Με αφορμή τη συμπλήρωση 51 ετών από την πτώση της δικτατορίας και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τασούλας, απηύθυνε έναν λόγο υψηλού συμβολισμού, αποδίδοντας φόρο τιμής σε όσους αντιστάθηκαν στο καθεστώς της χούντας, θυσιάζοντας ακόμη και τη ζωή τους για την επιστροφή της χώρας στη δημοκρατική ομαλότητα.
Ο κ. Τασούλας χαρακτήρισε την 24η Ιουλίου ως σταθμό για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, επισημαίνοντας ότι αποτέλεσε την αφετηρία για την εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών, αλλά και την είσοδο της Ελλάδας στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμών και αξιών, με κορύφωση την ένταξη στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος, όπως τόνισε, έβαλε τη δική του ανεξίτηλη σφραγίδα στην ομαλή μετάβαση της χώρας στη δημοκρατία. Ο Τασούλας σημείωσε πως ο Καραμανλής δεν περιορίστηκε στη διαχείριση της κρίσης του 1974, αλλά προχώρησε σε βαθιές θεσμικές και πολιτειακές μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν ριζικά το πολιτικό σκηνικό.
Με αφορμή τη μαύρη επέτειο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε πως η κατάρρευση της χούντας υπήρξε συνέπεια της εγκληματικής διαχείρισης του Κυπριακού. Υπενθύμισε δε ότι η παράνομη κατοχή του 37% του κυπριακού εδάφους παραμένει μια ανοιχτή πληγή για τον ελληνισμό και πως «η Λευκωσία εξακολουθεί να είναι η τελευταία διαιρεμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης».
Ο κ. Τασούλας περιέγραψε αναλυτικά το θεσμικό έργο της πρώτης περιόδου της Μεταπολίτευσης, αναφέροντας τη νομιμοποίηση όλων των πολιτικών κομμάτων –συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ–, τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών, το δημοψήφισμα για το πολιτειακό και, φυσικά, τη σύνταξη του Συντάγματος του 1975, το οποίο χαρακτήρισε ως το πιο σύγχρονο και λειτουργικό στη συνταγματική ιστορία της χώρας.
Έμφαση δόθηκε και στη στρατηγική επιλογή της ένταξης στην ΕΟΚ, την οποία ο Πρόεδρος χαρακτήρισε όχι μόνο ως βήμα οικονομικής και γεωπολιτικής ενίσχυσης, αλλά και ως θεμέλιο για την κατοχύρωση της δημοκρατίας.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επεσήμανε επίσης τη σημασία της ενότητας στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο, υπενθυμίζοντας ότι ο Καραμανλής απέφυγε τον πειρασμό της εκδίκησης και των διχαστικών πρακτικών του παρελθόντος, προκρίνοντας την εθνική συνεννόηση ως βασικό όρο για την ομαλή μετάβαση.
Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ο κ. Τασούλας ανέφερε πως το πλαίσιο που θεμελιώθηκε το 1974-75 παραμένει ανθεκτικό και ισχυρό, παρά τις κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών, και κάλεσε σε ενότητα και ευθύνη προκειμένου η χώρα να συνεχίσει να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.
Όπως τόνισε χαρακτηριστικά: «Ας το διατηρήσουμε, λοιπόν, και εμείς το ίδιο ακλόνητο, ώστε με ενότητα στα μεγάλα και στα σπουδαία που πρέπει να μας ενώνουν, σταθερότητα στο εσωτερικό και διεθνή υπόληψη, να μπορούμε να ξεπερνούμε κάθε φορά τις Συμπληγάδες που ορθώνονται μπροστά μας».
Η ομιλία Τασούλα:
Βρισκόμαστε εδώ σήμερα για να τιμήσουμε την γενέθλια ημέρα της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας. Τιμούμε επίσης με βαθύτατο σεβασμό όλους τους πολίτες που αντιστάθηκαν στο σκοτάδι της δικτατορίας και αγωνίστηκαν για την επιστροφή στη δημοκρατική νομιμότητα θυσιάζοντας ακόμα και τη ζωή τους. Η 24η Ιουλίου αποτελεί μια ιστορική καμπή στην πορεία του Ελληνισμού καθώς σηματοδοτεί την παγίωση των δημοκρατικών θεσμών αλλά και ένα ορόσημο για την πλήρη ένταξη της χώρας στον πυρήνα του δημοκρατικού και ανεπτυγμένου κόσμου. Μια διαδικασία που κορυφώθηκε με την εισδοχή της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες λίγα μόλις χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Οι επιτυχίες αυτές που αποτελούν ίσως τις πιο ζωογόνες, τις πιο θεμελιώδεις κατακτήσεις του σύγχρονου Ελληνισμού έχουν τη σφραγίδα ενός εμβληματικού ηγέτη, του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Όπως κάθε άλλη σημαντική επέτειος, τα 51 χρόνια που συμπληρώνονται φέτος από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, μας δίνουν την ευκαιρία όχι μόνο να θυμηθούμε τα ιστορικά γεγονότα αλλά και να αποτιμήσουμε τη σημασία τους στο σήμερα, να στοχαστούμε δηλαδή πάνω στον διαρκή διάλογο μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Η διανοητική αυτή άσκηση δεν είναι μόνο σημαντική για την άντληση – χρήσιμων πάντα – διδαγμάτων από την ιστορική εμπειρία αλλά και για την κατανόηση των σημερινών προκλήσεων και την αντιμετώπισή τους. Προκλήσεις που διαρκώς πολλαπλασιάζονται σε μια εποχή αυξανόμενης αστάθειας και αβεβαιότητας, όπως η κλιματική κρίση, η διεθνής οικονομική αστάθεια αλλά και η ένταση των γεωπολιτικών πιέσεων που αντιμετωπίζει η χώρα μας στην ευρύτερη περιοχή της.
Η τραγική επταετία της δικτατορίας δεν αποτέλεσε μόνο συνταγματική εκτροπή αλλά μια πολύπλευρη οπισθοδρόμηση για τη χώρα. Έθεσε σε κίνδυνο τον ιστορικό της προσανατολισμό και την κοινωνική της συνοχή ενώ στο διεθνές επίπεδο οδήγησε την Ελλάδα σε διεθνή ανυποληψία και απομόνωση. Η κατάρρευση του στρατιωτικού καθεστώτος ήρθε τελικά ως αποτέλεσμα της άφρονος πολιτικής της χούντας στο Κυπριακό. Η εισβολή του τουρκικού στρατού στο νησί οδήγησε στην παράνομη κατοχή του 37% του κυπριακού εδάφους. Το εορταστικό κλίμα της σημερινής εκδήλωσης δεν θα πρέπει να συσκοτίζει το γεγονός ότι το Κυπριακό παραμένει μια ανοικτή πληγή και η Λευκωσία η τελευταία διαιρεμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης. Ολόκληρος ο Ελληνισμός συνεχίζει να στέκεται αποφασιστικά στο πλευρό της Κύπρου μέχρι την τελική δικαίωση του αγώνα, για την οποία απαραίτητη προϋπόθεση είναι βέβαια η αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής από τη νήσο.
Όταν σε μια ιστορική στιγμή πλήρη συμβολισμών και συγκινησιακής φόρτισης ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεφε το βράδυ της 23ης Ιουλίου 1974 στην Ελλάδα με το αεροσκάφος του Γάλλου προέδρου Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες τις ελπίδες του ελληνικού λαού για μια νέα αρχή. Και πράγματι, ο Καραμανλής δεν αρκέστηκε στην βραχυπρόθεσμη διαχείριση των προκλήσεων της στιγμής αλλά επεδίωξε συνειδητά την οριστική επίλυση όλων των προβλημάτων που ταλάνιζαν το ελληνικό πολιτικό σύστημα επί δεκαετίες. Η μακροπρόθεσμη στόχευση και το κτίσιμο σταθερών και λειτουργικών θεσμών αποτελούσε βασικό χαρακτηριστικό της στρατηγικής του Καραμανλή. Και αυτό καθώς αναλάμβανε όχι μόνο να φέρει εις πέρας το δύσκολο έργο της μετάβασης στη Δημοκρατία αλλά και τη διαχείριση μιας εθνικής κρίσης στην Κύπρο.
Ο ρυθμός των εξελίξεων υπήρξε καταιγιστικός. Άμεση κατάργηση των ανυπόστατων «συνταγματικών ρυθμίσεων» του δικτατορικού καθεστώτος Επιστροφή του στρατού στον θεσμικό του ρόλο με τον πλήρη έλεγχό του από την πολιτική ηγεσία. Νομιμοποίηση των κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο παρέμενε εκτός νόμου από την εποχή του Εμφυλίου. Οι υποδειγματικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1974 ολοκλήρωσαν την πρώτη και πιο δύσκολη φάση της δημοκρατικής μετάβασης. Αμέσως μετά, με το αδιάβλητο δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου του 1974 λύνεται με σαφή και αδιαμφισβήτητο τρόπο το πολιτειακό ζήτημα υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Τον Ιούνιο του 1975 ψηφίζεται το πιο άρτιο, σύγχρονο και δημοκρατικό Σύνταγμα στην ελληνική συνταγματική ιστορία. Το Σύνταγμα του 1975 λάμβανε επαρκώς υπόψη τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας, προέβλεπε την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας ως μέσο για την υπέρβαση των αδιεξόδων του παρελθόντος και διατύπωνε ένα ολοκληρωμένο κανονιστικό πλαίσιο για την προσαρμογή της Ελληνικής Έννομης Τάξης στο «Ευρωπαϊκό Κεκτημένο» ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την απρόσκοπτη συμμετοχή της χώρας στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Το Σύνταγμα του 1975, αποδείχθηκε ο μακροβιότερος καταστατικός χάρτης του σύγχρονου ελληνικού κράτους και παρά τις προκλήσεις, τις οποίες κατάφερε με επιτυχία να ξεπεράσει, παραμένει η βάση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος.
Παράλληλα με την ανασύσταση των δημοκρατικών θεσμών στο εσωτερικό, οι κυβερνήσεις Καραμανλή προχώρησαν αποφασιστικά στη θωράκιση του νέου πολιτεύματος βασιζόμενες σε δύο πυλώνες. Ο ένας ήταν η αναδιοργάνωση του στρατεύματος, του οποίου η επιχειρησιακή ικανότητα είχε υπονομευθεί σοβαρά από την κακοδιοίκηση της χούντας – αδιάψευστος μάρτυρας, η τραγική επιστράτευση του Ιουλίου του 1974. Η προάσπιση της ανεξαρτησίας της χώρας και η διασφάλιση της αποτρεπτικής της ικανότητας απέναντι σε εξωτερικές απειλές βρισκόταν – και βρίσκεται – σε άμεση συνάρτηση με την παγίωση και εύρυθμη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Ο δεύτερος πυλώνας ήταν η στρατηγική απόφαση της προσχώρησης στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, η οποία πρέπει να ιδωθεί ως συστατικό τμήμα της δημοκρατικής μετάβασης αυτής καθαυτής. Ως μέλος της Ενωμένης Ευρώπης από το 1981, η Ελλάδα θα αποκτούσε μια πρόσθετη εγγύηση για το δημοκρατικό της πολίτευμα, θα ενίσχυε την ασφάλειά της αλλά και θα διασφάλιζε την κοινωνική και οικονομική της ανάπτυξη. Επίσης βασικές προϋποθέσεις για την πολιτική σταθεροποίηση της χώρας και την παγίωση της θέσης της στον Δυτικό Κόσμο.
Η επιτυχία και η ταχύτητα της ελληνικής μετάβασης στη δημοκρατία ξάφνιασαν και τους πιο αισιόδοξους παρατηρητές. Βασικό συστατικό της επιτυχίας ήταν η εμμονή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην ενότητα του εσωτερικού μετώπου, στην καλλιέργεια ήπιου πολιτικού κλίματος και στην αποφυγή των εντάσεων που χαρακτήριζαν διαχρονικά την ελληνική πολιτική ιστορία. Ενδεχόμενη αναβίωση των παλαιών πολιτικών συγκρούσεων θα μπορούσε άλλωστε να εκτροχιάσει όλο το εγχείρημα του εκδημοκρατισμού. Η μεταπολίτευση, με την στενή έννοια της δημοκρατικής μετάβασης, αποτελεί πυξίδα για το μέλλον και εθνική παρακαταθήκη. Έδειξε ότι με το εθνικό μέτωπο αρραγές, και με την απαραίτητη πολιτική βούληση για την υπέρβαση των αδιεξόδων του παρελθόντος, η Ελλάδα κατάφερε να αλλάξει σελίδα και να αφήσει οριστικά πίσω της μια μακρά περίοδο θεσμικής κρίσης και αβεβαιότητας.
Βρισκόμαστε πια στη δεύτερη πεντηκονταετία ζωής της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας και το θεσμικό πλαίσιο που συστάθηκε το 1974-5 έχει αποδείξει την ανθεκτικότητά του. Το ίδιο ανθεκτικές και εθνικά επωφελείς αποδείχθηκαν και οι στρατηγικές αποφάσεις που ελήφθησαν εκείνη την περίοδο για τη διεθνή θέση της χώρας. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις των τελευταίων χρόνων και η πολιτική οξύτητα που δυστυχώς συνεχίζει να χαρακτηρίζει σε πολλές περιπτώσεις την πολιτική μας ζωή δεν κατάφεραν να κλονίσουν σοβαρά το μεταπολιτευτικό οικοδόμημα. Ας το διατηρήσουμε, λοιπόν και εμείς το ίδιο ακλόνητo ώστε με ενότητα στα μεγάλα και στα σπουδαία που πρέπει να μας ενώνουν, σταθερότητα στο εσωτερικό και διεθνή υπόληψη, να μπορούμε να ξεπερνούμε κάθε φορά τις Συμπληγάδες που ορθώνονται μπροστά μας.
