Ενα νέο γεωπολιτικό τόξο φαίνεται να διαμορφώνεται ταχύτατα στη Μεσόγειο, με επίκεντρο τη συνεργασία της Τουρκίας με το Πακιστάν και τις δύο κυβερνήσεις της Λιβύης – τη φιλοτουρκική στην Τρίπολη και την παραδοσιακά φιλορωσική στη Βεγγάζη του στρατηγού Χαφτάρ.
Η εξέλιξη αυτή, που μέχρι πρότινος θα φάνταζε αντιφατική, αποκτά πλέον επιχειρησιακή και στρατηγική συνοχή και συνιστά άμεση πρόκληση για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.
Τον Ιούλιο, ο στρατάρχης Σαντάμ Χαφτάρ, επικεφαλής των ανατολικών δυνάμεων της Λιβύης (LNA), πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Πακιστάν. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών του με τον αρχηγό του πακιστανικού ναυτικού, ναύαρχο Naveed Ashraf, οι δύο πλευρές υπέγραψαν συμφωνία για ενίσχυση της διμερούς ναυτικής συνεργασίας.
Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις του πακιστανικού Γενικού Επιτελείου, η συμφωνία περιλαμβάνει από κοινού συμμετοχή σε περιπολίες για την «περιφερειακή θαλάσσια ασφάλεια» (RMSP – Regional Maritime Security Patrols), ανταλλαγή τεχνογνωσίας και υποστήριξη σε θέματα ναυτικής εκπαίδευσης. Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι η Λιβύη του Χαφτάρ –παραδοσιακά αντίθετη με την Τουρκία– επιδιώκει συνεργασία με το Πακιστάν, έναν από τους πιο στενούς στρατιωτικούς συμμάχους της Αγκυρας.
Η σύμπλευση αυτή δεν είναι τυχαία. Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει οικοδομήσει έναν εξαιρετικά ισχυρό άξονα με το Πακιστάν, που επεκτείνεται από την αμυντική βιομηχανία μέχρι τις κοινές ναυτικές ασκήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Πακιστανικά πολεμικά πλοία, όπως το «PNS YAMAMA» και το «PNS SAIF», έχουν συμμετάσχει σε ασκήσεις με τον τουρκικό στόλο (όπως οι «Mavi Balina» και «Turgutreis»), ενώ το Πακιστάν έχει παραγγείλει τουρκικής σχεδίασης φρεγάτες και συμμετέχει σε κοινά προγράμματα ναυτικών εξοπλισμών.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Al-Monitor, οι δύο χώρες προχωρούν πλέον και σε κοινές περιπολίες από τον Ινδικό Ωκεανό μέχρι τη Μεσόγειο, ενώ η Αγκυρα σχεδιάζει εκπαίδευση πακιστανικών πληρωμάτων σε νέες φρεγάτες κλάσης Istanbul. Η παρουσία του Πακιστάν στη Μεσόγειο, μια περιοχή όπου δεν είχε καμία ιστορική εμπλοκή, θεωρείται από δυτικά think tanks όπως το Center for Strategic and International Studies εξαιρετικά ανησυχητική λόγω της πυρηνικής δυνατότητας της χώρας και της πιθανής μεταφοράς τεχνογνωσίας drones και πυραύλων στη Λιβύη μέσω Τουρκίας.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία διατηρεί ισχυρή στρατιωτική παρουσία στη Δυτική Λιβύη, υποστηρίζοντας ενεργά την κυβέρνηση της Τρίπολης (GNU) με drones, στρατιωτικούς συμβούλους και ναυτική προστασία. Η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης του 2019 για τις θαλάσσιες ζώνες, που αγνοεί πλήρως τα δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου, παραμένει σε ισχύ και η Αγκυρα επιχειρεί να την εδραιώσει de facto.
Σύμφωνα με το Jamestown Foundation, τον τελευταίο μήνα έχουν πραγματοποιηθεί άτυπες επαφές Τούρκων διπλωματών με εκπροσώπους της Βεγγάζης, με στόχο τη μερική αποδοχή του τουρκολιβυκού μνημονίου ακόμα και από την Ανατολική Λιβύη. Αυτή η διείσδυση αποδεικνύει ότι η Aγκυρα επιχειρεί να εξουδετερώσει πλήρως κάθε λιβυκό αντίβαρο στην επέκταση του άξονά της.
Το αποτέλεσμα είναι ένα τριγωνικό γεωπολιτικό μόρφωμα: Τουρκία-Πακιστάν-Λιβύη, το οποίο, ανεξαρτήτως των εσωτερικών αντιθέσεων στη Λιβύη, κινείται προς τη δημιουργία ενός ενιαίου πεδίου στρατηγικής συνεργασίας με κοινό στόχο την ενίσχυση της τουρκικής παρουσίας στη Μεσόγειο και την υπονόμευση των ελληνοκυπριακών συμφερόντων. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η Τουρκία επιδιώκει να δημιουργήσει «μη δυτικούς ναυτικούς διαδρόμους»,συνδέοντας Πακιστάν, Λιβύη και –εμμέσως– Κατάρ, ώστε να περιζώσει γεωπολιτικά τον άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου.
Για την Ελλάδα η εξέλιξη αυτή είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Το Πακιστάν, το οποίο δεν έχει καμία απολύτως ναυτική ή οικονομική σχέση με τη Μεσόγειο, εμφανίζεται να αποκτά στρατιωτικό αποτύπωμα στην περιοχή, εργαλειοποιούμενο από την Τουρκία. Η Λιβύη, τόσο η Δυτική όσο πλέον και η Ανατολική, διολισθαίνει σε μια πολιτική πλήρους εξάρτησης από τουρκικά και πακιστανικά συμφέροντα, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις περί ουδετερότητας. Η Aγκυρα, αξιοποιώντας τις στρατηγικές της συμμαχίες, επιχειρεί να περιζώσει την Ελλάδα θαλάσσια και διπλωματικά, προκαλώντας μια σιωπηλή αναθεώρηση ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Αθήνα οφείλει να αναγνώσει το νέο τοπίο. Η Τουρκία δεν δρα μόνη. Eχει δίπλα της έναν πυρηνικά εξοπλισμένο μουσουλμανικό σύμμαχο και έναν λιβυκό χώρο που είτε ελέγχεται είτε αδρανεί. Οι εντεινόμενες επαφές του Πακιστάν με το στρατόπεδο Χαφτάρ και οι υπόγειες επαφές μεταξύ Aγκυρας και Βεγγάζης συνθέτουν ένα σύνθετο, αλλά επικίνδυνα ευνοϊκό για την Τουρκία πλαίσιο.
