Η χθεσινή βομβιστική επίθεση στην ορθόδοξη εκκλησία της Δαμασκού δεν ήταν μόνο ένα ακόμη τρομοκρατικό χτύπημα. Ήταν ένα χτύπημα σε κάτι βαθύτερο: στη μνήμη, στη ρίζα, στον οίκο ενός πολιτισμού που γεννήθηκε όταν η Ευρώπη ήταν ακόμη βάρβαρη. Γιατί η Ορθοδοξία στη Μέση Ανατολή δεν είναι προσκεκλημένη. Είναι οικοδέσποινα.
Πολύ συχνά, στα δελτία των 8 και στα γραφεία διεθνών σχέσεων, η ορθόδοξη παρουσία στη Συρία, στο Ιράκ, στην Παλαιστίνη ή στον Λίβανο, περιγράφεται ως «μειονότητα». Είναι ένας τεχνικός όρος. Όμως η Ορθοδοξία δεν έφτασε ποτέ «εκεί». Ήταν πάντα εκεί. Είναι το καμπαναριό που στέκεται δίπλα στον μιναρέ. Το θυμίαμα που περνά μέσα απ’ τη σκόνη της ερήμου. Η προσευχή στην αραμαϊκή – όχι για λόγους γραφής, αλλά καταγωγής.
Η Ορθοδοξία της Μέσης Ανατολής δεν είναι εισαγόμενη. Δεν είναι μεταφυτευμένη από τη Μόσχα, ούτε εκχριστιανισμός με βυζαντινό αέρα. Είναι η Εκκλησία της Αντιόχειας. Η Εκκλησία του Ιγνατίου, του Χρυσοστόμου, των πρώτων Πατέρων. Είναι εκεί που πρώτοι ονομάστηκαν «Χριστιανοί» οι μαθητές. Εκεί που πρώτος στάθηκε ο Σαύλος κι έγινε Παύλος.
Και όμως, σε έναν κόσμο που έχει εθιστεί στο να βλέπει τις πίστεις ως γεωπολιτικά εργαλεία ή «προβλήματα προς διαχείριση», αυτή η Εκκλησία δεν έχει πρεσβείες. Δεν έχει στρατό. Έχει μόνο τις εικόνες της και τους νεκρούς της.
Η Μέση Ανατολή σήμερα δεν είναι απλώς ένα θέατρο πολέμου. Είναι ένα πεδίο θεολογικής και πολιτισμικής λήθης. Εκεί που άλλοτε μιλούσαν τρεις γλώσσες σε κάθε γωνιά της πόλης –ελληνικά, συριακά, αραβικά– τώρα μιλάνε μόνο όπλα και drones. Εκεί που συγκατοικούσαν μουσουλμάνοι, χριστιανοί και εβραίοι για αιώνες, τώρα επικρατεί το μονοφωνικό «ή μαζί μας ή νεκρός».
Και όμως, οι ορθόδοξοι της Μέσης Ανατολής δεν ζητούν προστασία, αλλά αναγνώριση. Δεν ζητούν προνόμια, αλλά να πάψουν να είναι αόρατοι. Να πάψουν να αντιμετωπίζονται σαν περίσσευμα της Ιστορίας. Γιατί δεν είναι κατακάθι της Ανατολής. Είναι το προζύμι της.
Οι επιθέσεις όπως αυτή της Δαμασκού δεν είναι απλώς εγκλήματα πολέμου. Είναι προσπάθειες διαγραφής μνήμης. Να σβήσει από τον χάρτη η χριστιανική παρουσία στην Ανατολή. Αλλά αυτή η παρουσία είναι παλαιότερη από τους περισσότερους χάρτες.
Η Δύση, που κάποτε σταυροφόρησε στο όνομά της, τώρα δυσκολεύεται ακόμα και να θυμηθεί την ύπαρξή της. Κι όμως, η Εκκλησία της Αντιόχειας δεν ξεχνά. Παραμένει εκεί, όπως τα ερείπια που στέκουν όχι γιατί δεν έπεσαν, αλλά γιατί ξέρουν να ξανασηκώνονται.
Δεν είναι γραφικότητα η παρουσία της Ορθοδοξίας στη Μέση Ανατολή. Είναι υπαρξιακή αντίσταση. Είναι το «Χριστός Ανέστη» που ακούγεται στη γλώσσα του Χριστού. Είναι η εικόνα της Θεοτόκου πάνω από έναν άδειο τρούλο που δεν φοβάται να πει: «Μένω».
Κι όσο μένει, θυμίζει ότι δεν υπάρχει Ανατολή χωρίς αυτήν.
