Σε μια αποφασιστική κίνηση προστασίας της υγείας των νέων, η κυβέρνηση παρουσίασε την Τετάρτη (19/11) τρία νέα ψηφιακά εργαλεία που στόχο έχουν να αποτρέψουν την παράνομη πώληση αλκοόλ και καπνικών προϊόντων σε ανηλίκους. Οι πρωτοβουλίες αποτελούν την εξέλιξη του νόμου 5216/2025, που ψηφίστηκε το καλοκαίρι και ενισχύει σημαντικά τις ρυθμίσεις για την προστασία των νέων.
Παράλληλα, τα στατιστικά στοιχεία για την κατανάλωση αλκοόλ από νέους στην Ελλάδα δείχνουν ότι η παρέμβαση ήταν όχι μόνο αναγκαία, αλλά και επείγουσα.
Στατιστικά και πραγματικότητα
Τα πρόσφατα δεδομένα που προκαλούν ανησυχία είναι ότι σύμφωνα με έρευνα ESPAD, το 86% των 16χρονων στην Ελλάδα έχει δοκιμάσει αλκοόλ τουλάχιστον μια φορά. Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Π.Ι.Ψ.Υ. (HBSC/WHO), περίπου 49% των εφήβων ηλικίας 11 - 15 ετών έχει καταναλώσει έστω και μία φορά αλκοόλ. Από αυτούς, το 27% έχει καταναλώσει αλκοόλ τον τελευταίο μήνα, ενώ το 18% έχει μεθύσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του.
Άλλες έρευνες υποδεικνύουν ότι η κατανάλωση συχνά συνδέεται με ψυχιατρικά ζητήματα, σε ένα μεγάλο δείγμα εφήβων, περίπου το 30,7 % αναφέρουν εβδομαδιαία κατανάλωση, ενώ το 15,4% έχει μεθύσει δύο ή περισσότερες φορές.
Τι προβλέπουν τα νέα μέτρα
Σύμφωνα με το κοινό δελτίο Τύπου των υπουργείων Υγείας, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Προστασίας του Πολίτη, τα τρία νέα «όπλα» είναι:
1. Ηλεκτρονικό μητρώο για ιδιωτικές εκδηλώσεις (events.gov.gr): Οι επιχειρήσεις που διοργανώνουν ιδιωτικά πάρτι με ανηλίκους θα πρέπει εκ των προτέρων να τα δηλώνουν στο gov.gr. Στη δήλωση αναγράφονται στοιχεία όπως η επιχείρηση, η ημερομηνία, το είδος της εκδήλωσης, ακόμα και το ΑΦΜ του διοργανωτή. Μετά την αποδοχή, δημιουργείται ένα ιδιωτικό συμφωνητικό με QR code, το οποίο οι ελεγκτικοί φορείς (π.χ. αστυνομία) μπορούν να σαρώσουν σε ενδεχόμενο έλεγχο.
Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, τόνισε ότι με αυτόν τον τρόπο «κλείνει» η «γκρίζα ζώνη» όπου καταστήματα επέτρεπαν, ενδεχομένως παρανόμως, την είσοδο ανηλίκων σε ιδιωτικές εκδηλώσεις με αλκοόλ.
2. Ψηφιακό μητρώο καταστημάτων (alto.gov.gr): Όλες οι επιχειρήσεις που πωλούν αλκοόλ, τσιγάρα ή προϊόντα άτμισης πρέπει να εγγραφούν στο ψηφιακό μητρώο έως τις 31 Ιανουαρίου 2026.
Με την εγγραφή, λαμβάνουν ένα έγγραφο με μοναδικό QR code, το οποίο καταγράφει ποια προϊόντα πωλούν. Η χαρτογράφηση όλων των σημείων πώλησης σε πανελλαδικό επίπεδο αυξάνει την αποτελεσματικότητα των ελέγχων, καθώς οι αρμόδιες αρχές θα γνωρίζουν εκ των προτέρων ποιο κατάστημα πουλάει τι.
Στην περίπτωση που κάποια επιχείρηση δεν εγγραφεί, απαγορεύεται νόμιμα να πουλά αυτά τα προϊόντα, και μάλιστα ανακαλείται η άδεια πώλησης ή ο Κωδικός Αριθμός Δραστηριότητας (ΚΑΔ) της επιχείρησης.
3. Μηχανισμός επαλήθευσης ηλικίας μέσω Gov.gr Wallet & KidsWallet: Ο πιο «σημαντικός», όπως τον χαρακτήρισε η κυβέρνηση, μηχανισμός. Με τη νέα ψηφιακή ταυτότητα (Gov.gr Wallet) και την εφαρμογή KidsWallet, οι πωλητές θα μπορούν να ελέγχουν την ηλικία του αγοραστή μέσω σάρωσης QR code, χωρίς να αποκαλύπτονται προσωπικά δεδομένα.
Για φυσικά καταστήματα: ο πωλητής επιλέγει στην εφαρμογή Gov.gr Wallet την ηλικιακή ομάδα (π.χ. άνω των 15) και εμφανίζεται QR. Ο αγοραστής σκανάρει με το κινητό του (μέσω Gov.gr Wallet ή KidsWallet) και, ανάλογα με την ηλικία του, στο κινητό του πωλητή εμφανίζεται πράσινη ή κόκκινη ένδειξη.
Για διαδικτυακά καταστήματα: στο site εμφανίζεται QR code και ο χρήστης χρησιμοποιεί την εφαρμογή για να επαληθεύσει την ηλικία του πριν ολοκληρώσει την αγορά.
Γιατί είναι σημαντικά - οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι
Η κυβέρνηση δεν επιχειρεί απλώς γραφειοκρατική ρύθμιση, αλλά παρέμβαση με βάθος σημασίας. Η κατανάλωση αλκοόλ από ανηλίκους δεν είναι αθώα υπόθεση, πρόκειται για θέμα δημόσιας υγείας με σοβαρές συνέπειες.
– Το αλκοόλ είναι η πιο διαδεδομένη «ουσία» ανάμεσα στους νέους και μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς, θανάτους, ατυχήματα και επικίνδυνες αποφάσεις (π.χ. να οδηγήσουν υπό την επήρεια).
– Επηρεάζει τη γνωστική ανάπτυξη: η κατανάλωση σε νεαρή ηλικία μπορεί να θολώσει την κρίση, να μειώσει τις μαθησιακές ικανότητες και να αυξήσει τον κίνδυνο μελλοντικής εξάρτησης. (Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί ότι άτομα που αρχίζουν να πίνουν πολύ νωρίς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο διαταραχών αλκοόλ στην ενήλικη ζωή.)
– Η έλλειψη σωστών ελέγχων μέχρι σήμερα περνούσε μέσα από «παράθυρα»: αδήλωτα πάρτι, εκδηλώσεις φροντιστηρίων ή σχολείων, σημεία πώλησης που δεν ήταν επαρκώς «χαρτογραφημένα». Οι νέες ψηφιακές πλατφόρμες καλύπτουν ακριβώς αυτές τις αδυναμίες.
Εκτίμηση και κίνδυνοι
Αν και η νέα στρατηγική δείχνει δυναμική, η επιτυχία της εξαρτάται και από άλλους παράγοντες:
- Συμμόρφωση καταστημάτων: αν αρκετά μαγαζιά δεν εγγραφούν στο μητρώο ή προσποιηθούν την εφαρμογή των κανόνων, το σύστημα θα είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικό.
- Εκπαίδευση πωλητών: ο έλεγχος ηλικίας απαιτεί κατάλληλη κατάρτιση, πόσο σχολαστικά θα εφαρμόζεται;
- Κοινωνική κουλτούρα: η Ελλάδα έχει παράδοση «κοινωνικής κατανάλωσης» αλκοόλ. Η αλλαγή νοοτροπίας δεν έρχεται μόνο με νόμους, αλλά και με ενημέρωση, ειδικά στις οικογένειες και στα σχολεία.
Επομένως, όταν ήδη σύμφωνα με έρευνες, ένα μεγάλο ποσοστό των 16χρονων έχει δοκιμάσει αλκοόλ, η κυβέρνηση αποφάσισε να κόψει το...νήμα της παραβατικότητας με μέτρα πολύ πιο τολμηρά και τεχνολογικά προηγμένα από ό,τι στο παρελθόν. Η χρήση ψηφιακών εργαλείων, μητρώων, επαληθεύσεων και ψηφιακών ταυτοτήτων, προσφέρει ένα σύγχρονο και στοχευμένο πλαίσιο ελέγχου.
Παρεμβάσεις που αν εφαρμοστούν σωστά, μπορούν να μειώσουν τις ευκαιρίες για πρώιμη κατανάλωση, να περιορίσουν την παραβατικότητα και μακροπρόθεσμα να συμβάλουν στη βελτίωση της δημόσιας υγείας και στην προστασία των νέων από τις συνέπειες της αλόγιστης χρήσης αλκοόλ.
