Στη Γαλλία, το δημόσιο χρέος έχει ξεπεράσει τα 3 τρισ. ευρώ. Πρόκειται για ποσό τεράστιο ακόμη και για τη δεύτερη οικονομία της ευρωζώνης. Κάθε χρόνο δαπανά δεκάδες δισεκατομμύρια μόνο για τόκους, ενώ η κοινωνία πιέζεται από φόρους, αβεβαιότητα και περικοπές.
Οταν μιλάμε για μια τέτοια «βόμβα» στην καρδιά της Ευρώπης, δεν αφορά μόνο τη Γαλλία. Αφορά ολόκληρη την ήπειρο, τις αγορές, τις κυβερνήσεις και, φυσικά, την Ελλάδα. Η Γαλλία δεν είναι μια μικρή οικονομία που μπορεί να αφεθεί στην τύχη της. Είναι ο πυλώνας της ευρωζώνης μαζί με τη Γερμανία. Αν αρχίσει να κλυδωνίζεται, το ντόμινο δεν θα είναι απλώς χρηματοοικονομικό αλλά θεσμικό: θα απειληθεί η ίδια η σταθερότητα του ευρώ.
Οσο αυξάνεται το χρέος τόσο πιο δύσκολο γίνεται για τη Γαλλία να δανείζεται φθηνά. Αν οι επενδυτές αρχίσουν να αμφιβάλλουν για τη βιωσιμότητα του χρέους της, ζητούν υψηλότερα επιτόκια. Αυτό κάνει το χρέος ακόμη πιο ακριβό και δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Ομως πίσω από όλα αυτά δεν βρίσκονται μόνο ποσοστά και γραφήματα. Το ερώτημα είναι απλό: ποιος πληρώνει το τίμημα;
Οταν ένα κράτος δυσκολεύεται να καλύψει τις ανάγκες του, αναγκάζεται να κόβει από αλλού. Στη Γαλλία αυτό σημαίνει λιγότερες επιδοτήσεις, μικρότερα κοινωνικά επιδόματα, περιορισμούς σε υγεία και παιδεία. Γι’ αυτό και οι δρόμοι γεμίζουν με διαδηλωτές: από τα «κίτρινα γιλέκα» μέχρι τις μαζικές απεργίες για τις συντάξεις. Η κοινωνία αντιδρά όταν αισθάνεται πως της ζητούν συνεχώς θυσίες χωρίς να βλέπει προοπτική.
Εύλογες ανησυχίες
Η ελληνική κοινωνία γνωρίζει πολύ καλά αυτό το σενάριο. Στην κρίση χρέους της προηγούμενης δεκαετίας, οι περικοπές άλλαξαν την καθημερινότητα:
- Μισθοί και συντάξεις μειώθηκαν.
- Χιλιάδες νέοι αναγκάστηκαν να φύγουν στο εξωτερικό.
- Το κοινωνικό κράτος περιορίστηκε.
Η εμπειρία εκείνων των χρόνων έδειξε πόσο εύκολα μια οικονομική κρίση μετατρέπεται σε κοινωνική.
Αν η Γαλλία βρεθεί σε κρίση, το πρώτο που θα συμβεί είναι η αύξηση του κόστους δανεισμού για όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Οι αγορές δεν κάνουν διακρίσεις: αν χαθεί η εμπιστοσύνη σε μια μεγάλη οικονομία, η ανησυχία εξαπλώνεται παντού.
Για την Ελλάδα, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ακριβότερο χρήμα για το κράτος και για τις τράπεζες. Και κάπου εκεί το θέμα φτάνει στον πολίτη:
1. Στεγαστικά δάνεια: ακόμη και μια μικρή αύξηση στα επιτόκια μπορεί να ανεβάσει σημαντικά τη δόση ενός νοικοκυριού.
2. Λογαριασμοί ενέργειας: αν οι διεθνείς αγορές μπουν σε αστάθεια, το κόστος ρεύματος και καυσίμων μπορεί να ξαναπιέσει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
3. Σούπερ μάρκετ: οι τιμές εισαγόμενων αγαθών μπορεί να ανέβουν λόγω ισχυρότερου ευρώ ή αναταράξεων στις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Με λίγα λόγια, μια κρίση που ξεκινάει από τα κρατικά ομόλογα της Γαλλίας μπορεί να φτάσει μέχρι το ελληνικό καλάθι του σούπερ μάρκετ.
Η Ελλάδα, παρά την ανάκαμψη, παραμένει κοινωνικά ευάλωτη. Το υψηλό κόστος στέγασης και η ακρίβεια κρατούν πολλά νοικοκυριά σε οριακή κατάσταση. Αν προστεθεί μια νέα περίοδος πίεσης λόγω ευρωπαϊκής κρίσης, η κοινωνική κόπωση μπορεί να μετατραπεί σε αγανάκτηση.
Σκεφτείτε ένα νέο ζευγάρι που πληρώνει ενοίκιο 700 ευρώ, προσπαθεί να αποπληρώσει δάνειο και βλέπει τις τιμές στα τρόφιμα να ανεβαίνουν. Αν προστεθεί και μια αύξηση επιτοκίων, το άγχος γίνεται βουνό. Δεν χρειάζεται πολύ για να καταλάβουμε πώς η οικονομία συνδέεται με την καθημερινότητα και τη διάθεση μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Σε περιόδους πίεσης, οι κοινωνίες γίνονται πιο νευρικές και πιο ευάλωτες σε ακραίες φωνές. Η λιτότητα χωρίς προοπτική οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης και σε εντάσεις. Το ζήσαμε και στην Ελλάδα: τα μέτρα που υπαγορεύτηκαν από τη δημοσιονομική ανάγκη έφεραν πολιτικές ανακατατάξεις και κοινωνικούς κραδασμούς.
Η Γαλλία κινδυνεύει να περάσει μια παρόμοια δοκιμασία. Και επειδή η γαλλική πολιτική σκηνή είναι ήδη πολωμένη, η κοινωνική πίεση μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για όλη την Ευρώπη.
Το χρέος δεν είναι μόνο εθνικό πρόβλημα. Είναι συλλογικό, γιατί σε μια νομισματική ένωση κανένα μέλος δεν μένει ανεπηρέαστο. Η Ευρώπη χρειάζεται να δράσει με όρους συνεργασίας:
- Ενίσχυση μηχανισμών που στηρίζουν χώρες όταν πιέζονται.
- Επενδύσεις που δημιουργούν ανάπτυξη και θέσεις εργασίας, ώστε να μην πληρώνει πάντα το κοινωνικό κράτος τον λογαριασμό.
- Διαφάνεια και σαφήνεια στις αποφάσεις, ώστε να μη χάνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών.
Ζητείται ευημερία
Η «βόμβα» του γαλλικού χρέους δείχνει ξεκάθαρα ότι τα δημόσια οικονομικά δεν είναι μια άσκηση για λογιστές. Αγγίζουν την καθημερινότητα των ανθρώπων, από τη δόση του δανείου μέχρι το καλάθι του σούπερ μάρκετ και τον λογαριασμό ρεύματος.
Για την Ελλάδα, το γαλλικό πρόβλημα δεν είναι μακρινό. Είναι υπενθύμιση ότι η σταθερότητα στην Ευρώπη είναι το κλειδί για την ευημερία κάθε πολίτη. Αν η Γαλλία τρέμει, η Αθήνα δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής.
Η πραγματική πρόκληση είναι να μη μετατραπεί μια οικονομική καταιγίδα σε κοινωνικό σεισμό. Γιατί στο τέλος, η ισχύς μιας χώρας μετριέται όχι μόνο στους αριθμούς αλλά στην ανθεκτικότητα της κοινωνίας της.
