Σε μια δύσκολη στιγμή της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα ήθελα να διατυπώσω – υπό το φως των θέσεων που έλαβαν τα κοινοτικά όργανα (ιδίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή) – ορισμένες εκτιμήσεις σχετικά με τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
του Στράτου Γεραγώτη
Σε μια δύσκολη στιγμή της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα ήθελα να διατυπώσω – υπό το φως των θέσεων που έλαβαν τα κοινοτικά όργανα (ιδίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή) – ορισμένες εκτιμήσεις σχετικά με τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πιστεύω ότι πρέπει να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία της σοβαρής κατάστασης που αντιμετωπίζει η Ένωση εξαιτίας του κοροναϊού, για να κάνουμε κάποιες αλλαγές τόσο από θεσμική όσο και από νομική άποψη σχετικά με ορισμένες κοινές πολιτικές.
Συνθήκες και θεσμική αναδιοργάνωση
Είναι σαφές αναφορικά με το θεσμικό κομμάτι ότι πρόκειται για αλλαγές, οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, επειδή απαιτούν αναθεώρηση των συνθηκών σύμφωνα με τις διαδικασίες της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (TUE) στο άρθρο 48. Εδώ αναφέρω δύο βασικά στοιχεία για μια καλύτερη δημοκρατική δομή της Ένωσης: η γενίκευση της πλειοψηφίας και η επέκταση της συναπόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στην οποία θα μπορούσε να προστεθεί η ανάπτυξη της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας ως «κοινοτική» πολιτική.
Όμως, ακόμη και στις τρέχουσες συνθήκες, είναι δυνατή κάποια θεσμική αναδιοργάνωση, με την έννοια της επαναφοράς της δράσης ορισμένων θεσμικών οργάνων στον ρόλο που τους έχουν ανατεθεί από τις συνθήκες, σε αντίθεση με τη διακυβερνητική «μετατόπιση», η οποία αναθέτει εσφαλμένα έναν κυρίαρχο ρόλο στη λήψη αποφάσεων στις κυβερνήσεις. Συγκεκριμένα, είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο υπερβαίνει κατά πολύ τη λειτουργία του θεσμικού οργάνου, το οποίο «δίνει τις απαραίτητες παρορμήσεις» και το οποίο, από την άλλη πλευρά, αναλαμβάνει αποφασιστική εξουσία λήψης αποφάσεων, η οποία θα μπορούσε να οριστεί ως «παράλληλη» σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 15 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση που το αναστέλλει. Εδω υπάρχει η τάση να περιορίζεται η λειτουργία της Επιτροπής, ως «κινητήρας» της Ένωσης, η οποία θα πρέπει να υποστηρίζεται σταθερά.
Για να αποφευχθεί η οποιαδήποτε παρανόηση, δεν προτείνω την μείωση του ρόλου των κυβερνήσεων, αλλά αυτό πρέπει να εντοπιστεί στο κοινοτικό θεσμικό όργανο του Συμβουλίου, το οποίο διαθέτει ισχυρή εξουσία λήψης αποφάσεων, το οποίο, στη συνήθη νομοθετική διαδικασία, ασκεί συναπόφαση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με άλλα λόγια, εμπνευσμένο από το «σχέδιο» του Spinelli , το Συμβούλιο Υπουργών επικράτησε ως Επιμελητήριο κρατών παράλληλα με το Κοινοβούλιο το οποίο εκπροσωπεί τους ευρωπαϊκούς λαούς.
- Ξεκάθαρο μήνυμα Δένδια στην Τουρκία για την υφαλοκρηπίδα
- Επίτροπος εγκαταλείπει την Κομισιόν
- Πέντε ερωτήματα για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
- Τρία νέα προγράμματα για την στήριξη των επιχειρήσεων
- Μνημόνια υπήρχαν επί Τσίπρα, επί Μητσοτάκη υπάρχουν πακέτα ανάπτυξης
- Τα μπαράκια πάνε… Μαξίμου
- Προσοχή: Ο ΕΟΦ ανακαλεί αντισηπτικά
Αλλαγές πολιτικής και ίδιοι πόροι
Όμως, όπως προανέφερα , οι αλλαγές στις υφιστάμενες συνθήκες αφορούν ορισμένες πολιτικές: οικονομική και νομισματική, κοινωνική, περιβαλλοντική, έρευνα και τεχνολογία ανάπτυξη, εκπαίδευση και κατάρτιση, υγεία. Για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε πλήρως και να εφαρμόσουμε αυτές τις πολιτικές και, γενικότερα, να ξεκινήσουμε μια νέα δημοσιονομική πολιτική, είναι απαραίτητο να εισαχθούν νέοι ίδιοι πόροι με απόφαση του Συμβουλίου (άρθρο 311 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ένωσης).
Πρέπει να ειπωθεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, αντί για τροπολογίες, είναι θέμα πλήρους εφαρμογής των κανόνων των Συνθηκών. Χωρίς να μπορώ να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες για όλες τις πολιτικές που αναφέρω παραπάνω, περιορίζομαι να κάνω μερικές σύντομες σκέψεις οι οποίες απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.
Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, η εφαρμογή της εξακολουθεί να είναι περιοριστική σήμερα, δεδομένου ότι η ΕΕ έχει αναπτύξει μόνο ένα στοιχείο, σίγουρα απαραίτητο, αυτό της νομισματικής πολιτικής, ενώ λείπει ένα σημαντικό μέρος, που συνίσταται σε μια κοινή δημοσιονομική πολιτική. Αυτή η ίδια η νομισματική πολιτική εφαρμόστηκε επίσης ελλιπώς και στρεβλώθηκε. Παρόλο που η ΣΛΕΕ (άρθρο 126) έχει καθορίσει με ακρίβεια τα περιγράμματα της νομισματικής πολιτικής (αυστηρότητα, ευελιξία, κυρώσεις), έχουν εγκριθεί διάφορες κανονιστικές πράξεις: οι κανονισμοί για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης του 1997, οι κανονισμοί του 2003 για το λεγόμενο Six pack και Two pack, από το 2010, ο κανονισμός για έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης του 2010 και το 2012, 2 διεθνείς συνθήκες (το ESM και το Δημοσιονομικό Σύμφωνο), οι οποίες τόνισαν την πολιτική αυστηρότητας (σταθερότητα), ξέχασαν την ανάπτυξη, η οποία ήταν σημαντικό κομμάτι του συνδυασμού, προκαλώντας μια εκτεταμένη οικονομική κρίση σε διάφορες χώρες.
Είναι επομένως απαραίτητο να συνδυαστεί μια σωστή πολιτική χρηματοπιστωτικής σταθερότητας με μια κοινωνική πολιτική εξοπλισμένη με πρόσθετα, αποτελεσματικά εργαλεία παρέμβασης επιπλέον εκείνων που ήδη υπάρχουν, μεταφράζοντας στην πράξη το περιεχόμενο του “ευρωπαϊκού κοινωνικού πυλώνα” με την έγκριση κανονιστικών πράξεων για να καταστήσει συγκεκριμένη την κοινωνική διάσταση της Ένωσης “στην ευρύτερη συζήτηση που ξεκίνησε για το μέλλον της ΕΕ”.
Η σημασία της ολοκλήρωσης
Σε αυτήν τη στιγμή των μεγάλων δυσκολιών της Ένωσης, που προκλήθηκε από την πανδημία, η σημασία της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πρέπει να επιβεβαιωθεί σταθερά, η οποία – με την Κοινότητα πρώτα και έπειτα με την Ένωση – έχει εγγυηθεί 70 χρόνια ειρήνης και μια εξαιρετική κοινωνική και οικονομική πρόοδο.
Οι ευρωπαίοι πολίτες και ιδίως οι νέοι πρέπει να γνωρίζουν αυτήν την πρόοδο και τις αξίες στις οποίες βασίζεται η Ένωση, που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της ΣΛΕΕ
Η απάντηση στους αναδυόμενους εθνικισμούς, στο μίσος , το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία, πρέπει να είναι «περισσότερη Ευρώπη», απορρίπτοντας τη διακυβερνητική μετατόπιση, που είχε προκληθεί στο παρελθόν, η οποία προκαλεί τη βραδύτητα της ολοκλήρωσης, η οποία δυστυχώς μαρτυρείται και από την πρόσφατη πρόταση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο αγνόησε την αρχή της επικράτησης του Δικαίου της Ένωσης έναντι του εθνικού δικαίου, σε αντίθεση με προηγούμενη απόφαση του Δικαστηρίου της Ένωσης.
Πρέπει να επιστρέψουμε στην αρχική έμπνευση που εκφράζεται με την κοινοτική μέθοδο, ωθώντας τα κοινά θεσμικά όργανα να βγουν από αυτή τη μορφή «υπνοβασίας», η οποία χαρακτήρισε τη δράση τους ενάντια στην πανδημία. Έχουν τα εργαλεία, νομικά και οικονομικά, για να ενεργήσουν και πρέπει να το πράξουν επειγόντως, εάν δεν θέλουν η τρέχουσα κρίση να μετατραπεί σε παλινδρόμηση, αν όχι σε αργή διάλυση, της Ένωσης. Οι προτάσεις της Επιτροπής της 27ης Μαΐου δίνουν ελπίδα, εάν δεν ανατραπούν κατά τη διάρκεια των εργασιών.
Αυτό που περιμένουν οι ευρωπαίοι πολίτες είναι η κοινωνική ανάπτυξη με τη χρήση όλων των ήδη υπαρχόντων και νέων ανακοινωθέντων εργαλείων. Με άλλα λόγια, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί η κοινωνική διάσταση προκειμένου να δοθεί στην Ένωση μια ψυχή, όπως την εμπνεύστηκαν οι ιδρυτές της.
*Στράτος Γεραγώτης, Διδάκτωρ Παν/μιου των Βρυξελλών, τ. Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Παν/μιο της Pavia της Ιταλίας
