Ο ΣΥΡΙΖΑ –με τον κ. Κασσελάκη αυτή τη φορά επικεφαλής και από κοντά και το ΠΑΣΟΚ του κ. Ανδρουλάκη– συνεχίζει την προπαγάνδα περί Ισπανίας και ΦΠΑ, καλώντας την ελληνική κυβέρνηση να μιμηθεί την κυβέρνηση Σάντσεθ για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Το συγκεκριμένο μέτρο στην Ισπανία κλείνει έναν χρόνο εφαρμογής. Την 1η Ιανουαρίου 2023, μηδενίστηκε ο ΦΠΑ σε μια σειρά τροφίμων. Ο απολογισμός δείχνει πως η ισπανική πραγματικότητα απέχει πολύ από το ελληνικό φαντασιακό.
Η FACUA, η μεγαλύτερη Οργάνωση Καταναλωτών στη χώρα, που ιδρύθηκε το 1980 στην Ανδαλουσία και έναν χρόνο αργότερα είχε εξαπλωθεί και καθιερωθεί σε όλη την Ισπανία, ανακοίνωσε ότι το 52% των τροφίμων με μηδενισμένο ΦΠΑ είναι ακριβότερα από ό,τι τον Ιανουάριο του 2023. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποίησε η οργάνωση συγκεντρώνοντας στοιχεία από περίπου 1.000 προϊόντα (963) και οκτώ μεγάλες αλυσίδες τροφίμων ως τα τέλη του Οκτωβρίου 2023, οι τιμές αυξήθηκαν προοδευτικά και σταθερά.
Η FACUA μάλιστα κατά την έρευνά της στις αλυσίδες διάθεσης τροφίμων Alcampo, Aldi, Carrefour, Dia, Eroski, Lidl, Hipercor and Mercadona διαπίστωσε πως οι τιμές πήγαιναν από αύξηση σε αύξηση. Τον Ιανουάριο του 2023 διαπιστώθηκαν αυξήσεις της τάξης του 6,7%, τον Φεβρουάριο 17,4%, τον Μάρτιο 30,8%, τον Απρίλιο 42%, τον Μάιο 43,8%, τον Ιούνιο 44,7%, τον Ιούλιο 47%, τον Αύγουστο 48,4%, τον Σεπτέμβριο 48,9%, τον Οκτώβριο 52,4%!
Πώς συνέβη αυτό; Οπως σημείωσε η οργάνωση, το βασιλικό διάταγμα του Δεκεμβρίου 2022, βάσει του οποίου μηδενίστηκε ή μειώθηκε ο ΦΠΑ σε μια σειρά από τρόφιμα (αλλά όχι στο κρέας και στο ψάρι), προέβλεπε ότι κανένα προϊόν με μειωμένο ΦΠΑ δεν θα οδηγείτο σε αύξηση, εκτός... και αν παρουσιαζόταν αύξηση στο κόστος παραγωγής του. Αυτό προφανώς σημαίνει ότι δεν ισχύουν όσα συνεχίζουν να υποστηρίζουν οι της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα, καθώς αποδεικνύεται ότι οι αυξήσεις στις τιμές ελάχιστα επηρεάζονται από τον ΦΠΑ και εξαρτώνται από την αύξηση του κόστους.
Επιπλέον, σύμφωνα με τη FACUA, υπήρξαν σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των αλυσίδων σούπερ μάρκετ. Στη Hipercor, σε 109 από 164 προϊόντα εμφανίστηκαν αυξήσεις της τάξης του 66,4%. Ακολούθησε η Carrefour με 88 από τα 147 προϊόντα που ερευνήθηκαν να ανατιμώνται κατά 60%. Και μετά οι υπόλοιποι με τις δύο αλυσίδες που προχώρησαν σε μικρότερες αυξήσεις – αλλά πάντως αυξήσεις. Στο Mercadona, η τιμή σε 54 από τα 136 προϊόντα που ερευνήθηκαν αυξήθηκαν κατά 39,7% και στο Dia παρουσιάστηκαν αυξήσεις της τάξης του 38,1% σε 50 μεταξύ 131 προϊόντων. Και πάντως, στο σύνολό του ένα καλάθι που περιλαμβάνει όλα τα βασικά προϊόντα ήταν ακριβότερο από ό,τι τον Ιανουάριο του 2023.
Αποδείξεις με αριθμούς
Ως προς αυτά καθαυτά τα προϊόντα, από τα 505 που παρουσίασαν αυξήσεις στις τιμές, τα 153 αφορούσαν φρούτα και λαχανικά (30,2%), τα 103 ελιές και λάδι (20,3%) και 73 γαλακτοκομικά (14,4%). Επίσης, 72 ετικέτες ζυμαρικών και ρυζιού αυξήθηκαν κατά 14,2%, 47 ετικέτες οσπρίων κατά 9,3%, ενώ οι υπόλοιπες 57 αυξήσεις αφορούσαν σε ετικέτες αυγών, αλεύρων και ψωμιού.
Σε μια αλυσίδα, η τιμή πέντε κιλών πορτοκαλιών αυξήθηκε από 5,05 ευρώ στην αρχή του χρόνου σε 8,75, δηλαδή αύξηση 73,3%. Σε μια άλλη, η τιμή τεσσάρων κιλών πορτοκαλιών αυξήθηκε κατά 71%, από 3,99 σε 6,89 ευρώ.
Οσον αφορά στο λάδι, σε μια αλυσίδα το πεντάκιλο παρθένο ελαιόλαδο αυξήθηκε κατά 121,5%, από τα 25,72 ευρώ στα 56,99. Σε μια άλλη η αύξηση ήταν κατά 89,4%, από 5,43 σε 10,29 ευρώ. Σε μια τρίτη, από 7,63 ευρώ τον Ιανουάριο του 2023 σε 11,99 (αύξηση 57,2%). Σε μια άλλη, από 5,69 ευρώ αναρριχήθηκε σε 14,50 – μια αύξηση της τάξης του 154,8%. Σε άλλη, το πεντάκιλο σκαρφάλωσε από τα 26 ευρώ στα 62,79 – μια θηριώδης αύξηση 141,4%.
Μείωση της παραγωγής
Από τις αρχές του 2023, στην Ισπανία, τη σημαντικότερη εδώ και μια δεκαετία ελαιοπαραγωγό χώρα της Ευρώπης, το λάδι έχει κατά μέσον όρο αυξηθεί κατά 42%. Εξ ου και οι εικόνες από τα σούπερ μάρκετ, με τα... αλυσοδεμένα μπουκάλια λάδι! Σύμφωνα με την εφημερίδα «El País», πολλοί Ισπανοί, ειδικά από την Ανδαλουσία και τη Γαλικία, περνούν τα σύνορα με την Πορτογαλία για να αγοράσουν το λάδι τους.
Ο ΦΠΑ στο λάδι στην Ισπανία είναι 5%, ενώ στην Πορτογαλία είναι μηδενικός, παρ’ όλα αυτά και εκεί η τιμή του είναι αυξημένη. Η αύξηση στην τιμή του στην Ισπανία πάντως αποδίδεται στην παρατεταμένη ξηρασία, με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση της παραγωγής, τουλάχιστον στο ήμισυ, σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Από την πλευρά της, η FACUA κάλεσε την κυβέρνηση να ερευνήσει αν οι αυξήσεις οφείλονται στην αύξηση του κόστους (όπως προβλέπεται από το διάταγμα) ή σε αισχροκέρδεια, καθώς το κόστος αυξήθηκε το ίδιο για όλους.
Σύμφωνα με στοιχεία από το ισπανικό υπουργείο Γεωργίας, η κατανάλωση σε τρόφιμα μεταξύ Οκτωβρίου 2022 και Σεπτεμβρίου 2023 μειώθηκε κατά 8,4%, με τη μεσαία τάξη να μειώνει την κατανάλωση κατά 10,6%. Την ίδια ώρα, οι καταναλωτές ξοδεύουν κατά 13,5% περισσότερα χρήματα για να αντιμετωπίσουν τις βασικές ανάγκες τους σε τρόφιμα.
Οπως καταδείχθηκε από πολλές έρευνες, η Ισπανία είναι η χώρα όπου η κατανάλωση μειώθηκε περισσότερο στην ευρωζώνη, αλλά τα έξοδα των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 7,3% εξαιτίας του πληθωρισμού. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα μέτρα που έλαβε η Ισπανία κατά του πληθωρισμού δεν οδήγησαν σε μείωση των ανισοτήτων. Αλλωστε, όπως υπολογίστηκε, ο μηδενισμός του ΦΠΑ αντιστοιχούσε σε κέρδος μόλις 3,5 ευρώ την εβδομάδα για μια τετραμελή οικογένεια.
Δραματική επιδείνωση
Στην Πορτογαλία, πάλι, όπου επίσης εφαρμόστηκε το μέτρο του μειωμένου ΦΠΑ, το καλάθι των 41 τροφίμων εμφάνισε συνεχείς αυξήσεις και μόλις τον περασμένο Νοέμβριο επιτεύχθηκε μια μείωση της τάξης του 3,63%, ενώ ουσιαστικά το συνολικό όφελος δεν ξεπέρασε τα 2 ευρώ. Το πρόβλημα που διαπιστώθηκε, όμως, είναι ότι δεν μειώθηκε η τιμή σε όλα τα προϊόντα των οποίων μειώθηκε ο ΦΠΑ. Τον Δεκέμβριο του 2023 η τιμή στα μπρόκολα ήταν αυξημένη κατά 58%, στα πορτοκάλια κατά 37%, στο λάδι κατά 33% και στα λαχανικά κατά 31%.
Την τελευταία εβδομάδα του Νοεμβρίου, τα ακόλουθα προϊόντα με μηδενικό ΦΠΑ παρουσίασαν σημαντικές αυξήσεις: ζυμαρικά (+16%), σολομός (+12%), μαγειρικό λάδι (+5%), κοτόπουλο και κρεμμύδια (+4%), βούτυρο και γαλοπούλα (+3%), μπρόκολα, συσκευασμένο τυρί και γάλα (+1%). Ο μηδενισμός του ΦΠΑ στην Πορτογαλία επιβλήθηκε σε 40 προϊόντα μετά από τη συμφωνία της 27ης Μαρτίου μεταξύ της κυβέρνησης, των βιομηχανιών τροφίμων και των επιχειρηματιών αγροτικής παραγωγής.
Σύμφωνα με την DECO PROTESTE, τη μεγαλύτερη πορτογαλική ένωση καταναλωτών και μια από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη, η κατάσταση στη χώρα επιδεινώθηκε δραματικά το 2022, το 2023 βελτιώθηκε ελάχιστα με τον μηδενισμό του ΦΠΑ, αλλά παραμένει σε χειρότερη κατάσταση σε σχέση με το 2022. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αξία του καλαθιού με 63 βασικά αγαθά, η τιμή των οποίων είχε αυξηθεί δραματικά, έπεσε στο τέλος του χρόνου κατά 6,12 μόνο ευρώ (-2,64%), πλην όμως σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρσι έχει αυξηθεί κατά 6,35 ευρώ, δηλαδή +2,90%.
Οι συνέπειες του 2022
Το ζήτημα είναι πως όλα σχεδόν τα προϊόντα είχαν ήδη αυξηθεί δραματικά κατά το 2022, οπότε η σύγκριση γίνεται με ήδη εξαιρετικά αυξημένες τιμές και επομένως η μείωση του ΦΠΑ δεν βελτίωσε την αγοραστική δύναμη των Πορτογάλων.
Για παράδειγμα, μεταξύ της 23ης Φεβρουαρίου και της 29ης Νοεμβρίου 2022 το λάδι είχε αυξηθεί κατά 115%, τα πορτοκάλια κατά 75%, ο τοματοπολτός κατά 72%, ο μπακαλιάρος κατά 70%, τα κρεμμύδια και το ρύζι κατά 69%, η ζάχαρη κατά 59%, τα δημητριακά κατά 53%, τα μπρόκολα και το λάχανο κατά 50%. Συνολικά, τα είδη παντοπωλείου είχαν αυξηθεί κατά 37,12% και τα φρούτα και τα λαχανικά κατά 24,81%.
Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση – και παρά το γεγονός ότι αποδεδειγμένα η μείωση ή ο μηδενισμός του ΦΠΑ δεν απέδωσαν– τον περασμένο Σεπτέμβριο η πορτογαλική κυβέρνηση επεξέτεινε τον μηδενικό ΦΠΑ και σε μια σειρά ακόμη βασικών τροφίμων με επιπλέον κόστος επί του προϋπολογισμού της τάξης των 140 εκατ. ευρώ.
Αυτά τα ολίγα για εκείνους που επιμένουν ότι το πρόβλημα της ακρίβειας είναι θέμα ΦΠΑ και επικαλούνται συνεχώς τα «αποτελέσματα» σε Ισπανία και Πορτογαλία, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο απώλειας εσόδων, κυρίως όσον αφορά στον τουρισμό, που θα εμπόδιζε τις στοχευμένες παρεμβάσεις υπέρ των αδυνάμων.
