Οι «Nova Opera» είναι ένα συγκρότημα νέων Ουκρανών καλλιτεχνών που έχουν ως στόχο να πειραματιστούν πάνω στο μουσικό θέατρο, δίνοντάς του μια πιο σύγχρονη και φρέσκια μορφή. Από το 2014, οπότε ιδρύθηκαν, μέχρι σήμερα έχουν εγγράψει στο βιογραφικό τους πολλές συνεργασίες, παραστάσεις σε Ευρώπη και ΗΠΑ και διακρίσεις. Σήμερα, δημιουργούν, πειραματίζονται και ονειρεύονται από την Ελλάδα, όπου διαμένουν ως πρόσφυγες.
Το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία βρήκε το συγκρότημα στο απόγειο της καριέρας του. Έχοντας μια πορεία οκτώ χρόνων από το 2014, οπότε ιδρύθηκαν, λάμβαναν «βροχή» προτάσεων για παραστάσεις, ανέθεταν σε νέους Ουκρανούς δημιουργούς καινούρια έργα όπερας και ενθουσίαζαν το (νεανικό κυρίως) κοινό με τη φρέσκια ματιά με την οποία προσέγγιζαν την όπερα, αξιοποιώντας ήχους από ροκ, τριπ-χοπ, γρηγοριανές ψαλμωδίες, νεομπαρόκ και λαϊκή μουσική. Μάλιστα, ο διεθνής διαγωνισμός «Music Theatre NOW» είχε συμπεριλάβει το 2018 την όπερά τους «IYOV» ανάμεσα στις δέκα καλύτερες σύγχρονες όπερες, επιλέγοντάς την ανάμεσα σε 436 συμμετέχοντες από 55 χώρες.
«Μας έλεγαν ότι δεν γίνεται να κάνεις σύγχρονη όπερα στην Ουκρανία, θα ήταν ρίσκο. Αυτό ήταν το κίνητρό μας για να δείξουμε ότι η σύγχρονη όπερα θα είναι πετυχημένη προσελκύοντας πολύ κόσμο. Το κοινό μας είναι κυρίως ηλικίας 20-40 ετών και αυτό είναι επιτυχία. Επιπλέον, επιτυχία ήταν ότι εμπνεύσαμε δημιουργούς να φτιάξουν νέα έργα όπερας για εμάς», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο βαρύτονος και μάνατζερ του συγκροτήματος, Αντρέι Κόσμαν. «Προσεγγίζουμε τον ουκρανικό πολιτισμό με ένα νέο τρόπο», προσθέτει η σοπράνο, Άννα Κιρς.
Μεταξύ των συνεργασιών που ανέπτυξαν ήταν με τη διεθνούς φήμης σκηνοθέτρια, Έλλη Παπακωνσταντίνου, η οποία τους είχε προτείνει να ανεβάσουν από κοινού το έργο «Eros», βασισμένο στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, σε μουσική του συνθέτη και συνεργάτη του συγκροτήματος Σεργκέι Βίλκα και της Κατερίνας Φωτεινάκη και σε λιμπρέτο της Έλλης Παπακωνσταντίνου και της Λουίζας Αρκουμανέα. Οι πρόβες άρχισαν τον Δεκέμβριο του 2021 και τον Φεβρουάριο του 2022 η ελληνική ομάδα είχε προγραμματίσει να ταξιδέψει στο Κίεβο για τις πρόβες. Στόχος ήταν η πρεμιέρα να γίνει στην Ολλανδία τον Μάιο του 2022 και να ακολουθήσει περιοδεία σε ιστορικούς χώρους της Ουκρανίας.
Και τότε ξέσπασε ο πόλεμος. Ενώ οι βομβαρδισμοί μαίνονταν και τα μέλη του συγκροτήματος βρίσκονταν σε πολεμικά καταφύγια αποφάσισαν να μην εγκαταλείψουν τη δημιουργική τους διάθεση και να μιλήσουν για όσα συμβαίνουν μέσα από την τέχνη τους. Οι συνομιλίες με την Έλλη Παπακωνσταντίνου για την παράσταση που θα ανέβαζαν ήταν καθημερινές και την ίδια ώρα οι «Nova Opera» δημιούργησαν ένα νέο έργο, με τίτλο «Η τέχνη του πολέμου» («The art of war»), εμπνευσμένο από τα δεινά του πολέμου, σε μουσική του Σεργκέι Βίλκα και λιμπρέτο του ποιητή Μίροσλαβ Λαγιούκ.
Στο έργο αξιοποιούνται φράσεις του Κινέζου στρατηγού και φιλόσοφου, Σουν Τζου, ενώ οι άριες εναλλάσσονται με τους ήχους των σειρήνων που άκουγαν στο καταφύγιο. «Το έργο έχει να κάνει με την αναζήτηση των εαυτών μας κατά τη διάρκεια του πολέμου», λέει ο Αντρέι. Η όπερα έκανε πρεμιέρα στις 7 Απριλίου 2022 στην αίθουσα συναυλιών της Λβιβ «Lviv Organ Hall». Μία ημέρα μετά, τα μέλη του γκρουπ εγκατέλειψαν την Ουκρανία.
«Ήταν αδύνατο να κάνουμε πρόβες. Δεν μπορούσαμε να συγκεντρωθούμε γιατί το μυαλό μας ήταν στις ειδήσεις, για να καταλάβουμε ποια θα είναι η επόμενη επίθεση, ώστε να σώσουμε τις ζωές μας. Την ίδια ώρα, όμως, η ενασχόληση με τη μουσική ήταν και μια μορφή ψυχοθεραπείας μέσω της τέχνης», εξηγεί η Άννα Κιρς.
«Κάναμε πρόβες και ακούγαμε τις σειρήνες να χτυπούν», θυμάται ο Αντρέι Κόσμαν. «Μια μέρα ένας πύραυλος έσκασε λίγα τετράγωνα μακριά από το καταφύγιο, όπου βρισκόμασταν. Καταλάβαμε ότι έπρεπε να φύγουμε», προσθέτει.
Πέντε από τα μέλη του γκρουπ μαζί με μία γάτα επιβιβάστηκαν σε ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, το οποίο έπρεπε να σταματούν και να φορτίζουν κάθε 150 χιλιόμετρα, και έφτασαν στην Ελλάδα.
Η επιλογή του προορισμού έγινε για να συνεχίσουν τις πρόβες με την ομάδα της Έλλης Παπακωνσταντίνου για το «Eros». Τελικά, η παράσταση ολοκληρώθηκε και έκανε πρεμιέρα τον Μάιο του 2022 στο Ρότερνταμ, ενώ ακολούθησαν παραστάσεις στην Αθήνα, την Ιταλία και το Ισραήλ, με την υποστήριξη του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού, του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και του ολλανδικού οργανισμού «The Performing Arts Fund».
Πλέον πέντε από τα μέλη του γκρουπ, ο βαρύτονος και μάνατζερ της ομάδας, Αντρέι Κόσμαν, μαζί με τον έφηβο αδελφό του, η σοπράνο Άννα Κιρς, ο βαρύτονος, μαέστρος και σύζυγος της Άννα, Ρουσλάν Κιρς, η βιολοντσελίστρια, Ζάνα Μαρτσίνσκα και ο ντράμερ Αντρέι Ναντόλσκι, διαμένουν στο κέντρο φιλοξενίας προσφύγων της Ελευσίνας.
«Ένα από τα όνειρά μας ήταν να ζήσουμε όλοι μαζί σε ένα χώρο και να δημιουργούμε όπερα. Όμως θα έπρεπε να προσέχουμε τι ονειρευόμαστε», λέει ο Αντρέι Κόσμαν με χιούμορ. «Έχει δυσκολίες η ζωή στο καμπ όταν έχεις συνηθίσει να ζεις σε διαμέρισμα, αλλά είναι σημαντικό το ότι είμαστε όλοι μαζί», προσθέτει.
Όλοι τους έχουν κρατήσει το ουκρανικό νούμερο τηλεφώνου τους με αποτέλεσμα να τους έρχεται ειδοποίηση κάθε φορά που χτυπάει σειρήνα αεροπορικής επιδρομής στην πόλη τους. «Είναι φριχτό. Έπειτα από κάθε ειδοποίηση επικοινωνούμε με τους συγγενείς μας για να μας πουν τι έχει γίνει», περιγράφει ο ίδιος.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες οι «Nova Opera» προσπαθούν να συνεχίσουν να δημιουργούν. Καθημερινά πηγαίνουν για πρόβες στο χώρο «Ρομάντσο», που τους φιλοξενεί. «Είναι σημαντικό για εμάς το ότι έχουμε βρει αυτό το χώρο. Ο λόγος που μένουμε στην Ελλάδα είναι η φιλοξενία και οι θερμές σχέσεις που έχουμε αναπτύξει με το λαό της», εξηγούν.
Την ζωή των πέντε βασικών μελών του συγκροτήματος στην Ελλάδα, που προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν τη ζωή τους, και την πορεία τους καθώς ονειρεύονται να ανεβάσουν το έργο «Η τέχνη του πολέμου» στην Αθήνα, παρακολουθεί η κινηματογραφίστρια, Βέρα Ιόνα Παπαδοπούλου, σε ντοκιμαντέρ που ετοιμάζει με τίτλο «Sing with me», το οποίο θα παρουσιάσει στην Αγορά του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Έχοντας και η ίδια καταγωγή από την Ουκρανία, η Βέρα Ιόνα Παπαδοπούλου εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι ένιωσε πολύ κοντά με τους «Nova Opera» και αποφάσισε να κάνει το ντοκιμαντέρ. «Το ντοκιμαντέρ δεν καταγράφει την ιστορία του συγκροτήματος, δεν είναι ρεπορτάζ. Είναι ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης με κάποια στοιχεία μυθοπλασίας, γιατί και οι ίδιοι ανεβαίνουν στη σκηνή, οπότε η μυθοπλασία είναι κοντά τους. Επίσης, το ντοκιμαντέρ έχει εξομολογητικό χαρακτήρα. Πηγάζει από τον πόλεμο και αυτό είναι που με ενώνει μαζί τους, το τραύμα του πολέμου».
Ποια είναι τα όνειρα των «Nova Opera», ρωτάμε τον Αντρέι και την Άννα. Απαντούν ότι τα βραχυπρόθεσμα είναι να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και κυρίως το νέο τους έργο «Η τέχνη του πολέμου» στην Ελλάδα. Πρόσφατα, τα μέλη των «Nova Opera» που ζουν στην Ελλάδα τραγούδησαν στην εκδήλωση για τα δέκα χρόνια της μη κυβερνητικής οργάνωσης «SolidarityNow», όπου παρουσίασαν τρία μέρη από έργα όπερας τα οποία γράφτηκαν ειδικά για το συγκρότημα, συνοδευόμενοι στο πιάνο από τη μουσικό Φαίη Ψυχοπαιδοπούλου.
Επίσης, την Κυριακή 5 Φεβρουαρίου, στις 8 μ.μ., θα δώσουν συναυλία μουσικής δωματίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε συνεργασία με τη σοπράνο Ιρίνα Ρέβερ και την Φαίη Ψυχοπαιδοπούλου. «Την ώρα που πειραματιζόμαστε με την όπερα, δεν ξεχνάμε και τις κλασικές σπουδές μας», λέει ο Αντρέι Κόσμαν. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έργα μεταξύ άλλων των Ρόμπερτ Σούμαν, Ρίχαρντ Στράους, Ζόλταν Κόνταλι, Μίκολα Λισένκο και Μιχαΐλο Ζέρμπιν.
Μακροπρόθεσμος στόχος τους είναι, όπως λένε, να επιστρέψουν πίσω στην πατρίδα τους μόλις τελειώσει ο πόλεμος «και να συμβάλουμε στην ανοικοδόμησή της». «Μέχρι τότε, ως καλλιτέχνες θέλουμε να δείξουμε τον ουκρανικό πολιτισμό και να έχουμε την υποστήριξη της Ευρώπης. Με αυτή την υποστήριξη θα νικήσουμε», καταλήγει ο Αντρέι Κόσμαν.
