Σαν σήμερα, στις 5 Δεκεμβρίου 2013, η Νότια Αφρική σταμάτησε για λίγο να αναπνέει. Ο Νέλσον Μαντέλα, ο άνθρωπος που δίδαξε τι σημαίνει αξιοπρέπεια ακόμη και όταν όλα σου έχουν αφαιρεθεί, έφυγε από τη ζωή στα 95 του χρόνια. Το νέο απλώθηκε σαν κύμα, ήρεμο στην επιφάνεια, μα βαθύ και συγκλονιστικό μέσα του. Γιατί δεν είχε πεθάνει ένας απλός πολιτικός ηγέτης, αλλά ένας άνθρωπος που ενσάρκωσε μια ολόκληρη εποχή.
Από το μικρό χωριό Μφεζό, μέχρι το βάθρο της παγκόσμιας ιστορίας
Η ιστορία του ξεκινάει πολύ μακριά από τις αίθουσες συνεδριάσεων και τα επίσημα βήματα.
Το 1918, σε ένα χωριό της περιοχής Τρανσκέι, γεννήθηκε ο Rolihlahla Mandela, ένα όνομα που στη γλώσσα των Κόσα σημαίνει «αυτός που τραβάει το κλαδί του δέντρου», κοινώς «ταραχοποιός». Ίσως η μοίρα να του χαμογέλασε με μια μικρή ειρωνεία, γιατί αυτός ο «ταραχοποιός» έμελλε να ταράξει έναν ολόκληρο κόσμο, αλλά με έναν πιο ανθρώπινο τρόπο.
Από νωρίς έδειξε πως δεν ήθελε να δεχτεί αβασάνιστα την αδικία. Σπούδασε νομικά στο Γιοχάνεσμπουργκ και μπήκε στο Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC), όπου άρχισε να ξεδιπλώνει τον χαρακτήρα που αργότερα θα συνέπαιρνε εκατομμύρια ανθρώπους: πειθαρχημένος, αποφασισμένος, ανθεκτικός.
Όταν το απαρτχάιντ άρχισε να σφίγγει τον κλοιό του γύρω από τους μαύρους της χώρας, ο Μαντέλα δεν έμεινε σιωπηλός. Πίστευε ότι κάθε άνθρωπος αξίζει να ζει ελεύθερος. Κι αυτή η πίστη τον οδήγησε το 1962 στη σύλληψη και το 1964 στην ιστορική δίκη που έμελλε να τον οδηγήσει σε ισόβια κάθειρξη.
Αυτά τα σχεδόν τριάντα χρόνια που πέρασαν, δεν ήταν απλώς χρόνος, ήταν μια ζωή ολόκληρη, που πίσω από τα κάγκελα, ο Μαντέλα δεν λύγισε. Αντίθετα...ωρίμασε. Ξαναδιάβασε τον κόσμο. Έμαθε να ελέγχει την οργή του και να κτίζει μέσα του κάτι που μοιάζει με θάρρος, αλλά είναι κάτι βαθύτερο και λέγεται...αφοβία.
Η στιγμή της ελευθερίας και η μεταμόρφωση ενός έθνους
Όταν απελευθερώθηκε το 1990, η εικόνα του να βγαίνει από τη φυλακή πιασμένος χέρι-χέρι με τη Γουίνι Μαντέλα έγινε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα στιγμιότυπα του 20ού αιώνα. Δεν διεκδίκησε εκδίκηση. Διεκδίκησε όμως παγκόσμια ειρήνη.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1994, εξελέγη ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής. Με χαμόγελο που έμοιαζε περισσότερο με υπόσχεση παρά με θρίαμβο, ξεκίνησε ένα ταξίδι συμφιλίωσης, όπου οι λευκοί και οι μαύροι δεν θα είναι αντίπαλοι, αλλά ίσοι πολίτες που μοιράζονται την ίδια πατρίδα.
Το μεγάλο αντίο
Στις 5 Δεκεμβρίου 2013, στο σπίτι του στο Γιοχάνεσμπουργκ, ο Μαντέλα έφυγε ήσυχα, όπως ζουν πάντα οι δυνατοί άνθρωποι... χωρίς φασαρία. Η ανακοίνωση του θανάτου του από τον πρόεδρο Ζούμα έφερε δάκρυα, τραγούδια και προσευχές. Ενώ, σε κάθε γωνιά του κόσμου, πολλοί στάθηκαν για λίγο και σκέφτηκαν τι σημαίνει να είσαι πραγματικά ελεύθερος.
Επομένως, η 5η Δεκεμβρίου δεν θυμίζει απλώς τον θάνατο ενός ηγέτη. Θυμίζει ότι η ιστορία γράφεται από εκείνους που αρνούνται να ζήσουν σκυφτοί. Ότι η δικαιοσύνη δεν είναι δεδομένη. Κι ότι η συμφιλίωση είναι μια δύσκολη, σχεδόν επώδυνη, αλλά βαθιά γενναία πράξη.
Σαφώς, και ο Μαντέλα δεν ήταν κάποιος άγιος. Ήταν άνθρωπος. Κι ίσως γι’ αυτό έγινε παγκόσμιο σύμβολο, γιατί απέδειξε πως ένας άνθρωπος -ένας μόνο- μπορεί να αλλάξει την πορεία ενός λαού ολόκληρου.
