Στο όνομα της ακροτελεύτιας διάταξης του συντάγματος (σ.σ.: «ο σεβασμός στο σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό και η αφοσίωση στην πατρίδα και τη δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων») έχουν στηθεί πολλά στρογγυλά τραπέζια συζητήσεων και προβληματισμών. Πρωταγωνιστές οι… ειδήμονες των πολιτειακών θεμάτων. Δημοσιογράφοι και συνταγματολόγοι αντιπαραθέτουν τις ερμηνείες τους επί των άρθρων του συντάγματος.
Πρόσφατο επεισόδιο διαμάχης μεταξύ των συνταγματολόγων για την ερμηνεία του συντάγματος σχετικά με την παραγραφή και με την Προανακριτική για την τραγωδία των Τεμπών η κόντρα κορυφής Αλιβιζάτου-Βενιζέλου.
Η πρόταση
Με τον τίτλο «Τέμπη, υπάρχει λύση για να εκτονωθεί η ένταση», ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος γράφει στις 9 Φεβρουαρίου άρθρο στην «Καθημερινή»: «Σκέφθηκα, λοιπόν, να επαναφέρω μια πρόταση που είχα διατυπώσει για το θέμα, υπό παρόμοιες περιστάσεις, το 2009. Η πρόταση αυτή θα μπορούσε να συμβάλει στην εκτόνωση του τοξικού κλίματος, χωρίς να παραβιαστεί στο παραμικρό το γράμμα του άρθρου 86 του συντάγματος, ούτε και του νόμου 3126/2003 για την ποινική ευθύνη των υπουργών. Θα πρότεινα λοιπόν σε όλα τα κόμματα της Βουλής να συμφωνήσουν στο να παραπέμψουν απευθείας στο πενταμελές Δικαστικό Συμβούλιο του Ειδικού Δικαστηρίου τους υπουργούς, τους συνεργάτες και τους υφισταμένους τους, για τους οποίους υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους ενέχονται, άμεσα ή έμμεσα, στην τραγωδία των Τεμπών. Και τούτο, αποφασίζοντας μεν να συστήσουν την προβλεπόμενη Προανακριτική Επιτροπή, αλλά χωρίς να περιμένουν από αυτήν να προβεί στην προβλεπόμενη προκαταρκτική εξέταση».
Η πρόταση Αλιβιζάτου εισακούεται από τον Χρήστο Τριαντόπουλο και υιοθετείται από την κυβερνητική πλειοψηφία.
«Καταστρατήγηση»
Στον αντίποδα, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Ευάγγελος Βενιζέλος, εκτιμά ως «προφανή καταστρατήγηση του συντάγματος» τους χειρισμούς της πλειοψηφίας στην Προανακριτική Επιτροπή και επισημαίνει τον κίνδυνο ακυροτήτων. «Η κυβέρνηση προφανώς γνωρίζει», προσθέτει, «ότι αν το Συμβούλιο του Ειδικού Δικαστηρίου κρίνει ότι η παραπομπή του Χρήστου Τριαντοπούλου ενώπιόν του είναι άκυρη, θα προκύψει μια κατάσταση μη διαχειρίσιμη πολιτικά από αυτή».
Αναφορικά με την επικείμενη ρύθμιση του υπουργείου Δικαιοσύνης για να μην παραγραφούν τα αδικήματα, υπενθυμίζει ότι αυτή δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ για τα πρόσωπα που ερευνώνται για την τραγωδία στα Τέμπη, μεταξύ των οποίων και ο Κώστας Καραμανλής. «Η μόνη ασφαλής λύση είναι οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεύτερης συνόδου», επισημαίνει ο Ευάγγελος Βενιζέλος.
Ο Νίκος Αλιβιζάτος δηλαδή υποστηρίζει ότι μπορεί να κλείσει άμεσα η Προανακριτική, ενώ ο Ευάγγελος Βενιζέλος ισχυρίζεται ότι η μη τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών μπορεί να ακυρώσει στην πράξη το σύνταγμα και να ισχύει ακόμη η αποσβεστική προθεσμία.
Το 2022, τέσσερις καθηγητές των Νομικών Σχολών, σε εκδήλωση που διοργάνωσε η επιστημονική επιτροπή του «Νομικού Βήματος» του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών άσκησαν έντονη κριτική στους χειρισμούς στο ζήτημα της άρσης του τηλεφωνικού απορρήτου και στο κατά πόσο και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να γίνεται. Παράλληλα, ασκήθηκε και δριμεία κριτική στους κυβερνητικούς χειρισμούς στο θέμα της άρσης του απορρήτου των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Ανάμεσά τους ήταν οι Ευάγγελος Βενιζέλος και Νίκος Αλιβιζάτος.
Διαφωνία
Τον περασμένο Δεκέμβριο ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, Νίκος Αλιβιζάτος, σε άρθρο του εκφράζει τη διαφωνία του για την επιλογή της κυβέρνησης να δεχθεί το επίθετο «de Grèce» για την πρώην βασιλική οικογένεια και προαναγγέλλει ότι θα προσφύγει στο υπουργείο Εσωτερικών.
Νομική κάλυψη στην επιλογή της κυβέρνησης φέρεται να προσέφερε ο σχετικός νόμος περί ιθαγένειας που ψηφίστηκε επί Ευάγγελου Βενιζέλου το 1994.
Ο πρώην ΠτΔ και ακαδημαϊκός Προκόπης Παυλόπουλος, ο Σπύρος Βλαχόπουλος, ο Ξενοφώντας Κοντιάδης, ο Νίκος Παπασπύρου, ο Γιώργος Σωτηρέλλης επισημαίνουν ότι η Προανακριτική για τον Τριαντόπουλο δεν μπορεί να κλείσει άμεσα, αλλά πρέπει να επιτελέσει έως το τέλος το έργο της, καθώς κατ’ ουσία και κατά το σύνταγμα (άρθρο 86) πρόκειται για ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή προκαταρκτικής εξέτασης, η οποία κατά συνέπεια πρέπει να κάνει πλήρη προκαταρκτική εξέταση όπως συμβαίνει σε κάθε ποινικό αδίκημα.
Σε διαφορετική περίπτωση παραβιάζεται όλο το στάδιο της προδικασίας και η όλη διαδικασία είναι άκυρη επειδή παραβιάζει τις συγκεκριμένες συνταγματικές διατάξεις.
Για την περίπτωση της παραγραφής, δέχονται ότι από τη στιγμή που με την αναθεώρηση του άρθρου 86 του συντάγματος το 2019 καταργήθηκε η αποσβεστική προθεσμία, ισχύει πλέον η κοινή παραγραφή κατά τον ποινικό κώδικα, ανεξάρτητα από τη μη τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Και αυτό γιατί διαφορετικά ο κοινός νόμος θα υπερίσχυε του συντάγματος.
Αγαπημένο θέμα στις συζητήσεις πολιτικών και πολιτικάντηδων, σε ρόλο συνταγματολόγου είναι και η πρόταση για τροποποίηση του συντάγματος, ακόμη και για τα θεμελιώδη άρθρα, τα οποία αποτελούν τους πυλώνες του πολιτικού συστήματος. Οι λεκτικές υπερβολές με το σύνταγμα και ενίοτε τα νοηματικά άλματα από τα τηλεοπτικά μπαλκόνια στο… κενό, όπως αναφέρουν ακαδημαϊκοί στο Συνταγματικού Δικαίου, εγκυμονούν πάντα κινδύνους για πολιτειακές εκτροπές.
