Η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης αποτελεί κάθε Σεπτέμβριο το θεσμικό βήμα για τους πολιτικούς αρχηγούς ώστε να παρουσιάσουν το κυβερνητικό πρόγραμμά τους ή το όραμά τους για τη χώρα. Ιδιαίτερα για τους εν ενεργεία και υποψήφιους πρωθυπουργούς, η ΔΕΘ γίνεται ευκαιρία για να δοκιμαστούν οι εξαγγελίες τους στο πεδίο της πολιτικής αξιοπιστίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η σύγκριση των υποσχέσεων του Αλέξη Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ από το 2014 έως το 2023 –αρχικά ως αρχηγού της αντιπολίτευσης, στη συνέχεια ως πρωθυπουργού, και πάλι ως αρχηγού της αντιπολίτευσης– και αυτών του Κυριάκου Μητσοτάκη από το 2019 έως σήμερα, φωτίζει δύο διαφορετικούς κόσμους: από τη μία, ανέφικτες υποσχέσεις χωρίς επαρκή κοστολόγηση, και από την άλλη, ρεαλιστικές προσεγγίσεις με σεβασμό στους δημοσιονομικούς περιορισμούς της χώρας.
Το 2014, στην πρώτη ουσιαστική εμφάνισή του στη ΔΕΘ ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Αλέξης Τσίπρας παρουσίασε το περιβόητο «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» βασισμένο, σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές, στα… λεφτόδεντρα και στον μαξιμαλισμό χωρίς οικονομικό αντίκρισμα. Το πακέτο μέτρων περιλάμβανε:
-Δωρεάν ρεύμα και επιδότηση ενοικίου για χιλιάδες νοικοκυριά.
-Επαναφορά της 13ης σύνταξης
-Κατάργηση του ΕΝΦΙΑ
-Κατώτατο μισθό στα 751 ευρώ
-Ανάκτηση του ελέγχου στρατηγικών επιχειρήσεων (ΔΕΗ, ΟΤΕ κ.ά.)
Το «Πρόγραμμα» σκόρπισε ενθουσιασμό σε ένα κοινό απογοητευμένο από τα μνημόνια. Ομως, ταυτόχρονα, προκάλεσε σοβαρές ενστάσεις σε οικονομικούς και πολιτικούς αναλυτές. Ο τότε πρόεδρος του ΣΕΒ έκανε λόγο για «καταιγίδα παροχών χωρίς δημοσιονομικό αντίκρισμα».
Πάρε, κόσμε...
Οταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την εξουσία το 2015, τα λεφτόδεντρα άρχισαν να… μαραίνονται. Η «περήφανη διαπραγμάτευση» του πρώτου εξαμήνου, υπό την καθοδήγηση Τσίπρα-Βαρουφάκη, οδήγησε τη χώρα στο χείλος του Grexit και στο τρίτο, σκληρότερο μνημόνιο. Ο ίδιος ο Α. Τσίπρας παραδέχθηκε αργότερα ότι είχε «αυταπάτες» για τις δυνατότητες της Ελλάδας να διαπραγματευτεί καλύτερους όρους.
Σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, το πρώτο εξάμηνο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κόστισε στην ελληνική οικονομία πάνω από 100 δισ. ευρώ, άμεσα και έμμεσα. Δηλαδή, όχι μόνο τα υποσχεθέντα του «Προγράμματος της Θεσσαλονίκης» δεν εφαρμόστηκαν, αλλά αντίθετα οδηγηθήκαμε σε νέα μέτρα λιτότητας.
Παρά τη σκληρή μνημονιακή πραγματικότητα της πρώτης κυβερνητικής περιόδου, ο Τσίπρας δεν εγκατέλειψε τη ρητορική των υποσχέσεων. Το 2018 μίλησε ξανά για «τέλος των μνημονίων» και για «νέο κοινωνικό συμβόλαιο».
Ανέλαβε δεσμεύσεις για:
-Κατάργηση της μείωσης των συντάξεων
-Φοροελαφρύνσεις για τους ελεύθερους επαγγελματίες
-Μείωση του ΦΠΑ
-Αύξηση κατώτατου μισθού
Πολλά από τα παραπάνω έμειναν στα χαρτιά ή εφαρμόστηκαν ελάχιστα λίγο πριν τις εκλογές του 2019, για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους.
Ενώ δεν ήταν πια στην κυβέρνηση, τόσο στη ΔΕΘ του 2022 όσο και στην «προεκλογική» του 2023, ο Αλέξης Τσίπρας χρησιμοποίησε «τεχνικές» του παρελθόντος και παρουσίασε ένα νέο πρόγραμμα με εμφανή προσπάθεια να δείξει κοστολογημένο χαρακτήρα.
Υποσχέθηκε:
-Κατώτατο μισθό 880 ευρώ
-13η σύνταξη (για μια ακόμη φορά…)
-Επανακρατικοποίηση της ΔΕΗ
-Μείωση ΕΦΚ στα καύσιμα
-Πλαφόν στα τιμολόγια ενέργειας
-Αφορολόγητο 10.000 ευρώ για όλους
Ωστόσο, το υπουργείο Οικονομικών κοστολόγησε αυτές τις εξαγγελίες σε πάνω από 23 δισ. ευρώ ετησίως. Ο ΣΥΡΙΖΑ αντέτεινε με δική του μελέτη, η οποία ανέφερε καθαρή δημοσιονομική επιβάρυνση 5,6 δισ. ευρώ, καλυπτόμενη από αύξηση φόρων στους «έχοντες και κατέχοντες» και από υποτιθέμενη πάταξη φοροδιαφυγής.
Και εδώ όμως, σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές, απουσίαζε η ουσία: καμία σαφής πηγή χρηματοδότησης, καμία πρόβλεψη για μακροοικονομικές επιπτώσεις. Το πολιτικό αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε ελκυστικό αλλά ανεδαφικό.
Όλα μετρημένα
Στον αντίποδα, από την πρώτη εμφάνισή του ως πρωθυπουργού, στη ΔΕΘ του 2019, ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαφοροποιήθηκε ξεκάθαρα από το αφήγημα των εύκολων παροχών. Η στρατηγική του βασίστηκε σε κοστολογημένα, στοχευμένα μέτρα, με βασικό άξονα τη μείωση φόρων και την ενίσχυση της μεσαίας τάξης.
Με την οικονομία σταθερή και εν αναμονή επενδύσεων, ο Κ. Μητσοτάκης προχώρησε σε:
-Μείωση ΕΝΦΙΑ
-Μείωση ασφαλιστικών εισφορών
-Κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης
-Εναρξη ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους
Παράλληλα, με την πανδημία COVID-19, η κυβέρνησή του διαχειρίστηκε οικονομικά μέτρα άνω των 40 δισ. ευρώ χωρίς να απειληθεί η δημοσιονομική ισορροπία.
Κάθε επόμενη χρονιά, οι παροχές της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη παρουσίαζαν τρία βασικά χαρακτηριστικά:
-Κοστολόγηση: Τα μέτρα είχαν προβλεπόμενο κόστος, ανακοινωμένο εκ των προτέρων.
-Εστίαση στους ευάλωτους: π.χ. επιδόματα ακρίβειας, έκτακτες ενισχύσεις χαμηλοσυνταξιούχων.
-Ανάπτυξη μέσω επενδύσεων: Επιδότηση στεγαστικών δανείων για νέους, στήριξη νεοφυών επιχειρήσεων.
Μάλιστα, το 2022, ανακοινώθηκαν 21 μέτρα ύψους 5,5 δισ. ευρώ – στοχευμένα, όχι αλόγιστα, ενώ το 2023, μετά τις εκλογές, υπήρξε δέσμευση για:
-Αυξήσεις συντάξεων
-Μόνιμη μείωση ΕΝΦΙΑ
-Επιδότηση κατοικιών για νέους
-Περαιτέρω μείωση ασφαλιστικών εισφορών
Ολα αυτά, με τις αγορές να αξιολογούν θετικά τη χώρα και με τη δημοσιονομική πορεία να παραμένει υπό έλεγχο.
Στο κατώφλι της ΔΕΘ του φετινού Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση σχεδιάζει ένα τετραπλό πακέτο εξαγγελιών, το οποίο θα ανακοινώσει ο πρωθυπουργός, με τους βασικούς άξονες να περιλαμβάνουν:
1. Ενίσχυση των συνταξιούχων, όπου πέρα από την περίπτωση της επαναφοράς της 13ης σύνταξη, εξετάζονται τα εξής μέτρα:
-Κατάργηση της προσωπικής διαφοράς για όσους δεν είδαν αυξήσεις τα τελευταία χρόνια.
-Αναδρομικά για επικουρικές συντάξεις και περικοπές παλαιότερων ετών.
-Επιδότηση φαρμάκων και υγειονομικών δαπανών για συνταξιούχους άνω των 70 ετών.
-Εκτακτο βοήθημα Χριστουγέννων για όσους έχουν μηνιαίες αποδοχές κάτω των 800 ευρώ.
Πάντως, στην περίπτωση που δεν προχωρήσει η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, μελετάται η αύξηση του μόνιμου επιδόματος των 250 ευρώ που καθιερώνεται από φέτος για συνταξιούχους και αναπήρους.
2. Φορολογικές ελαφρύνσεις, όπως:
-Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για επαγγελματίες.
-Μείωση ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5% για όλους.
-Μονιμοποίηση του μειωμένου ΦΠΑ σε βασικά τρόφιμα.
-Αναστολή ΦΠΑ στις νέες οικοδομές έως το 2026.
-Επιδότηση ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
3. Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης του στεγαστικού προβλήματος και της υπογεννητικότητας, η κυβέρνηση αναμένεται να ανακοινώσει:
-Νέο κύκλο του προγράμματος «Σπίτι μου», με ευνοϊκά επιτόκια και ευρύτερα εισοδηματικά κριτήρια.
-Κοινωνική αντιπαροχή: αξιοποίηση κρατικών οικοπέδων για κατασκευή κατοικιών για νέους.
-Φορολογικά κίνητρα για πολυτεκνία, επιδότηση ενοικίου και μεταβιβάσεων.
-Επέκταση της άδειας μητρότητας/πατρότητας και των επιδομάτων τέκνων.
4. Δημογραφικά και κοινωνικά μέτρα, όπως:
-Δωρεάν παιδιατρικές και προγεννητικές εξετάσεις για όλες τις οικογένειες.
-Πλαφόν στους λογαριασμούς ρεύματος για ευάλωτες οικογένειες με ανήλικα παιδιά.
-Επιδότηση τροφίμων για μεγάλες οικογένειες μέσω κάρτας αγορών.
-Δωρεάν μετακινήσεις για παιδιά έως 12 ετών στα ΜΜΜ.
Το υπουργείο Οικονομικών, με την καθοδήγηση του Κυριάκου Πιερρακάκη, επιδιώκει επίσης να εξασφαλίσει νέες εξαιρέσεις σε δαπάνες άμυνας και φυσικών καταστροφών, ώστε αυτές να μην επιβαρύνουν τους δημοσιονομικούς στόχους και να «ξεκλειδώσουν» επιπλέον πόρους για κοινωνική πολιτική.
Διαφορά φιλοσοφίας
Σε κάθε περίπτωση οι εξαγγελίες από το βήμα της ΔΕΘ δεν είναι απλώς δηλώσεις – είναι πολιτικές δεσμεύσεις που αποκαλύπτουν τη φιλοσοφία κάθε ηγέτη. Σύμφωνα με τους πολιτικούς παρατηρητές, ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ προσέγγισαν τη ΔΕΘ ως εργαλείο εντυπώσεων, βασισμένοι σε παροχολογία και υποσχέσεις που αποδείχθηκαν ανεφάρμοστες. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η ΝΔ επέλεξαν τον δύσκολο δρόμο της υπευθυνότητας, με κοστολογημένα μέτρα που σέβονται τον πολίτη αλλά και το κράτος.
Η ιστορία έχει δείξει ότι ο λαϊκισμός μπορεί να πουλήσει ελπίδα, αλλά μόνο ο ρεαλισμός μπορεί να τη φέρει. Οι ΔΕΘ επί ΣΥΡΙΖΑ, παρά τη φιλολογία της κοινωνικής δικαιοσύνης, της επαναδιαπραγμάτευσης και των μεγάλων δημοσιονομικών πακέτων, κατηγορήθηκαν δικαίως ως προσωποποιήσεις πολιτικής φανταστικής οικονομικής επέκτασης — με θετικά λόγια αλλά αμφισβητούμενη βιωσιμότητα.
Αντίθετα, οι πιο «κανονικές» ΔΕΘ, με πρωθυπουργό τον Κ. Μητσοτάκη, εστίασαν στην κατανομή του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου μέσω φοροελαφρύνσεων και στοχευμένων παρεμβάσεων, αποδίδοντας έμφαση στην καθημερινότητα – όχι με υπερβολές, αλλά με υπολογισμένες «καθημερινές νίκες».
Κάθε πολιτικό αφήγημα καλλιεργεί εξαγγελίες που αντανακλούν τον ιδεολογικό πυρήνα του: η μια πλευρά υπόσχεται το χαρισματικό και το μεγάλο, ακόμα και αν η πραγματική εφαρμογή είναι αμφίβολη. Η άλλη υπόσχεται το ρεαλιστικό και εφικτό, ακόμα κι αν δεν δημιουργεί το ίδιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα στο κοινό. Είναι θέμα πολιτικού ήθους και στρατηγικής αν κάποιος προτιμά το φαντασιακό μεγαλείο ή τη σταθερότητα και την αξιοπιστία των μικρότερων αλλά υπαρκτών «καθημερινών νικών».
