Σαν σήμερα, 5 Νοεμβρίου 1605, η Αγγλία σώζεται κυριολεκτικά από μια καταστροφική έκρηξη. Στο υπόγειο της Βουλής των Λόρδων, δεκάδες βαρέλια πυρίτιδας περίμεναν την επίσημη έναρξη της συνεδρίασης του Κοινοβουλίου για να τινάξουν στον αέρα τον βασιλιά Ιάκωβο Α΄ και όλη την πολιτική του τάξη.
Ήταν η περίφημη «Συνωμοσία της Πυρίτιδας» (Gunpowder Plot) και το σχέδιο μιας ομάδας Καθολικών που ένιωσαν πως η πίστη τους είχε γίνει προδομένη υπόθεση μέσα στο ίδιο τους το βασίλειο.
Από την πίστη στη συνωμοσία
Η Αγγλία του 17ου αιώνα ζούσε υπό το φως, ή καλύτερα θα λέγαμε το σκοτάδι της Μεταρρύθμισης. Μετά τη ρήξη με τη Ρώμη, οι Καθολικοί θεωρήθηκαν σχεδόν ύποπτοι πολίτες, για αυτό ο νέος βασιλιάς, Ιάκωβος Α΄, είχε δώσει ελπίδες πως θα αμβλύνει τις διώξεις, όμως, σύντομα απέδειξε πως προτιμούσε την πυγμή από τη συμφιλίωση.
Έτσι, ένας φλογερός Καθολικός, ο Robert Catesby, συγκέντρωσε γύρω του μια μικρή ομάδα αποφασισμένων ανδρών, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Guy Fawkes, στρατιώτης με εμπειρία στα εκρηκτικά και ο άνθρωπος που θα άναβε το φιτίλι.
Το σχέδιο ήταν απλό και φρικιαστικά μεγαλοφυές: τη μέρα που θα συνεδρίαζε το Κοινοβούλιο παρουσία του βασιλιά, θα ανατίναζαν το κτίριο, για να αφανίσουν όλη την πολιτική και θρησκευτική ηγεσία, και στη θέση της να αναστηθεί μια νέα, καθολική Αγγλία.
Η συνωμοσία, όμως, πρόδωσε τον εαυτό της... από ένα ανώνυμο γράμμα στάλθηκε σε ευγενή που επρόκειτο να παραστεί στη συνεδρίαση, προειδοποιώντας τον «να μην πλησιάσει τη Βουλή εκείνη την ημέρα».
Η έρευνα που ακολούθησε, τη νύχτα της 4ης προς 5η Νοεμβρίου, αποκάλυψε τον Fawkes φρουρό της πυρίτιδας στα υπόγεια, ο οποίος συνελήφθη, βασανίστηκε και ομολόγησε.
Η έκρηξη δεν έγινε ποτέ, αλλά η πολιτική ανάφλεξη που ακολούθησε ήταν εξίσου δυνατή: οι συνωμότες εκτελέστηκαν, και οι νόμοι κατά των Καθολικών έγιναν ακόμη αυστηρότεροι.
Η Αγγλία, από τότε, γιορτάζει κάθε 5 Νοεμβρίου τη λεγόμενη «Bonfire Night», δηλαδή την νύχτα φωτιάς και πυροτεχνημάτων, για να θυμάται τη σωτηρία του βασιλιά και να ξορκίζει τη συνωμοσία.
Η ειρωνεία της Ιστορίας είναι ότι η μορφή του Guy Fawkes δεν θάφτηκε στην ατίμωση, αλλά αναστήθηκε ως σύμβολο αντίστασης. Μάλιστα, η μάσκα του, από το κόμικ και την ταινία «V for Vendetta», έγινε διεθνές εικονίδιο κατά της καταπίεσης και της πολιτικής διαφθοράς.
Με άλλα λόγια ο Fawkes, που κάποτε θεωρήθηκε προδότης, σήμερα είναι περισσότερο μάρτυρας της απελπισίας εκείνων που δεν έχουν πια φωνή.
...Και λίγο από Ελλάδα
Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά, η «Συνωμοσία της Πυρίτιδας» δεν είναι τόσο μακριά από τα δικά μας. Η Ελλάδα γνώρισε κι εκείνη εποχές όπου η πίστη και η πολιτική μπλέκονταν επικίνδυνα: από τις συγκρούσεις της Κατοχής και τον Εμφύλιο, ως τις ιδεολογικές διώξεις της μετεμφυλιακής περιόδου, που οι μειονότητες είτε θρησκευτικές, είτε πολιτικές βρέθηκαν στο περιθώριο.
Όπως τότε οι Καθολικοί ένιωθαν «ξένοι» στην ίδια τους τη χώρα, έτσι και εδώ πολλές φορές οι «άλλοι» στιγματίστηκαν: οι αριστεροί, οι δεξιοί, οι πρόσφυγες, οι διαφορετικοί.
Η ιστορία της Αγγλίας του 1605 δεν είναι λοιπόν μια ξένη ιστορία, αλλά το κάτοπτρο των κοινωνιών που φοβούνται τη διαφωνία και τιμωρούν τη μειονότητα.
Σαν σήμερα, λοιπόν, μια αποτυχημένη έκρηξη έγινε σύμβολο και «Συνωμοσία της Πυρίτιδας» μας θυμίζει πως οι θρησκευτικές και πολιτικές εντάσεις δεν σβήνουν με καταστολή, αλλά με κατανόηση. Και πως πίσω από κάθε συνωμοσία υπάρχει, σχεδόν πάντα, μια απελπισμένη προσευχή που δεν εισακούστηκε.
