«Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός θα κατατεθεί το αμέσως επόμενο διάστημα», υπογράμμιζαν ανώτεροι διπλωματικοί αξιωματούχοι σε κλειστή συνάντηση που έλαβε χώρα τον περασμένο Φεβρουάριο στο υπουργείο Εξωτερικών.
Στα τέλη του ίδιου μήνα, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταδίκασε την Ελλάδα λόγω μη έγκαιρης υποβολής του ΘΧΣ της στην Κομισιόν (είχε καταληκτική ημερομηνία τον Μάρτιο του 2021). Τεχνικά, η μελέτη φέρεται πως είχε ολοκληρωθεί εδώ και εβδομάδες. Απέμεναν τα συναρμόδια χαρτοφυλάκια, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το υπουργείο Εξωτερικών, να αποφασίσουν τον κατάλληλο χρόνο για τη δημοσίευσή της.
Αυτός ήταν το πρωινό της Μεγάλης Τετάρτης, λίγο πριν από την έναρξη της τακτικής συνεδρίασης του ΚΥΣΕΑ. Με κοινή τους ανακοίνωση, τα δύο υπουργεία γνωστοποίησαν τη συγκρότηση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ) με την οποία εξειδικεύεται και αποτυπώνεται σε χάρτη ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός της Ελλάδας. Οι εξελίξεις προκάλεσαν τη μήνιν του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών και πυροδότησαν μπαράζ δημοσιευμάτων στη γείτονα.
Ο ΘΧΣ, σύμφωνα με το ανακοινωθέν, συνιστά ένα «ολιστικό χωροταξικό πλαίσιο και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ανάπτυξη γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας», το οποίο αποτυπώνει με ευκρίνεια «τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιούνται σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με σεβασμό στην αδήριτη ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος». Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα για πρώτη φορά οριοθετεί «λεπτομερείς χρήσεις των θαλάσσιων ζωνών της», υλοποιώντας την ευρωπαϊκή υποχρέωση και ασκώντας τα δικαιώματά της που πηγάζουν από το Διεθνές Δίκαιο.
Παρότι δεν συνδέεται με την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, η δημοσίευση του χάρτη του ΘΧΣ κρίνεται πολύ σημαντική. Οι λόγοι, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, είναι ότι για πρώτη φορά θα περιλαμβάνονται σε επίσημο κείμενο της ΕΕ τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
«Κλείνουμε εκκρεμότητες του παρελθόντος, υπερασπιζόμαστε τα εθνικά συμφέροντα στην πράξη», υποστηρίζουν από το Μέγαρο Μαξίμου, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα πως η επίλυση των εκκρεμοτήτων «δεν σημαίνει ότι δεν θέλουμε θετικό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις».
Επιπλέον, σημειώνεται ότι ο ΘΧΣ θα λειτουργήσει ως οδικός χάρτης για την αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων, ενώ τονίζεται το ότι πλέον θα αποτελεί τμήμα του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Μανιφέστο», ο χάρτης έχει ήδη αποσταλεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένεται άμεσα η δημοσίευσή του.
Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και βουλευτής της ΝΔ, Αγγελος Συρίγος, τόνισε ότι η δημοσίευση του ΘΧΣ είναι σημαντική για τρεις λόγους:
α) διότι αποτυπώνονται οι ελληνικές θέσεις για 480.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλάσσιων ζωνών
β) διότι στον χάρτη αποδίδεται πλήρης επήρεια στις ηπειρωτικές και τις νησιωτικές ακτές της χώρας (εν αντιθέσει με τις τουρκικές «απόψεις» ότι τα νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) και
γ) διότι με πλήρη επήρεια στο σύμπλεγμα της Μεγίστης (Καστελλόριζο) τα ανατολικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας «ακουμπούν» πάνω στα δυτικά όρια της κυπριακής ΑΟΖ. «Πρακτικώς έχουμε πλέον οριοθέτηση με την Κύπρο», υποστήριξε ο ίδιος.
Ο ελληνικός ΘΧΣ επαναφέρει τον «χάρτη της Σεβίλλης», ο οποίος τρομάζει την Άγκυρα. Πρόκειται για χάρτη που ήταν συνημμένος σε άρθρο δύο Ισπανών επιστημόνων και αποτύπωνε το μέγιστο των θαλάσσιων ζωνών για τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Στον χάρτη, ο οποίος δεν αποτέλεσε ποτέ επίσημη θέση για Βρυξέλλες και Αθήνα, παρουσιαζόταν η ένωση των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου. Πλέον, αυτός ο χάρτης δεν είναι ακαδημαϊκό άρθρο, αλλά επίσημη ελληνική θέση που θα περιλαμβάνεται και σε ευρωπαϊκά κείμενα.
Παρότι αναγνωρίζουν τη σημασία του ΘΧΣ, ορισμένοι αξιωματούχοι υπογραμμίζουν ότι για να υπάρξει οριοθέτηση των ΑΟΖ χρειάζεται διμερής συμφωνία και όχι απλώς να εφάπτονται τα όριά τους. «Εμμέσως δηλώνουμε, και βάσει του νόμου του 2011, ότι αυτή είναι η ΑΟΖ μας», εξηγούσαν οι ίδιες πηγές.
Το γεγονός ότι στις θαλάσσιες περιοχές που αποτυπώνονται στον χάρτη περιλαμβάνονται οι συμφωνίες ΑΟΖ της Ελλάδας με Ιταλία (1977, 2020) και Αίγυπτο (2020) θεωρείται πολύ σημαντικό, όπως επίσης ότι συμπίπτουν με τα όρια του νόμου 4001/2011. Ετσι, για τις μη οριοθετημένες περιοχές, η μέση γραμμή καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη με αντικείμενες ή παρακείμενες ακτές με τις ελληνικές (Τουρκία, Λιβύη κ.λπ.).
Στην αντίδρασή του, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ισχυρίστηκε ότι ο ελληνικός ΘΧΣ παραβιάζει περιοχές «θαλάσσιας δικαιοδοσίας» της γείτονος σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. «Οι μονομερείς ενέργειες και διεκδικήσεις της Ελλάδας αλλά και οι προσπάθειες τετελεσμένων γεγονότων δεν θα έχουν καμία νομική συνέπεια για την Τουρκία», σημείωναν, υποστηρίζοντας ότι είναι έτοιμοι για «συνεργασία» στο Αιγαίο.
Η Άγκυρα αναφέρει ότι «πρέπει να υιοθετηθεί μια ειλικρινής και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επίλυση των ζητημάτων με βάση το διεθνές δίκαιο, την ισότητα και την καλή γειτονία στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Αθηνών» και προανήγγειλε ότι θα υποβάλει τον δικό της ΘΧΣ σε UNESCO και ΟΗΕ.
