ΑΠΕ-ΜΠΕ
Σήμερα με την εμφάνιση της πανδημίας του Covid-19 οι παράμετροι διασφάλισης της δημόσιας υγείας επιμερίστηκε μεταξύ πολλών κυβερνητικών λειτουργών με συντονιστή τον ΕΟΔΥ αναδεικνύοντας με άμεσο τρόπο και σε πραγματικό χρόνο την πολυδιάστατη δυναμική του Οργανισμού. Ένας Οργανισμός που μέσα από τις δράσεις του τα τελευταία 15 χρόνια θωράκισε την δημόσια υγεία. Τόσο η αντιμετώπιση της H1N1 όσο και ο Covid-19 ανέδειξαν με ξεκάθαρο τρόπο με τον οποίο ο ΕΟΔΥ θα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο προστασίας της δημόσιας υγείας στην χώρα.
του Στράτου Γεραγώτη
Το σημαντικότερο δε όλων είναι πως μέσα από αυτή την άκρως σημαντική αποστολή διασφάλισης της δημόσιας υγείας ανεδείχθησαν και οι δυνατότητες του Οργανισμού για συνεργασία και management σε ένα γενικότερο πλαίσιο και πεδίο όπως αυτό της μεταναστευτικής κρίσης , της δημόσιας τάξης και των διεθνών πρακτικών και σχέσεων με τους Διεθνείς Οργανισμούς και τα Κράτη μέλη της ΕΕ.
Εάν πριν κάποιους μήνες προσπαθούσαμε να συνδέσουμε άμεσα ,την δημόσια υγεία και τη εθνική ασφάλεια θα είχαμε πιθανόν προκαλέσει την μειωμένη συμπάθεια από εμπειρογνώμονες και στους δύο τομείς.
Η πειθαρχία της δημόσιας υγείας επικεντρώνεται σε αυτό που, ως κοινωνία, κάνουμε συλλογικά για να διασφαλίσουμε τις συνθήκες υπό τις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να είναι υγιείς. Παρόλο που η δημόσια υγεία υπήρξε θέμα συζήτησης εδώ και πολύ καιρό στον τομέα των διεθνών σχέσεων και εξωτερικής πολιτικής, απεναντίας οι μελέτες για τη δημόσια υγεία είχαν πάντοτε έντονη εστίαση στο εσωτερικό. Για παράδειγμα, τα κείμενα της νομοθεσίας για τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα περιέχουν ελάχιστη ή καθόλου συζήτηση η αναφορά για τα διεθνή ζητήματα. Μέχρι πολύ πρόσφατα, ζητήματα όπως η διασυνοριακή μετάδοση μολυσματικών ασθενειών, δεν περιελάμβαναν συνήθως τα προβλήματα στο επίκεντρο των εθνικών μελετών ασφάλειας, όπως η στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων. Απεναντίας , μελέτες για την εθνική ασφάλεια έχουν παραδοσιακά ανάλυση για εξωτερικές απειλές, κυρίως στρατιωτικού χαρακτήρα, για τα συμφέροντα, την ασφάλεια και την επιβίωση της χώρας.
Ιστορικά αναλυτές σε αυτόν τον τομέα δεν έχουν μελετήσει τα προβλήματα δημόσιας υγείας ως απειλή για την εθνική ασφάλεια. Ωστόσο, τα επιχειρήματα που συνδέουν τη δημόσια υγεία και την εθνική ασφάλεια έχουν γίνει συχνά τα τελευταία επτά έως οκτώ χρόνια. Για παράδειγμα η αντιμετώπιση της βιο-τρομοκρατίας στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Οκτώβριο του 2001 έφερε στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής τη σύνδεση της δημόσιας υγείας-εθνικής ασφάλειας. Η ανάλυση της σύνδεσης δημόσιας υγείας-εθνικής ασφάλειας είναι σημαντική για πολλούς λόγους. Αυτός ο δεσμός συνδέει, για παράδειγμα, τη δημόσια υγεία με τις εξελίξεις στον τομέα των μελετών ασφαλείας και τις συζητήσεις σχετικά με τη φύση και το νόημα της εθνικής ασφάλειας.
Διαφορετικές προοπτικές για το τι σημαίνει «ασφάλεια» που συνδέει τη δημόσια υγεία και η εθνική ασφάλεια αναγκάζει τους δημόσιους λειτουργούς για την υγεία να εξετάσουν αυτές τις διαφορετικές προοπτικές και πώς σχετίζονται με την αποστολή δημόσιας υγείας για την προστασία του πληθυσμού. Η σύνδεση προκαλεί επίσης σε όσους μελετούν την εθνική ασφάλεια να εξετάσουν ζητήματα, όπως η σχέση της δημόσιας υγείας με τις υλικές ικανότητες ενός κράτους, που προηγουμένως ήταν «άσχετες» στις συζητήσεις για την εθνική ασφάλεια. Οι διαφορετικές απόψεις για την έννοια της ασφάλειας σχετίζονται περαιτέρω με μεγαλύτερες θεωρητικές έννοιες που αφορούν τη δομή και τη δυναμική των διεθνών σχέσεων. Ο ρόλος της δημόσιας υγείας εγείρει συνεπώς βαθύτερα θεωρητικά ζητήματα και αντιπαραθέσεις σχετικά με την πολιτική στην παγκόσμια εποχή.
Ο καθορισμός της αλληλοεπικάλυψης απαιτεί τον ορισμό της «δημόσιας υγείας» και της «εθνικής ασφάλειας», κάτι που αποδεικνύεται δύσκολο στην πράξη . Σε σχέση με τον ορισμό της ασφάλειας, εδώ θα πρέπει να εξετάσουμε τέσσερις διαφορετικές αντιλήψεις – τις προοπτικές μιας realpolitik, τις κοινές αντιλήψεις περί διασφάλισης της ανθρώπινης υγείας , και την περιβαλλοντολογική ασφάλεια – και πώς αυτές οι αντιλήψεις παράγουν διαφορετικά οράματα για την διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Τις απειλές που δημιουργούνται από την εμφάνιση και την επανεμφάνιση μολυσματικών ασθενειών και βιολογικών όπλων.
Το επιχείρημα είναι ότι η πραγματική πολιτική προοπτική σχετικά με την εθνική ασφάλεια σχετίζεται με την κατανόηση και την αντιμετώπιση των παγκόσμιων μολυσματικών προβλημάτων που κυριαρχεί τώρα στην έννοια της ασφάλειας της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα και στον κόσμο.
Ο ρεαλισμός έχει χάσει μεγάλο μέρος της θεωρητικής του αξιοπιστίας στα μάτια των κριτικών. Σήμερα τα κράτη χρειάζονται νέες, πιο εξελιγμένες και πειστικές εξηγήσεις για την παγκοσμιοποίηση. Σε αυτήν την λογική, το πραγματικό πολιτικό αποτύπωμα σχετικά με την ασφάλεια της δημόσιας υγείας δεν προκαλεί μόνο την κανονιστική ώθηση της δημόσιας υγείας-εθνικής ασφάλειας, αλλά και την ανάδειξη του ρεαλισμού στη θεωρία των διεθνών σχέσεων.
Με την πανδημία του Covid-19 η ανάπτυξη μιας έννοιας για την ασφάλεια της δημόσιας υγείας που φέρει το αποτύπωμα του ρεαλισμού, ωστόσο, μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι η δημόσια υγεία ως πειθαρχία θα χαρακτηρίζει αυτό που αποκαλώ «μόνιμο διάλογο» μεταξύ φιλελευθερισμού και ρεαλισμού.
*Ο Στράτος Γεραγώτης, Διδάκτωρ Παν/μιου των Βρυξελλών, τ. Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Παν/μιο της Pavia της Ιταλίας
