Ήταν 20 Ιουνίου του ’78. Ένα από εκείνα τα αθώα καλοκαιρινά βράδια στη Θεσσαλονίκη, με τα παράθυρα ανοιχτά, το ραδιόφωνο να παίζει χαμηλά και τους ανθρώπους να παίρνουν ανάσα απ’ το λιοπύρι της μέρας. Ώσπου στις 23:03, ο χρόνος σταμάτησε.
6,5 Ρίχτερ. Η πόλη έζησε λίγα δευτερόλεπτα που έμοιαζαν αιώνια. Σεισμός ρηχός, βίαιος, με επίκεντρο στα Βρασνά, αλλά στόχο στην ψυχή της Θεσσαλονίκης.
Πολυκατοικίες σείστηκαν, φωτιστικά εκτοξεύτηκαν από τα ταβάνια, άνθρωποι ούρλιαζαν, τηλεφωνικές γραμμές έσπασαν. Στην αρχή κανείς δεν ήξερε: ήταν αεροπλάνο που έπεσε; Βόμβα; Πόλεμος;
Στην πραγματικότητα, ήταν η φύση που αποφάσισε να θυμίσει τη δύναμή της.
Η κατάρρευση στην Ιπποδρομίου – μια πληγή που δεν έκλεισε ποτέ
Στην πλατεία Ιπποδρομίου, μια πολυκατοικία –γνωστή για τα δομικά της θέματα– κατέρρευσε ολοσχερώς. Είκοσι εννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν εκεί. Πολλοί κοιμούνταν. Άλλοι πάλευαν να βγουν από το φρεσκοσπασμένο ασανσέρ. Κάποιοι είχαν προλάβει να φτάσουν στην πόρτα.
Η πιο ανατριχιαστική μαρτυρία εκείνης της νύχτας ήταν από πυροσβέστη:
«Ακούγαμε φωνές από κάτω. Μας φώναζαν με τα μικρά μας ονόματα. Μας λέγανε ‘‘μη φύγετε’’. Και κάποιοι έσβησαν όσο εμείς σκάβαμε με τα νύχια…».
Το Ιπποκράτειο και το ΑΧΕΠΑ έγιναν νοσοκομεία-πολεμικές ζώνες.
Οι γιατροί δεν πρόλαβαν να συνέλθουν. Έβγαλαν φορεία στους δρόμους, έραβαν τραύματα σε πεζοδρόμια. Πολλοί ασθενείς –ακόμη και χειρουργημένοι– μεταφέρθηκαν έξω με ορούς να κρέμονται από κλαδιά δέντρων.
Η πόλη σε σκηνές – και η ανθρωπιά στο φουλ.
Περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι. Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης μετατράπηκε σε πρόχειρο καταυλισμό. Πλατείες γέμισαν με σκηνές. Κάθε πεζοδρόμιο, κάθε πάρκο, έγινε υπνοδωμάτιο. Αλλά κανείς δεν έμεινε μόνος.
Οι Θεσσαλονικείς στάθηκαν ο ένας δίπλα στον άλλον σαν οικογένεια. Άγνωστοι φιλοξενούσαν άστεγους. Τα φαρμακεία έδιναν φάρμακα χωρίς συνταγή. Στρατιώτες μοίραζαν κουβέρτες, παπάδες έστηναν συσσίτια.
Τι άλλαξε μετά τον σεισμό του ’78
Ο σεισμός αυτός δεν σκότωσε μόνο ζωές – σκότωσε και την αφέλεια με την οποία χτιζόταν η Ελλάδα του ’60 και του ’70.
Μετά τον σεισμό:
- Αναθεωρήθηκε ριζικά ο Αντισεισμικός Κανονισμός (1984) με βάση όσα έδειξε η κατάρρευση κτηρίων στη Θεσσαλονίκη.
- Εφαρμόστηκαν αυστηροί έλεγχοι στα δημόσια κτήρια και στα σχολεία.
- Καθιερώθηκαν τακτικοί προσεισμικοί έλεγχοι, ειδικά σε πολυκατοικίες χτισμένες πριν από το 1960.
- Δημιουργήθηκε το Εθνικό Κέντρο Αντισεισμικής Προστασίας (ΟΑΣΠ) και άρχισε να εκπαιδεύεται ο πληθυσμός.
- Η Θεσσαλονίκη μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη σεισμικού ενδιαφέροντος – και καμία άδεια οικοδομής δεν ξαναδόθηκε όπως παλιά.
- Ο σεισμός έγινε μάθημα – με το χειρότερο δυνατό τίμημα.
Όσοι έζησαν, δεν ξέχασαν ποτέ
Για τους ανθρώπους που ήταν εκεί, το 1978 δεν είναι ημερομηνία. Είναι μια ρωγμή στη μνήμη. Πολλοί ακόμη κοιμούνται με φως αναμμένο. Άλλοι έχουν βαλίτσα έτοιμη δίπλα στην πόρτα. Κάποιοι, απλώς, δεν μιλούν γι’ αυτό – γιατί δεν μπορούν.
Αλλά η πόλη μιλάει. Με την αντοχή της. Με τις πολυκατοικίες που ξαναχτίστηκαν σωστά. Με τα μνημεία εκείνων που χάθηκαν. Και με κάθε παιδί που σήμερα μαθαίνει, όχι για έναν «σεισμό», αλλά για μια νύχτα που άλλαξε την Ελλάδα.
