Σαν σήμερα, πριν από είκοσι τέσσερα χρόνια, ο κόσμος σταμάτησε να είναι ίδιος. Ήταν Τρίτη, μια απλή Τρίτη, μέχρι που στις 8:46 το πρωί ώρα Νέας Υόρκης ένα επιβατικό αεροπλάνο χτύπησε τον Βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει αυτό που έβλεπε. Στην αρχή όλοι μιλούσαν για ατύχημα. Ένα «τρελό» περιστατικό, ένα λάθος.
Δεκαεπτά λεπτά αργότερα, στις 9:03, το δεύτερο αεροσκάφος μπήκε με δύναμη στον Νότιο Πύργο. Και τότε κατέρρευσε η αφέλεια. Ήταν χτύπημα. Ήταν πόλεμος. Οι τηλεοράσεις σε όλο τον κόσμο έδειχναν το ίδιο πλάνο ξανά και ξανά: τις φλόγες να ξεπηδούν από τους ουρανοξύστες, ανθρώπους να κρέμονται απ’ τα παράθυρα, άλλους να πηδούν στο κενό για να ξεφύγουν από την φωτιά.
Λίγο αργότερα το τρίτο αεροπλάνο έπεσε στο Πεντάγωνο. Ένα τέταρτο δεν έφτασε ποτέ στον στόχο του, πιθανότατα το Καπιτώλιο ή τον Λευκό Οίκο, γιατί οι επιβάτες πήραν την απόφαση να αντισταθούν. Έπεσε τελικά σε ένα χωράφι έξω από το Πίτσμπουργκ. Αυτή η στιγμή γράφτηκε σαν υπόμνηση ότι ακόμη και μπροστά στη βία, οι άνθρωποι μπορούν να σταθούν όρθιοι.
Ο απολογισμός; Σχεδόν 3.000 νεκροί. Ανάμεσά τους άνθρωποι από ενενήντα χώρες και εικοσιπέντε Έλληνες της ομογένειας. Τα ονόματά τους ακούγονται κάθε χρόνο στις τελετές μνήμης. Για τις οικογένειές τους, δεν ήταν «παγκόσμιο γεγονός». Ήταν η μέρα που άλλαξε η ζωή τους για πάντα.
Εδώ στην Ελλάδα, εκείνο το απόγευμα όλα τα σπίτια είχαν ανοικτή τηλεόραση. Στα καφενεία, στις πολυκατοικίες, στα πανεπιστήμια. Ο κόσμος κοιτούσε άφωνος. Οι μεγαλύτεροι έλεγαν ότι «αυτό είναι πόλεμος» και δεν είχαν άδικο. Λίγες εβδομάδες αργότερα οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στο Αφγανιστάν, ανοίγοντας τον μακρύτερο πόλεμο της ιστορίας τους.
Η 11η Σεπτεμβρίου δεν έφερε μόνο θάνατο. Έφερε και ένα συλλογικό σοκ: ότι η καθημερινότητα μπορεί να διαλυθεί μέσα σε λίγα λεπτά. Ότι ένα αεροπλάνο δεν είναι απλώς μεταφορικό μέσο. Ότι η ασφάλεια είναι εύθραυστη. Γι’ αυτό και το «Ground Zero» σήμερα δεν είναι απλώς μνημείο, αλλά μια πληγή ανοιχτή. Οι δεξαμενές με τα χαραγμένα ονόματα θυμίζουν πως πίσω από τους αριθμούς υπήρχαν πρόσωπα: σερβιτόροι, γραμματείς, μητέρες, πυροσβέστες. Κανονικοί άνθρωποι.
Κι όμως, μέσα σε όλο αυτό το σκοτάδι, φάνηκε και κάτι άλλο. Οι πυροσβέστες που ανέβαιναν τα σκαλιά ενώ οι άλλοι κατέβαιναν. Οι επιβάτες του Flight 93 που είπαν «ας το ρίξουμε μόνοι μας». Οι απλοί Νεοϋορκέζοι που άνοιξαν τα σπίτια τους σε ξένους για να βρουν καταφύγιο μέσα στη σκόνη.
Σαν σήμερα δεν θυμόμαστε μόνο το χτύπημα, αλλά και την αίσθηση πως ο κόσμος από εκείνη τη στιγμή και μετά δεν ήταν ο ίδιος. Η τρομοκρατία μπήκε στη ζωή μας καθημερινά, τα αεροδρόμια γέμισαν έλεγχους, οι πολίτες έμαθαν να ζουν με φόβο. Αλλά έμαθαν και κάτι ακόμη: ότι η μνήμη είναι δύναμη.
Η 11η Σεπτεμβρίου είναι ένα κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας που δεν θα ξεθωριάσει. Όχι γιατί ήταν η μέρα που άλλαξαν οι γεωπολιτικοί χάρτες, αλλά γιατί ήταν η μέρα που χιλιάδες ζωές χάθηκαν σε λίγα λεπτά. Ανάμεσά τους και οι δικοί μας άνθρωποι, οι Έλληνες που κυνηγούσαν το αμερικανικό όνειρο. Το όνειρο που έσβησε βίαια, αλλά δεν ξεχάστηκε.
