«Τι θα πιεις, κορίτσι μου; Να σου φτιάξω έναν ελληνικό στη χόβολη ή είσαι με τους νέους και την εσπρεσσιέρα;»
Ο κυρ-Μανώλης, πίσω από τον μαρμάρινο πάγκο ενός καφενείου που μετράει τέσσερις δεκαετίες σε μια πλατεία στο Αιγάλεω, δεν κάνει απλώς καφέ. Τεστάρει τις προθέσεις σου. Κι αν περάσεις τη δοκιμασία του ελληνικού χωρίς ζάχαρη, μπορεί να σου πει και την ιστορία της ζωής του.
Το αθηναϊκό καφενείο δεν είναι απλώς ένας χώρος. Είναι μικροκλίμα. Κοινωνιολογική μελέτη με φλιτζάνι και τράπουλα. Είναι εκεί που ο καφές σερβίρεται μαζί με ανάλυση πολιτική, κοινωνική και ενίοτε αστρολογική.
Και παρότι τα νεοκαφενεία - με design, φυτά εσωτερικού χώρου και playlists τύπου «Parisian Jazz Lounge»- ξεφυτρώνουν παντού, υπάρχουν ακόμα γωνιές της Αθήνας που σερβίρουν τον καφέ με τσίπουρο, φιστίκι και προφητεία για τις εκλογές.
Από τον Καβάφη στον κυρ-Κώστα
Η λέξη «καφενείο» είναι παλαιά όσο και η αστική μνήμη. Από τον καιρό που οι ποιητές έπιναν εκεί καφέ και σημείωναν στίχους, μέχρι τη δεκαετία του '60, που τα καφενεία ήταν σαλόνια πολιτικών συζητήσεων - ή πεδία μάχης για τον Παναθηναϊκό και τον Ολυμπιακό.
Σήμερα, σε ένα μικρό καφενείο της Νέας Ιωνίας, ο κυρ-Κώστας παίζει τάβλι με τον Αλί από τη Συρία. Ο ένας 70 χρονών, ο άλλος 30. Το μόνο που τους ενώνει είναι ο καφές και τα πειράγματα.
«Του έμαθα να λέει "διπλό πενηντάρι στο κουμ-καν" πριν μάθει "καλημέρα". Έλληνας έγινε», γελάει ο κυρ-Κώστας.
Δεν είναι καφέ, είναι σκηνικό
Είναι τα τραπεζάκια και το μωσαϊκό στο πάτωμα, το ραδιόφωνο που παίζει ακόμα Σκάι ή Λάμψη FM, και ο τοίχος που φιλοξενεί φωτογραφίες του Καραμανλή, του γάμου του ιδιοκτήτη και μιας ομάδας από το τοπικό τάβλι.
Αλλά η μαγεία είναι αλλού. Στο ότι μπορεί να μπεις για πέντε λεπτά και να μείνεις δυόμιση ώρες, γιατί κάποιος θα σου πει μια ιστορία που «δεν τη γράφουν οι εφημερίδες».
«Εδώ τα νέα έρχονται πριν το ίντερνετ. Γιατί τα φτιάχνουμε εμείς», λέει γελώντας ο κυρ-Αντώνης σε ένα άλλο καφενείο της Κυψέλης.
«Και πιο φτηνά απ' τα social», προσθέτει ένας δίπλα του με εφημερίδα στο χέρι και γκρίζο μουστάκι που θυμίζει άλλες εποχές.
Τι πίνουν σήμερα οι θαμώνες;
Ο ελληνικός επιμένει, το τσάι των βοτάνων επιστρέφει, αλλά όλο και πιο συχνά βλέπεις «εσπρέσο ντεκαφεϊνέ με στέβια» να παρεμβάλλεται ανάμεσα σε κονιάκ και λουκούμια.
«Αυτή η γενιά είναι παράξενη», λέει η κυρά-Καίτη, που δουλεύει στο καφενείο του ανιψιού της στο Παγκράτι.
«Έρχονται με λάπτοπ, κάθονται τρεις ώρες, και δεν μιλάνε. Δεν λένε ούτε ένα “μπράβο στην ΑΕΚ” να ξυπνήσει λίγο η ατμόσφαιρα!»
Η τελευταία γραμμή άμυνας
Όσοι μίλησαν σε εμάς λένε το ίδιο πράγμα: το καφενείο δεν είναι μόνο επάγγελμα, είναι ψυχοθεραπεία - και για τους μέσα και για τους απέξω.
«Εγώ εδώ παντρεύτηκα, εδώ χώρισα, εδώ έκλαψα τον πατέρα μου και εδώ έπιασα δουλειά. Το καφενείο είναι ζωή», λέει ο Πέτρος, 45, άνεργος πρώην γραφίστας, σήμερα επίτιμος θαμώνας στην κυρία Καίτη.
Ίσως τελικά, το καφενείο να μην είναι vintage. Ούτε «παραδοσιακός χώρος». Είναι η τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι στην απομόνωση. Το τελευταίο μέρος που μπορείς να καθίσεις με έναν άγνωστο, να μιλήσεις για τον καιρό ή για τον θείο σου που ήθελε να γίνει δήμαρχος.
Όσο υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να ακούσουν- και να ακουστούν- το καφενείο δεν πεθαίνει.
Μπορεί να αλλάζει φλιτζάνια, αλλά η καρδιά του χτυπάει ακόμα. Και αν ακουμπήσεις αυτί πάνω στην πορσελάνη του, θα την ακούσεις: «Χτυπάει ρυθμικά. Σαν κουτάλι σε φλιτζάνι.»
