Η προσπάθεια οικοδόμησης πολυτελούς ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο της Μήλου έφερε στο φως ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα των ελληνικών νησιών που δεν είναι άλλο από την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη, που συχνά αγνοεί τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών και τις μοναδικές φυσικές τους ιδιαιτερότητες. Η κυβερνητική απόφαση για αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών στη Μήλο αποτελεί ένα πρώτο βήμα, αλλά οι παθογένειες παραμένουν.
Η κατάσταση στη Μήλο δεν αποτελεί εξαίρεση. Αντίθετα, είναι ενδεικτική ενός μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης που κυριαρχεί εδώ και δεκαετίες στις Κυκλάδες και αλλού. Μεγάλα ξενοδοχεία, πολυτελείς κατοικίες και έργα υποδομής κατακλύζουν τα νησιά, συχνά χωρίς επαρκή θεσμική θωράκιση ή πολεοδομικό σχεδιασμό. Στο Σαρακήνικο, η περιοχή, αν και φημισμένη για τη μοναδικότητά της, δεν είχε κανένα θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας. Χάρη στην έντονη δημοσιότητα, αποφεύχθηκε μια εξόφθαλμη περιβαλλοντική καταστροφή.
Τα χρόνια προβλήματα
Η έλλειψη Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) και η απουσία χωροταξικού σχεδιασμού για τα νησιά επιτρέπουν τη δόμηση ακόμα και σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Παρά τις προσπάθειες για αναμόρφωση του σχεδιασμού με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης, οι διαδικασίες προχωρούν με αργούς ρυθμούς. Στη Μήλο, η αναστολή δόμησης είναι προσωρινή, μέχρι να ολοκληρωθεί το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, μια διαδικασία που ενδέχεται να διαρκέσει χρόνια.
Στη Μύκονο και τη Σαντορίνη, όπου το πρόβλημα έχει φτάσει σε οριακό σημείο, έχουν ήδη επιβληθεί αντίστοιχα μέτρα. Ωστόσο, τα νησιά παραμένουν επιβαρυμένα, με την ένταση της δόμησης να ξεπερνά κατά πολύ τη φέρουσα ικανότητά τους. Σύμφωνα με μελέτες, η οικιστική επέκταση λόγω του τουρισμού ανταγωνίζεται την κατοικία των μόνιμων κατοίκων, ενώ οι υποδομές αδυνατούν να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες ανάγκες.
Τουρισμός και περιβάλλον, μια χαοτική εξίσωση
Η έλλειψη θεσμικού πλαισίου για περιοχές όπως το Σαρακήνικο και η γενικότερη τάση για εκτός σχεδίου δόμηση επιδεινώνουν την κατάσταση. Η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, η κατασπατάληση πόρων όπως το νερό και η ενέργεια και η ανεπαρκής διαχείριση αποβλήτων δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο. Την ίδια στιγμή, η ανάγκη για «επενδύσεις» παρουσιάζεται ως δικαιολογία για τη μη εφαρμογή περιορισμών, ενισχύοντας την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη.
Το παράδειγμα της Μήλου, όπως αναφέρει το Πρώτο Θέμα, αποδεικνύει ότι η πολιτεία μπορεί να παρέμβει αποφασιστικά, αλλά συνήθως το πράττει κατόπιν εορτής. Η ανάγκη για συνολικό σχεδιασμό είναι επιτακτική. Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιο μοντέλο ανάπτυξης θέλουμε για τις Κυκλάδες, δηλαδή ένα που θα θυμίζει περισσότερο Ντουμπάι ή ένα βιώσιμο μοντέλο που σέβεται το φυσικό και πολιτιστικό τοπίο;
Προτεραιότητα η βιωσιμότητα
Η χώρα μας δεν έχει πλέον την ανάγκη της δεκαετίας του 1950 ή της άναρχης δόμησης των ’80s για να αναπτυχθεί. Η διατήρηση του φυσικού πλούτου και η προστασία των τοπίων ιδιαίτερης ομορφιάς όπως το Σαρακήνικο πρέπει να γίνουν κεντρικός πυλώνας του τουριστικού μας μοντέλου. Χρειάζονται ολοκληρωμένα σχέδια και σαφείς κανόνες, ώστε η ανάπτυξη να μην υπονομεύει το ίδιο το περιβάλλον που αποτελεί τη βάση του τουρισμού.
