Η πύρινη λαίλαπα στην Ισπανία και η μεγάλη οικολογική και ανθρωπιστική καταστροφή στην Ευρώπη γενικότερα στάθηκαν η αφορμή για να σημάνει συναγερμό το Γραφείο του ΟΗΕ για τη Μείωση των Κινδύνων από τις Φυσικές Καταστροφές (UNDRR). Στην ανακοίνωσή του της 15ης Αυγούστου, το Γραφείο Ευρώπης και Ασίας, αναφέρθηκε σε πέντε δράσεις- κλειδιά για την πρόληψη των πυρκαγιών που κατά τον ΟΗΕ τροφοδοτούν την κλιματική κρίση. Ενα από αυτά τα «κλειδιά» είναι η «ευαισθητοποίηση της Κοινότητας».
Δεν είναι η πρώτη φορά που επισημαίνεται η ανάγκη για ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση του πληθυσμού, καθώς η κατάσταση στον πλανήτη επιδεινώνεται χρόνο με τον χρόνο. Από την αρχή του 2025, στην Ισπανία, σε 230 πυρκαγιές έχουν καεί πάνω από 3,7 εκατ. στρέμματα. Από αυτά τα 2 εκατ. μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες, ενώ μόνο στις 18 Αυγούστου κάηκαν 300.000 στρέμματα. Πρόκειται για ρεκόρ Ισπανίας (από το 2006 που κρατούνται στοιχεία).
Ρεκόρ μέσα στο ρεκόρ, καθώς από την αρχή του 2025 οι καταστροφικές πυρκαγιές γενικά στην Ευρώπη έχουν κάψει 9 εκατ. στρέμματα, που αποτελεί επίσης ρεκόρ. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΟΗΕ, πρόκειται για διπλάσια έκταση σε σχέση με πέρσι.
Τα πέντε «κλειδιά»
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ τα πέντε «κλειδιά» για την πρόληψη είναι:
1. Διαχείριση δασών με αντιπυρικές ζώνες, απομάκρυνση εύφλεκτων και ξηρών υλικών, ελεγχόμενη βόσκηση.
2. Ανθεκτικός αστικός σχεδιασμός με τη χρήση ανθεκτικών στη φωτιά υλικών.
3. Συστήματα έγκαιρου εντοπισμού και ειδοποίησης, που είναι ζωτικής σημασίας.
4. Ευαισθητοποίηση της κοινότητας. Είναι σημαντικό οι πολίτες να γνωρίζουν τους κινδύνους και να είναι εφοδιασμένοι με γνώσεις για πρακτικές ασφάλειας, εκκενώσεων και αναφορά κινδύνου, καθώς και την παροχή βοήθειας στους ευάλωτους για μια ανθεκτικότητα χωρίς αποκλεισμούς.
5. Σχεδιασμός για πολλαπλούς κινδύνους, δεδομένου ότι οι πυρκαγιές αυξάνουν τον κίνδυνο πλημμυρών.
Προφανώς δεν πρόκειται για φιλοσοφία. Η Ελλάδα έχει κάνει πολλά βήματα (με κορυφαίο το 112). Αλλά η εδώ και χρόνια υπονόμευση της ατομικής ευθύνης έχει εμποδίσει την ανάπτυξη του κεφαλαίου «ευαισθητοποίηση της κοινότητας», δηλαδή του εθελοντισμού.
Στις 17 Αυγούστου, με τις φωτιές να μαίνονται σε όλη τη χώρα από τις 3 του μήνα, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ, ανακοίνωσε ένα «εθνικό σύμφωνο για την κλιματική έκτακτη ανάγκη», που θα περιλαμβάνει «όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, τις κοινοβουλευτικές ομάδες, τις επιχειρήσεις, τα συνδικάτα και το σύνολο της Κοινωνίας των Πολιτών». Παράλληλα, αναγνώρισε τα λάθη της κυβέρνησής του: Ελλειψη προνοητικότητας, σχεδιασμού, πρόβλεψης, επενδύσεων και αντίδρασης.
Φυσικά υπήρξαν και αυτοί που διαφώνησαν, ζητώντας από την Πολιτεία να διαθέσει περισσότερα μέσα στις Αυτονομίες (στην Ισπανία αυτές έχουν την αρμοδιότητα). Πλην όμως, ουδείς αντέδρασε στην ανάγκη για συμμετοχή όλων και στην ανάγκη ανάπτυξης του εθελοντισμού – παρά το γεγονός ότι στην Ισπανία οι εθελοντές πυροσβέστες δεν ξεπερνούν τους 1.500, ενώ ο αριθμός των επαγγελματιών είναι 22.000.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Λεόν οι αγρότες βγήκαν στους δρόμους για να προστατέψουν ζωές και χωράφια, μένοντας μερόνυχτα στην πρώτη γραμμή και ανοίγοντας αντιπυρικές ζώνες με τα τρακτέρ τους. Ενας από αυτούς εγκλωβίστηκε από τις φλόγες και έχασε τη ζωή του.
«Το κάνω από αυτοσεβασμό», είπε ένας 40χρονος αγρότης από το Σαν Μαρτίν ντε Τόρες. «Το κάνω επειδή διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές. Εκείνη τη στιγμή, δεν νιώθεις φόβο, επειδή το μυαλό σου είναι συγκεντρωμένο στην προσπάθεια να αποτρέψεις τη φωτιά από το να φτάσει στα σπίτια. Δεν σκέφτεσαι μήπως καείς... Και ακόμα κι αν κάποιος έχει πεθάνει, δεν μπορείς να σταματήσεις, δεν μπορείς να πεις όχι. Γιατί μια άλλη μέρα θα μπορούσε να είναι ο πατέρας σου, η μητέρα σου, τα παιδιά σου ή εσύ ο ίδιος». «Δεν πρόκειται για ηρωισμό, πρόκειται για βοήθεια στον λαό σου», είπε ένας άλλος.
Ο λαός σώζει τον λαό
Ενα ζευγάρι Ισπανών αγροτών, η Αντρίνα και ο Οσκαρ πήραν μέρος στην προσπάθεια. Η Αντρίνα στην περιπολία, ο Οσκαρ στο τρακτέρ του. «Μεταξύ έξι και επτά το βράδυ, έφτασε μια ασταμάτητη μπάλα φωτιάς. Ο σύζυγός μου μού είπε ότι μέσα στο τρακτέρ έκλαιγε επειδή νόμιζε ότι θα χάναμε τα πάντα. Είναι πολύ δύσκολο, πολύ δύσκολο. Αλλά η πόλη σώζει την πόλη. Οργανώσαμε ομάδες στο WhatsApp για να ξέρουμε αν χρειαζόταν να ψάξουμε για κάποιον ή να τον πάμε σε ασφαλές μέρος», διηγήθηκε αργότερα η Αντρίνα. «Ο λαός σώζει τον λαό», που λέει και το ΚΚΕ – αλλά προφανώς εννοεί μόνο τη συμμετοχή στις διαδηλώσεις.
Μέσα στον λαβύρινθο της φωτιάς στην Γκαργκαντίγια (τα αρχαία Γάδειρα, σήμερα Κάντιθ), ο Μανουέλ, ένας ντόπιος υδραυλικός και εθελοντής πυροσβέστης, έμεινε μετά την εκκένωση της περιοχής για να εξασφαλίζει νερό στους πυροσβέστες και να τους δείχνει πού βρίσκονται οι κρουνοί. «Το κάνω για την πατρίδα μου, για τη γη μου», δήλωσε.
Στις 19 Αυγούστου, η εφημερίδα «El Pais» (που ως γνωστόν δεν πρόσκειται στη Δεξιά) δημοσίευσε ρεπορτάζ υπό τον τίτλο «Ενα απόγευμα με μια εθελοντική πυροσβεστική ομάδα στο Φιλιέλ της Λεόν», έναν πραγματικό επίγειο παράδεισο που σήμερα έχει βυθιστεί στο μαύρο της καταστροφής.
«Είπα στη μητέρα μου ότι δεν θα ερχόμουν σε ένα επικίνδυνο μέρος», είπε ένας από αυτούς στην εφημερίδα λίγο πριν τρέξει προς το μέτωπο της φωτιάς. Αλλοι είπαν πως ως εθελοντές έχουν ήδη κάνει πολλές υπερωρίες, αλλά σπεύδουν να βοηθήσουν και στις μέρες του ρεπό τους.
Γράφει η εφημερίδα: «Είναι εύκολο να εντοπίσει κανείς το όχημα ενός εθελοντή πυροσβέστη. Είναι καλυμμένο με στάχτη, στρώματα σκόνης στο ταμπλό, μπότες πεζοπορίας, άνετα ρούχα, φόρμες εργασίας, τσάπες, αλυσοπρίονα, μπουκάλια νερού, κράνη, ζώνες, μαχαίρια, φτυάρια πυροσβεστικής, τσεκούρια, παγούρια... όλα όσα είναι απαραίτητα για το έργο τους. Τα πρόσωπά τους αντανακλούν την προσπάθεια – ή τουλάχιστον τα λίγα εκατοστά που ξεπροβάλλουν πίσω από τα μέσα προστασίας. Κόκκινα μάτια, δακρυσμένα από τον καπνό, βήχας, φλέβες που προεξέχουν από την προσπάθεια... Αυτός που αρχικά ισχυρίστηκε ότι είχε ορκιστεί στη μητέρα του να μην μπλέξει σε μπελάδες, μουρμουρίζει: “Να δεις τι θα γίνει αν με δει έτσι...”»!
Την ίδια ώρα, στο φυσικό πάρκο Σομιέδο όπου γυρίζεται η αμερικανική ταινία «Οι Αγώνες της Πείνας», το κινηματογραφικό συνεργείο όχι μόνο διέκοψε τα γυρίσματα, αλλά έθεσε τα 300 μέλη του στην υπηρεσία της Αυτονομίας της Αστούριας. Ανάμεσά τους γιατροί, δέκα εθελοντές πυροσβέστες, δύο πυροσβεστικά οχήματα και ένα ασθενοφόρο. Η παραγωγή είχε ήδη λάβει τα μέτρα της ακριβώς λόγω του χώρου των γυρισμάτων.
Τέλος, τόσο στην Ισπανία όσο και στην Πορτογαλία, ένα κύμα αλληλεγγύης θυμίζει (μέσω πλατφορμών crowdfunding) ότι είμαστε άνθρωποι. Αλλοι συγκεντρώνουν χρήματα για τη μεταφορά στην πατρίδα της σορού και τα έξοδα της κηδείας ενός Ρουμάνου μετανάστη που έχασε τη ζωή του προσπαθώντας να σώσει τα άλογα του Τρες Κάντος. Αλλοι για να ξαναχτιστεί το σπίτι μιας οικογένειας με ανάπηρο παιδί.
Οι πάντα απαραίτητοι
Οι καταστροφικές πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων έχουν αποδείξει ότι ποτέ δεν είναι αρκετά τα μέσα. Λόγω της κλιματικής κρίσης και της πρωτοφανούς ξηρασίας, οι πυρκαγιές εξαπλώνονται με ταχύτατους ρυθμούς.
Κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιομορφίες ως προς τη μορφολογία του εδάφους: Πολλά βουνά, λόφοι, δάση, εθνικά πάρκα, απομακρυσμένα χωριά, πόλεις που φτάνουν στις παρυφές δασών, απέραντες πεδιάδες μακριά από θάλασσα, εκτεταμένες καλλιέργειες και αγροτικές περιοχές, νησιά ή πολυνησίες.
Εγκαίρως διαπιστώθηκε πως δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρχει ένας πυροσβεστικός σταθμός με δεκάδες ή εκατοντάδες πυροσβέστες σε κάθε απομακρυσμένο σημείο ή σε κάθε νησί. Και αποφάσισαν να εκπαιδεύσουν εθελοντές πυροσβέστες, κατοίκους αυτών των περιοχών, που αντιμετωπίζουν την πυρκαγιά στην έναρξή της έως ότου φθάσουν οι πυροσβεστικές δυνάμεις. Η συμβολή τους είναι σημαντική κυρίως στις αγροτικές περιοχές. Δεν καταργούν τους επαγγελματίες πυροσβέστες! Απλά σ’ αυτούς έρχονται να προστεθούν χιλιάδες άλλοι.
Στον Καναδά οι εθελοντές πυροσβέστες αντιπροσωπεύουν το 70% του συνολικού προσωπικού: 90.000 εθελοντές σε σύνολο 126.000 πυροσβεστών, σύμφωνα με στοιχεία του 2022. Νεότερες εκθέσεις αναφέρουν περί τις 130.000 εθελοντές πυροσβέστες σε όλη τη χώρα. Δηλαδή στους 36.000 πυροσβέστες προστίθενται και οι δεκάδες χιλιάδες εθελοντές.
-Στη Γαλλία και στην Ολλανδία οι εθελοντές πυροσβέστες αποτελούν το 80%. Σε Νορβηγία, Δανία, Φινλανδία, Τσεχία, το 70%.
-Τα υψηλότερα ποσοστά τα συναντούμε στη Γερμανία και την Αυστρία – πάνω από 95%. Μάλιστα, στις περισσότερες αγροτικές περιοχές υπάρχουν μόνο εθελοντές.
-Πάνω από 90% από τους 30.000 περίπου πυροσβέστες της Πορτογαλίας είναι εθελοντές. Προφανώς δεν είχαν ενοχληθεί οι σοσιαλιστές και οι αριστεροί που για χρόνια κυβερνούσαν τη χώρα…
-Στη Νέα Ζηλανδία οι εθελοντές φθάνουν το 85%, στις ΗΠΑ το 75%, ενώ στην Αργεντινή το πρώτο εθελοντικό σώμα πυροσβεστών, οι Bomberos, ιδρύθηκε το 1884 και σήμερα καλύπτει το 80% των πυροσβεστικών δυνάμεων. Στην Εσθονία, το πρώτο εθελοντικό πυροσβεστικό σώμα ιδρύθηκε το 1788! Οι Bomberos του Περού έχουν μια παράδοση 150 χρόνων.
-Στην Αυστραλία, η Νέα Νότια Ουαλία διαθέτει πάνω από 70.000 εθελοντές, η Βικτόρια πάνω από 60.000.
-Στη Σλοβενία, το εθελοντικό πυροσβεστικό σώμα ιδρύθηκε το 1949 και σήμερα αριθμεί σχεδόν 170.000 μέλη.
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της Χιλής, όπου η εθελοντική πυροσβεστική παράδοση είναι ιστορική. Στη χώρα του Πάμπλο Νερούντα υπάρχουν μόνο εθελοντές! Τόσο πολλοί που έχουν δημιουργηθεί λίστες αναμονής σε κάθε πόλη. Πολλές φορές χρειάζεται να περιμένει κανείς χρόνια για να υπάρξει κενή θέση. Για τους Χιλιανούς, ο πυροσβεστικός εθελοντισμός αποτελεί τιμή μεγαλύτερη και από την κατάταξη στις Ενοπλες Δυνάμεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλές χώρες και προκειμένου να υπάρξει αντιπυρική παιδεία και ώθηση των νέων προς τον εθελοντισμό, εκπαιδεύονται και μαθητές από 10 ως 16 ετών. Διοργανώνονται μάλιστα και ολυμπιάδες μαθητών εθελοντών πυροσβεστών με συμμετοχή 1.000 νέων από 22 χώρες.
Στην Ιταλία, όπου μεγάλη επιτυχία γνώρισαν οι μαθητικές επιδείξεις του Τρεντίνο, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έδωσε το παρών, τον περασμένο Απρίλιο, στην επίσημη ορκωμοσία των μαθητών και μαθητριών εθελοντών πυροσβεστών, φορώντας στο κεφάλι ένα κράνος πυροσβέστη.
Ανευ σχολίου, παραθέτω την ανακοίνωση Τύπου του ΑΚΕΛ (2/8/2025): «Πραγματοποιήθηκε σήμερα, με τη συμμετοχή πέραν των 300 εθελοντών, η εξόρμηση του ΑΚΕΛ και του Λαϊκού Κινήματος στο πλαίσιο της έμπρακτης αλληλεγγύης μας προς τις κοινότητες που πλήγηκαν από την πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά. Η εξόρμηση επικεντρώθηκε στον καθαρισμό και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου εντός των κοινοτήτων Σουνίου – Ζανατζιάς, Μαλιάς, Βουνί και Ποταμιού. Η εθελοντική εργασία είναι ακόμα ένας ουσιαστικός τρόπος συμπαράστασης στο δράμα που περνούν οι άνθρωποι της ορεινής Λεμεσού τις τελευταίες μέρες». Προφανώς όλοι αυτοί δεν ξέρουν τι τους γίνεται…
Το πόρισμα που δεν διάβασαν
Τέλος, είδα ότι ο κ. Φάμελλος αρθρογράφησε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» δίνοντας οδηγίες (οι περισσότερες από τις οποίες εφαρμόζονται ήδη ή αποτελούν νόμους του κράτους). Δεν θα ασχοληθώ με τα όσα συνέβησαν επί ΣΥΡΙΖΑ (τα ζήσαμε όλοι στο πετσί μας). Αλλά επειδή επανέρχεται στο περίφημο Πόρισμα Γκολντάμερ (πολλές από τις παραινέσεις του εφαρμόζονται ήδη), διαπιστώνω ότι μάλλον δεν το έχει διαβάσει.
Γράφει ότι «η πρόληψη των πυρκαγιών, η πυρόσβεση και η αποκατάσταση αποτελούν στο σύνολό τους δημόσιες πολιτικές». Αλλά ο Γκολντάμερ, στο πόρισμά του, αναφέρεται πάνω από 90 φορές στην αξία του οργανωμένου εθελοντισμού, κυρίως όσον αφορά την πρόληψη. Προτείνει απαγόρευση βόσκησης. Αλλά ο Γκολντάμερ μιλά για την ανάγκη ελεγχόμενης βόσκησης, ώστε τα ζώα να καταναλώνουν κάθε τι το εύφλεκτο γύρω από τα δένδρα.
Ετσι εξηγείται το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ψήφισε ποτέ το Πόρισμα Γκολντάμερ. Του ανέθεσε την μελέτη ο κ. Τσίπρας μετά την καταστροφή στο Μάτι, ο διάσημος επιστήμονας την παρέδωσε τον Φεβρουάριο του 2019, τον Απρίλιο η έκθεση παρουσιάστηκε στις επιτροπές της Βουλής, τον Μάιο μπήκε σε διαβούλευση, αλλά δεν πρόλαβαν, λέει, να το ψηφίσουν και το έφεραν το φθινόπωρο… κατόπιν εκλογών!
Πρόλαβαν, όμως, να ψηφίσουν –κρατώντας ανοιχτή τη Βουλή, ενώ είχαν ανακοινώσει εκλογές– τον Ποινικό Κώδικα. Στον οποίο ΠΚ πρόλαβαν να ψηφίσουν το άρθρο 264, με το οποίο μετέτρεψαν το βασικό έγκλημα του εμπρησμού από κακούργημα σε πλημμέλημα – κάτι που άλλαξε επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας.
