Στις σημαντικές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στις οποίες προέβη κατά το διάστημα της θητείας του στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (5.1.2021 έως 8.2.2022), αναφέρθηκε διεξοδικά ο πρώην υπουργός, Σπήλιος Λιβανός κατά την αρχική του τοποθέτηση στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής, όπου καταθέτει σήμερα ως μάρτυρας για την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Ο κ. Λιβανός ξεκίνησε την κατάθεσή του τονίζοντας ότι με την καθοδήγηση και τη στήριξη του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, προσπάθησε να καταπολεμήσει την «επιδοματοφαγία», όπως χαρακτήρισε τη διαχρονική παθογένεια του ΟΠΕΚΕΠΕ, ένα πρόβλημα που ήταν μεν γνωστό, λόγω όμως της πολυπλοκότητάς του και του κινδύνου που εγκυμονούσε η ανάδειξή του για τη ροή των επιδοτήσεων στη χώρα μας, έπρεπε να βρεθεί μια «χρυσή τομή», ώστε να μην υπάρξουν δυσμενείς συνέπειες για τους πραγματικούς και έντιμους παραγωγούς.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Λιβανός σημείωσε ότι εκπόνησε και επιχείρησε να υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, υπογραμμίζοντας πως «αν είχε εφαρμοστεί στην ολότητα του, θα μπορούσαμε να έχουμε διορθώσει τα κακώς κείμενα στον ΟΠΕΚΕΠΕ και να μην φτάσουμε στη σημερινή κρίση».
Επικρίνοντας σφοδρά τους επιτήδειους που έθεσαν σε κίνδυνο το αγροτικό εισόδημα και ζημίωσαν τη χώρα, ο κ. Λιβανός τάχθηκε υπέρ όχι μόνο της ανάκτησης των αχρεωστήτως καταβληθέντων, αλλά και της τιμωρίας όλων όσων συνέργησαν σε αυτή την ασυδοσία, ενώ ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «στην προσπάθειά μου να αντιμετωπίσω την επιδοματοφαγία αλλάζοντας τον ΟΠΕΚΕΠΕ λοιδορήθηκα, απειλήθηκα - τόσο εγώ όσο και η οικογένεια μου - προπηλακίστηκα, και στο τέλος καταψηφίστηκα».
Ο κ. Λιβανός ανατρέχοντας στη συνέχεια στα γεγονότα των πρώτων μηνών μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, σημείωσε πως δεν έλαβε εξαρχής ξεκάθαρη ενημέρωση για την πραγματική κατάσταση του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ωστόσο, όταν άρχισε πλέον να διαπιστώνει πως ο οργανισμός ήταν εγκλωβισμένος σε ένα πολυδαίδαλο σύστημα με διαχρονικές παθογένειες, μια από τις οποίες ήταν η έλλειψη αυτονομίας των πληροφοριακών συστημάτων και η εξάρτηση από ένα μοναδικό πάροχο, προχώρησε στον σχεδιασμό σημαντικών μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων για να εξυγιανθεί. Όπως υπογράμμισε μάλιστα ο ίδιος «έπρεπε να αλλάξει ριζικά ο τρόπος λειτουργίας του οργανισμού, αλλιώς η παράνομη κατανομή και διασπάθιση πόρων που γινόταν αμέσως ορατή από τη ραγδαία αύξηση δεικτών δηλώσεων και ποσοστών κατανομής ανά έτος και περιφέρεια, θα αποκτούσε ανεξέλεγκτες διαστάσεις ιδίως στην Κρήτη, αλλά και σε άλλες Περιφέρειες».
Ο πρώην Υπουργός διευκρίνισε ότι λόγω του δομικού χαρακτήρα των προβλημάτων, οι όποιες παρεμβάσεις δεν θα έπρεπε να περιοριστούν στην αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών με πυροσβεστικό τρόπο, αλλά θα έπρεπε να έχουν ριζικό και μακρόπνοο χαρακτήρα, ώστε να μεταρρυθμιστεί εκ βάθρων ο Οργανισμός. Παράλληλα, όμως η ανάγκη, άμεσων χειρισμών ήταν παρούσα και επιτακτική, καθώς εκκρεμούσαν οι πληρωμές του 2021. Έπρεπε δηλαδή να αποφευχθεί η απώλεια πόρων και ταυτόχρονα να ληφθούν μέτρα με στοχευμένο τρόπο.
Η δέσμη των 6 μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων
Τα δεδομένα αυτά οδήγησαν στην διαμόρφωση ενός συνεκτικού πλέγματος 6 μέτρων, που αποτελούταν από 2 άμεσες και 4 μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις σε πολλαπλά επίπεδα, δίνοντας τις αναγκαίες κατευθύνσεις για βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες τομές.
Απαριθμώντας και αναλύοντας τις σχετικές παρεμβάσεις της θητείας του, ο κ. Λιβανός σημείωσε πως πρώτον η προσπάθεια ολοκλήρωσης των Δασικών Σχεδίων Βόσκησης, δεύτερον η πρωτοβουλία μετατροπής του ΟΠΕΚΕΠΕ σε Ανεξάρτητη Αρχή, τρίτον η χρήση του OpenGov για τις αιτήσεις ΟΣΔΕ που σχεδιάστηκε εκείνη την περίοδο και τέταρτον η προκήρυξη “ανοιχτών” διαγωνισμών για την επιλογή του Τεχνικού Συμβούλου, συνέθεσαν μια δέσμη κρίσιμων μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, οι οποίες θα αναδιάρθρωναν τον Οργανισμό.
Ταυτόχρονα, πρόσθεσε ότι οι δύο άμεσες παρεμβάσεις, δηλαδή οι Υπουργικές Αποφάσεις που εκδόθηκαν για την αντιμετώπιση της υπέρμετρης και αδικαιολόγητης αύξησης του αριθμού των δηλωθέντων αμνοεριφίων, την υπέρμετρη αύξηση των απαιτήσεων σε δημόσιες εκτάσεις βοσκοτόπων και τη μη νόμιμη μεταβίβαση δικαιωμάτων από το εθνικό απόθεμα, σε συνδυασμό με τους ιδιαίτερα αυξημένους ελέγχους σε όλη τη χώρα έφεραν χειροπιαστά αποτελέσματα και το ελληνικό δημόσιο ανέκτησε από τους επιτήδειους συνολικά 70 εκατομμύρια ευρώ.
Καταλήγοντας ο κ. Λιβανός τόνισε ότι «στο χρονικό διάστημα ενός έτους διαμορφώσαμε και υλοποιήσαμε μια πολιτική μετασχηματισμού του Οργανισμού και καθιέρωσης διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα, χωρίς να υπάρξει διακινδύνευση της καταβολής των ενισχύσεων για το έτος 2021» συμπληρώνοντας ότι «δυστυχώς, όμως αυτή η προσπάθεια δεν ολοκληρώθηκε».
«Προειδοποιήσαμε ότι η διαχρονική ασυδοσία στην κατανομή των αγροτικών κοινοτικών πόρων θα λάβει τέλος»
Ο κ. Λιβανός κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του, παρέθεσε αναλυτικά στοιχεία για τους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν επί της θητείας του, καθώς και για τα ποσά που εισπράχθηκαν. Όπως ανέφερε, ως εποπτεύουσα αρχή έδωσε στον ΟΠΕΚΕΠΕ την εντολή να πολλαπλασιαστεί το δείγμα ελέγχων ώστε «να εντοπιστούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό οι θύλακες διαφθοράς». Η τότε ηγεσία του ΟΠΕΚΕΠΕ πράγματι ανταποκρίθηκε, αυξήθηκαν σημαντικά οι διασταυρωτικοί και οι επιτόπιοι έλεγχοι σε όλη την Ελλάδα και μάλιστα κατεγράφη μία κατακόρυφη αύξηση της διενέργειας ελέγχων σε δικαιούχους επιδότησης πρίν την καταβολή της προκαταβολής της Βασικής Ενίσχυσης από τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Ακόμη, όσοι έλεγχοι είχαν ήδη ξεκινήσει πριν από τη δική του υπουργική θητεία, όπως για παράδειγμα τα 3.500 ΑΦΜ που ανέφερε ο κ. Γρ. Βάρρας, ελέγχθηκαν και αυτά λεπτομερώς.
Συγκεκριμένα, διενεργήθηκαν συνολικά 57.897 επιτόπιοι διοικητικοί έλεγχοι και 35.312 έλεγχοι με τηλεσκοπική μέθοδο σε 234.261 αγροτεμάχια αποφέροντας 34.403.754 ευρώ το έτος 2021, όταν τα αντίστοιχα ποσά που είχε εισπράξει το Υπουργείο τα προηγούμενα έτη απ’ τους ελέγχους ήταν 6.392.409 ευρώ το 2017, 7.956.830 ευρώ το 2018, 6.963.231 ευρώ το 2019 και 9.038.383 ευρώ το 2020. «Πετύχαμε έτσι να προειδοποιήσουμε εμπράκτως ότι η διαχρονική ασυδοσία στην κατανομή των αγροτικών κοινοτικών πόρων θα λάβει τέλος, και ότι σταδιακά θα επιτευχθεί μία αλλαγή νοοτροπίας στους ελέγχοντες και τους ελεγχόμενους διά του υποδείγματος» ανέφερε χαρακτηριστικά, συμπληρώνοντας ότι «για να μην υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία για τι προθέσεις μου, ξεκίνησαν οι έλεγχοι από την Αιτωλοακαρνανία, με αποτέλεσμα βέβαια να αναλάβω το κόστος των επιλογών μου, όπως στην πορεία προέκυψε».
Η «τεχνική λύση» και οι αντιδράσεις από τους παράγοντες της Κρήτης
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασαν και τα όσα ανέφερε ο κ. Λιβανός σχετικά με το θέμα της «τεχνικής λύσης» καθώς όπως είπε χαρακτηριστικά «ερχόμενος αντιμέτωπος με τους αριθμούς έμεινα εμβρόντητος, καθώς ήταν ηλίου φαεινότερο ότι υπήρχε μια ραγδαία και αφύσικη αύξηση του αριθμού των αμνοεριφίων σε συγκεκριμένες κτηνοτροφικές περιοχές της επικράτειας καθώς, επίσης, και μια τεράστια αύξηση στην κατανομή Εθνικού Αποθέματος» σημειώνοντας ότι στην Κρήτη εμφανιζόταν μια σωρευτική αύξηση των δηλώσεων κατά 708,7%.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί, άμεσα το πρόβλημα των ψευδών δηλώσεων και της ψευδούς κατανομής βοσκοτόπων και δικαιωμάτων και καθώς οι ριζικές αλλαγές δεν ήταν εφικτές εκείνη τη στιγμή ενόψει καταβολών του 2021, ο κ. Λιβανός ζήτησε από τους επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ, τους υπηρεσιακούς συνεργάτες και τη νομική υπηρεσία του ΥπΑΑΤ, να ενσωματωθούν κανόνες που θα απέκλειαν στο μέγιστο δυνατό βαθμό την διαστρέβλωση των διαδικασιών, αντιμετωπίζοντας τις μεθοδεύσεις που είχαν διαπιστωθεί. Έτσι προέκυψε ένα πλέγμα τριών Υπουργικών Αποφάσεων, που άλλαξαν πραγματικά το πλαίσιο και έφεραν αμέσως πλούσια αποτελέσματα καθώς εξοικονομήθηκαν περίπου 35.000.000 ευρώ. Πρόκειται για τις ΥΑ 416/110255 (ΦΕΚ Β΄ 1905/13.05.2021), ΚΥΑ 1217/264725 (ΦΕΚ Β΄ 4585 5.10.21) και ΥΑ 1180/294523 (ΦΕΚ Β΄ 4941/26.10.2021).
Όπως ανέφερε μάλιστα ο κ. Λιβανός, με την ανακοίνωση και εφαρμογή των εξυγιαντικών αυτών νομοθετικών επιλογών, δημιουργήθηκαν έντονες εστίες αντίδρασης από πρόσωπα που θίγονταν, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την «επικήρυξή» του σε αφίσες, οι οποίες είχαν αναρτηθεί δημοσίως καθώς και με την οργάνωση δύο συλλαλητηρίων, όπου μεταξύ των οργανωτών ήταν οι γνωστοί αγροτοπατέρες της Κρήτης υπογραμμίζοντας ότι «φυσικά οι αντιδράσεις αυτές δεν επηρέασαν την πολιτική μας».
