Η ιδρυτική διακήρυξη της ΕΕ διαμορφώθηκε σε συνθήκες εντελώς διαφορετικές από τις σημερινές στις μετακινήσεις ανθρώπων και αγαθών. Σε μια Ευρώπη που έβγαινε από την κόλαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γινόταν ταυτόχρονα και χώρος υποδοχής χιλιάδων προσφύγων από τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι ιδρυτές της επιδίωξαν να δημιουργήσουν μια ομοιογενή κοινωνία με κοινές αρχές και δημοκρατικές αξίες.
Ωστόσο η Ευρώπη δεν μπορούσε να προβλέψει τα εκατομμύρια των μεταναστευτικών ροών, πολύ διαφορετικών πολιτισμικά και θρησκευτικά. Και δη το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης, ενίοτε υποστηριζόμενη από λαϊκιστική ρητορική αλλά και από μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί και η οποία είναι σαφώς ορατή στις δυσκολίες αφομοίωσης της πλειονότητας των μεταναστών.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια πολιτική, κοινωνική και νομική πρόκληση που απαιτεί μια ρεαλιστική αναθεώρηση των αρχών του ευρωπαϊκού εγχειρήματος όπως είχε αρχικά δομηθεί, βασισμένο σ’ έναν σχεδιασμό εντελώς διαφορετικό από τον τρέχοντα. Αυτή η επείγουσα αναθεώρηση δεν αποσκοπεί στην αποδυνάμωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος αλλά στην ενίσχυση των βασικών του αξιών, δηλαδή της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, που απαιτούν κοινωνίες πλήρως ταυτισμένες με τα ιδανικά της ελευθερίας και της ισότητας για όλους.
