτης διχασμού.
Διχαστικά διλήμματα
Η πολιτική του φιλοσοφία δεν βασίστηκε ποτέ στον προγραμματικό λόγο, στην τεχνοκρατική επάρκεια ή σε θεσμική σοβαρότητα. Αντιθέτως, στηρίχθηκε σε συναισθηματικά αντανακλαστικά, σε εχθροπαθείς αφηγήσεις και στην οικοδόμηση του δόγματος «εμείς και οι άλλοι». Μια στρατηγική που μπορεί να απέδωσε εκλογικά καρπούς το 2015, αλλά στην πορεία φάνηκε ανεπαρκής να προσφέρει σταθερότητα και εθνική συνεννόηση.
Ο Α. Τσίπρας για πολλούς πολιτικούς παρατηρητές έχει μετατραπεί σήμερα σε μια σύνθετη, αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, με έντονα πολιτικά πάθη γύρω του. Η πορεία του δείχνει ότι δεν ήταν ποτέ απλώς θέμα ιδεολογίας – ήταν κυρίως θέμα εξουσίας. Από τις κρουαζιέρες στα κότερα και τα επικοινωνιακά σόου μέχρι τις σκοτεινές παρασκηνιακές κινήσεις και τις εσωκομματικές ανατροπές, αποδεικνύεται πως για τον Τσίπρα η πολιτική δεν είναι μόνο πεδίο μάχης ιδεών αλλά και χώρος σκληρών προσωπικών στρατηγικών.
Ουσιαστικό rebranding ή απλά προσωπική ρεβάνς;
Μετά την πρόσφατη παραίτησή του από βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, πολλά ειπώθηκαν για το επόμενο βήμα του. Ο ίδιος, αποστασιοποιημένος αρχικά, φαινόταν να παρατηρεί από μακριά. Ωστόσο, το πολιτικό του ένστικτο –ίσως και η φιλοδοξία του– δεν του επέτρεψαν να μείνει για πολύ καιρό στο περιθώριο.
Οι πληροφορίες για τη δημιουργία νέου κόμματος είναι πλέον –έμμεσα– επιβεβαιωμένες. Το προσωπικό αυτό πολιτικό εγχείρημα φαίνεται πως θα επιχειρήσει να ανασυνθέσει τον «παλιό ΣΥΡΙΖΑ διευρυμένο με σοσιαλδημοκρατία», μακριά από τις όποιες γραφικότητες του παρελθόντος. Οι πρώτες κινήσεις και το οργανωτικό στήσιμο δείχνουν πως θα πρόκειται για έναν φορέα αρχηγικά συγκεντρωτικό, με έντονο το αποτύπωμα Τσίπρα και πιθανότατα με συσπείρωση νέων στελεχών.
Η μεγάλη πρόκληση είναι εάν θα μπορέσει να κινηθεί πέρα από τη νοσταλγία. Ο κόσμος του 2015 δεν υπάρχει πια, η κοινωνία έχει κουραστεί από διχαστικά σχήματα και η αξιοπιστία του ίδιου έχει πληγεί σημαντικά. Τα πρώτα δείγματα γραφής της νέας πολιτικής κίνησης –και κυρίως η πολιτική του ταυτότητα– θα κρίνουν κατά πόσο πρόκειται για μια ουσιαστική προσπάθεια επανακαθορισμού ή για μια προσωπική ρεβάνς.
