Σαν σήμερα, το 2009, ο τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Παπανδρέου, από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης εκστόμιζε μια φράση που έμελλε να τον συνοδεύει για πάντα: «Λεφτά υπάρχουν». Με αυτήν την υπόσχεση δεν εννοούσε μόνο ότι θα ενισχυθούν οι κοινωνικές δαπάνες, αλλά προανήγγειλε και αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό, εφόσον το κόμμα του κέρδιζε τις εκλογές.
Μια χώρα που οδηγήθηκε...στην καταστροφή
Η φράση αυτή, που ειπώθηκε σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας, δεν έμεινε απλώς στη συλλογική μνήμη, έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης πολιτικής κουλτούρας υποσχέσεων χωρίς αντίκρισμα. Το φθινόπωρο του 2009, η χώρα έβραζε κάτω από την επιφάνεια: δημοσιονομικά ελλείμματα, τεράστιο δημόσιο χρέος, δομικές παθογένειες δεκαετιών. Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Παπανδρέου επέλεξε να καθησυχάσει τους πολίτες με ένα σύνθημα που έμοιαζε καθηλωτικά αισιόδοξο αλλά αποδείχθηκε επικίνδυνα ανέφικτο.
Τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009 το ΠΑΣΟΚ τις κέρδισε με ευρεία πλειοψηφία, ακριβώς πάνω στο κύμα αυτής της ρητορικής: «υπάρχουν λεφτά», άρα θα βρεθούν πόροι για να στηριχθούν οι αδύναμοι, να αυξηθούν οι μισθοί και να προστατευθεί η μεσαία τάξη. Μόνο που η πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική. Λίγους μήνες μετά, η κυβέρνηση Παπανδρέου ανακοίνωνε το πρώτο Μνημόνιο, βάζοντας τη χώρα σε μια τροχιά σκληρής λιτότητας και διεθνούς επιτροπείας.
Έτσι, το περίφημο σύνθημα μετατράπηκε στο πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτικής αυταπάτης της Μεταπολίτευσης. Όχι μόνο δεν βρέθηκαν τα υποσχόμενα «λεφτά», αλλά η Ελλάδα οδηγήθηκε στην πιο βαθιά κρίση της μεταπολεμικής ιστορίας της.
Η πολιτική κληρονομιά του συνθήματος
Δεκαέξι χρόνια μετά, η φράση «Λεφτά υπάρχουν» εξακολουθεί να προκαλεί αντιδράσεις και σχόλια. Έχει γραφτεί στα εγχειρίδια πολιτικής επικοινωνίας ως το παράδειγμα προς αποφυγή. Γιατί μπορεί μια εύηχη υπόσχεση να χαρίσει πρόσκαιρες νίκες, αλλά όταν συγκρούεται με την πραγματικότητα αφήνει πίσω της μόνο συντρίμμια: οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά.
Το ΠΑΣΟΚ δεν κατάφερε ποτέ να ανακάμψει από εκείνη την περίοδο. Η πολιτική του πορεία, όπως και του Γιώργου Παπανδρέου προσωπικά, στιγματίστηκε οριστικά. Το ίδιο το σύνθημα έγινε ανέκδοτο, ένα είδος πολιτικού «στίγματος» που συμβολίζει την αφέλεια και τον λαϊκισμό.
Η Νέα Δημοκρατία, τότε στην αντιπολίτευση, είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους. Επέμενε ότι η χώρα χρειαζόταν σχέδιο σοβαρών μεταρρυθμίσεων, όχι ευχολόγια. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ήταν η ΝΔ εκείνη που κλήθηκε επανειλημμένα να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, να διαχειριστεί τα αδιέξοδα που άφησαν οι ανέξοδες υποσχέσεις και να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της χώρας στην Ευρώπη.
Σαν σήμερα, λοιπόν, θυμόμαστε όχι μόνο μια φράση, αλλά και ένα πολιτικό μάθημα. Τα μεγάλα λόγια μπορεί να κερδίσουν χειροκροτήματα, όμως στο τέλος οι κοινωνίες πληρώνουν τον λογαριασμό.
Το «Λεφτά υπάρχουν» μένει στην Ιστορία ως το σύνθημα που γκρέμισε αυταπάτες. Και ως μια διαρκής υπενθύμιση ότι στην πολιτική δεν αρκεί να υπόσχεσαι, πρέπει και να μπορείς να υλοποιείς.
