Υπάρχουν μέρες που ο χρόνος μοιάζει να σταματά. Η Πρωτομαγιά είναι για μένα μια τέτοια μέρα. Όχι γιατί είναι αργία ή απεργία, ούτε γιατί είναι «γιορτή των λουλουδιών». Είναι γιατί αυτή η μέρα «μυρίζει» μνήμη, αίμα, αξιοπρέπεια και γιατί κουβαλά, μαζί με τους εργάτες του Σικάγο, και την μνήμη του Αλέκου Παναγούλη.
Ο Αλέκος Παναγούλης έχασε τη ζωή του ανήμερα Πρωτομαγιάς, το 1976, στην παραλιακή της Αθήνας, σε ένα «τροχαίο» που κανείς δεν πίστεψε ποτέ ότι ήταν απλώς ατύχημα. Ήταν μόλις 36 ετών. Είχε ήδη γίνει σύμβολο. Όχι επειδή του το επέβαλε η ιστορία, αλλά επειδή το διάλεξε ο ίδιος.
Το 1968, προσπάθησε να δολοφονήσει τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο. Δεν τα κατάφερε. Συνελήφθη, βασανίστηκε φρικτά, πέρασε χρόνια σε απομόνωση — σε ένα κελί που έσκαβε κάθε βράδυ με τα χέρια του, σχεδιάζοντας την απόδραση. Μαζί του, κουβαλούσε ποιήματα, όπλα, και την ιδέα ότι η Ελευθερία αξίζει περισσότερο κι απ’ τη ζωή. Έγραψε: «Δεν ζητώ να με λυπηθείτε, ζητώ να συνεχίσετε».
Μετά τη Μεταπολίτευση, εξελέγη βουλευτής με την Ένωση Κέντρου. Δεν εντάχθηκε ποτέ «βολικά» στο σύστημα. Αναζητούσε φακέλους, αλήθειες, ονόματα. Ήθελε να αποκαλυφθεί ποιοι συνεργάστηκαν με τη Χούντα. Δεν έκανε πίσω και φυσικά πλήρωσε το τίμημα με την ίδια του τη ζωή.
Η παρακαταθήκη του Αλέκου Παναγούλη δεν είναι απλώς ο ηρωισμός ή ο ρομαντισμός ενός ποιητή. Είναι το παράδειγμα ενός ανθρώπου που δεν χώρεσε στη μετριότητα, που διάλεξε τον δύσκολο δρόμο χωρίς ποτέ να ζητήσει ανταμοιβή. Σήμερα, η θυσία του μοιάζει σχεδόν «άβολη» για την εποχή μας — μια εποχή όπου οι έννοιες του αγώνα, της θυσίας και της τιμής έχουν σχεδόν απαξιωθεί ή εξευτελιστεί.
Όταν σκέφτομαι την Πρωτομαγιά, δεν μπορώ να την αποσυνδέσω από αυτόν τον θάνατο. Όπως οι εργάτες του 1886 στο Σικάγο διεκδικούσαν οκτάωρο με τίμημα τη ζωή τους, έτσι κι ο Παναγούλης διεκδικούσε δημοκρατία, διαφάνεια, δικαιοσύνη, και πλήρωσε το ίδιο τίμημα. Η σύμπτωση της ημερομηνίας γίνεται σχεδόν συμβολική: μια υπενθύμιση ότι κάθε κατάκτηση έχει πίσω της ανθρώπους που δεν επέλεξαν τον εύκολο δρόμο.
Κάθε Πρωτομαγιά που περνά, αναρωτιέμαι αν είμαστε άξιοι της κληρονομιάς που μας άφησαν. Όχι μόνο ο Παναγούλης, αλλά όλοι όσοι πάλεψαν πριν από εμάς για να μπορούμε εμείς σήμερα να ζούμε, να μιλάμε, να διεκδικούμε. Ή μήπως δεν το κάνουμε πια ούτε αυτό γιατί δεν βολεύει;
Η Πρωτομαγιά είναι ευκαιρία για ΣΚΕΨΗ. Είναι καθρέφτης της κοινωνίας— και μας δείχνει ποιοι είμαστε, ποιοι είναι οι στόχοι μας και τα ΘΕΛΩ μας. Ας κοιταχτούμε τίμια στα μάτια...και ας θυμηθούμε ότι η λευτεριά και η δικαιοσύνη δεν είναι ποτέ κεκτημένα αλλά ζητούμενα κάθε μέρα και κάθε Πρωτομαγιά.
