Σαν σήμερα έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, το σύμβολο της διαιρεμένης Ευρώπης, που είχε υψωθεί το 1961 για να εμποδίσει τη μαζική φυγή Ανατολικογερμανών προς τη Δύση. Για 28 χρόνια, χώριζε οικογένειες, φίλους, ζωές. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας άρχισε να τρίζει: οι διαδηλώσεις πλήθαιναν, τα σύνορα προς την Ουγγαρία είχαν ανοίξει και οι πολίτες απαιτούσαν ελευθερία.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, στις 9 Νοεμβρίου, ο Γκύντερ Σάμποβσκι, εκπρόσωπος του Πολιτικού Γραφείου του κομμουνιστικού κόμματος, δίνει μια καθοριστική συνέντευξη Τύπου. Ανακοινώνει ότι οι Ανατολικογερμανοί θα μπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα στη Δύση, ένα μέτρο που επρόκειτο να ισχύσει την επόμενη ημέρα και υπό προϋποθέσεις. Όταν, όμως, οι δημοσιογράφοι τον ρωτούν «πότε;», εκείνος απαντά αφηρημένα: «Αμέσως».
Η μαγική λέξη «unverzüglich» μεταδόθηκε ζωντανά στην τηλεόραση και οι πολίτες πίστεψαν ότι τα σύνορα άνοιξαν. Μέσα σε λίγες ώρες, χιλιάδες Ανατολικογερμανοί συνέρρευσαν στα φυλάκια του Τείχους. Οι φρουροί, αμήχανοι και χωρίς εντολές, άρχισαν να σηκώνουν τις μπάρες. Το απίστευτο συνέβη: το Τείχος άνοιξε.
Η νύχτα του Βερολίνου γέμισε φωνές, δάκρυα, σαμπάνιες και χτυπήματα με καλέμια πάνω στο τσιμέντο. Άνθρωποι που είχαν χωριστεί επί δεκαετίες αγκαλιάζονταν επάνω στο Τείχος, που από σύνορο μετατράπηκε σε γιορτινή πλατεία. Η εικόνα έκανε τον γύρο του κόσμου: η Ευρώπη ξυπνούσε ενωμένη.
Η πτώση του Τείχους προκάλεσε αλυσίδα εξελίξεων. Μέσα σε λίγους μήνες, κομμουνιστικά καθεστώτα κατέρρεαν: ο Τοντόρ Ζίφκοβ στη Βουλγαρία, ο Νικολάε Τσαουσέσκου στη Ρουμανία, που εκτελέστηκε μαζί με τη σύζυγό του Έλενα τα Χριστούγεννα του 1989. Η Ευρώπη μεταμορφωνόταν· ένα χρόνο αργότερα, ήρθε και η ενοποίηση της Γερμανίας.
Η μετάβαση δεν ήταν ανώδυνη — οι Ανατολικογερμανοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με ανεργία, κλειστά εργοστάσια και πολιτισμικό σοκ. Όμως η ελευθερία είχε πλέον περάσει το κατώφλι.
Για την Ελλάδα, το γεγονός είχε ισχυρό συμβολισμό. Ήδη μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, έβλεπε την ήπειρο να μετασχηματίζεται. Η πτώση του Τείχους σήμαινε ότι η Ευρώπη μπορούσε να γίνει ξανά ενιαία, όχι με όρους πολέμου, αλλά με όρους ελευθερίας. Ήταν ένα μήνυμα πως οι ιδεολογικές γραμμές, όσο ψηλές κι αν φαίνονται, πάντα ρηγματώνονται από την ανθρώπινη θέληση.
Σαν σήμερα, λοιπόν, το Τείχος του Βερολίνου έπεσε από ένα γραφειοκρατικό λάθος, αλλά έμεινε στην Ιστορία ως νίκη της αυθόρμητης ελευθερίας. Μια υπενθύμιση ότι η Ιστορία δεν κινείται πάντα με στρατηγικά σχέδια, αλλά και με στιγμές απρόβλεπτης αλήθειας — όταν ένας άνθρωπος λέει «αμέσως» και ένας λαός αποφασίζει ότι ήρθε η ώρα.
