Η προ ημερών επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, στη Δαμασκό αποτύπωσε και σε οπτικοακουστικό υλικό αυτό που άπασα η διεθνής κοινότητα γνωρίζει: ότι ο ρόλος της Αγκυρας στη Συρία –μετά την πτώση του καθεστώτος Ασαντ– είναι κρίσιμος. Μετά την αλλαγή καθεστηκυίας τάξης, η Τουρκία ξεδιπλώνει δημοσίως την ατζέντα της για τη Συρία· ή τουλάχιστον το φανερό της σκέλος.
Αυτό έπραξε και ο κ. Φιντάν σταχυολογώντας τις τουρκικές θέσεις και προθέσεις στο Συριακό. Σε ορισμένες πρωτεύουσες της περιοχής, περιλαμβανομένου του τριγώνου Αθήνας-Λευκωσίας-Τελ Αβίβ υπάρχει ανησυχία για το έτερο σκέλος της τουρκικής ατζέντας. Καίτοι σε πρώτη φάση η Τουρκία βρίσκεται σε προνομιακή θέση, ελλοχεύει ο κίνδυνος η συμπεριφορά της να δημιουργήσει αντισυσπειρώσεις που μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες για την ίδια και την ακεραιότητά της.
Τρεις ήταν οι τουρκικές προτεραιότητες στη Συρία προ της πτώσης Άσαντ, σύμφωνα με τον Αλπέρ Τζοσκούν, ανώτερο συνεργάτη της δεξαμενής σκέψης «Carnegie»: Η εξάλειψη της διασυνοριακής απειλής από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και των «θυγατρικών» του στη Συρία, η επιστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων προσφύγων στη Συρία και η επικράτηση της Άγκυρας έναντι άλλων δρώντων, όπως η Ρωσία και το Ιράν.
Για τα δύο πρώτα, ο Χακάν Φιντάν ήταν σαφής. «Δεν υπάρχει χώρος για την “τρομοκρατική” οργάνωση PKK/YPG στη Συρία. Είδα πόσο αποφασισμένος είναι ο συριακός λαός στον αγώνα ενάντια στην PKK/YPG», σημείωσε. Αναφορικά με το έτερο ζήτημα, υπογράμμισε τη σημασία της άμεσης ανοικοδόμησης της Συρίας προκειμένου «να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που θα επιτρέψει την εθελοντική και ασφαλή επιστροφή των Σύριων στη χώρα τους».
«Φαίνεται προφανές ότι η Άγκυρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις που εξακολουθούν να εκτυλίσσονται στη Συρία. Είναι πολύ πιθανό ότι θα προσπαθήσει να ενισχύσει τον ρόλο της τις επόμενες ημέρες και μήνες», δήλωσε στο «Μανιφέστο» ο Μεχμέτ Φατίχ Τζεϊλάν. Σύμφωνα με τον πρέσβη ε.τ. και πρόεδρο της δεξαμενής σκέψης «Ankara Policy Center» είναι νωρίς για προβλέψεις μια και «η παρούσα πρόκληση στη Συρία χρειάζεται συνεχή και συνετή προσοχή από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς».
Λίγες μέρες μετά την πτώση Άσαντ, η τουρκική πρεσβεία στη Δαμασκό επαναλειτούργησε μετά από 12 χρόνια, ενώ και η επίσκεψη του διοικητή των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, Ιμπραήμ Καλίν, τις ίδιες μέρες στη συριακή πρωτεύουσα ήταν μια κίνηση υψηλού συμβολισμού.
Σύγκρουση
Ορισμένοι εν Ελλάδι αναλυτές διέγνωσαν τα πρόσφατα γεγονότα στη Συρία ως ευνοϊκά για το Ισραήλ. Αντιθέτως, έμπειροι πρέσβεις, σε ιδιωτικές τους συνομιλίες, εκτιμούσαν ότι δημιουργείται μια συνθήκη για «οριστική ρήξη των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων» λόγω του ότι οι δύο χώρες αποκτούν «οιονεί κοινά σύνορα» και μια ευκαιρία για μεγαλύτερη σύσφιξη των σχέσεων Αθήνας-Τελ Αβίβ. Προσώρας, δικαιώνονται οι πρέσβεις.
Από τη Δαμασκό, ο κ. Φιντάν επιτέθηκε στο Ισραήλ κατηγορώντας το ότι «σφετερίζεται» εδάφη της Συρίας, ενώ την ίδια μέρα ο πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) και κυβερνητικός εταίρος του Ταγίπ Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δήλωνε ότι «από τη στιγμή που έγινε η άλωση της Δαμασκού είναι κοντά και η άλωση της Ιερουσαλήμ».
Υπό αυτό το πρίσμα, ο Σεθ Φράντζμαν (δημοσιογράφος και αναλυτής ασφαλείας Μέσης Ανατολής) υποστήριξε ότι «η εξαγορά της Άγκυρας στη Δαμασκό μπορεί να την οδηγήσει σε τροχιά σύγκρουσης με το Ισραήλ», ενώ εκτίμησε ότι η Τουρκία θ’ αρχίσει άμεσα να παράσχει όπλα και αμυντική τεχνολογία στη Συρία. Για τον Τζοσκούν τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα:
Εάν η εικόνα της ανόδου της Τουρκίας στη Συρία θεωρηθεί ως απειλή από τα αραβικά έθνη, θα δημιουργηθούν νέοι αντιτουρκικοί συσχετισμοί στην περιοχή.
Νέα ανύπαρκτη ΑΟΖ
Σε ό,τι αφορά Αθήνα και Λευκωσία, δημιουργήθηκε έντονη ανησυχία για το ενδεχόμενο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Τουρκίας (ή του ψευδοκράτους) και του νέου συριακού καθεστώτος, κάτι παρεμφερές με το αποκαλούμενο «τουρκολιβυκό μνημόνιο».
Οι ανησυχίες εντάθηκαν από δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου, τα οποία φιλοξένησαν ποικίλες «απόψεις». Μεταξύ αυτών, ήταν οι δηλώσεις του υποναύαρχου Τζεμ Γκουρντενίζ, του «πατέρα» του αναθεωρητικού-επεκτατικού δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» που με συνέπεια ακολουθεί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο.
«Μια συμφωνία ΑΟΖ με τη Συρία θα έλυνε και τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Η Αίγυπτος, που έκανε συμφωνία με την Κύπρο, έπεσε σε παγίδα και έχασε μια πολύ σοβαρή θαλάσσια δικαιοδοσία. Η Κύπρος ήθελε να παίξει το ίδιο κόλπο στη Συρία, αλλά ο χρόνος είναι με το μέρος της Τουρκίας», ανέφερε ο κ. Γκουρντενίζ.
Ο κ. Τζεϊλάν έχει διαφορετική άποψη. «Δεδομένης της μετάβασης στη Συρία, φαίνεται πρόωρο να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας», σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι το ζήτημα μπορεί να επιλυθεί σε μεταγενέστερο στάδιο. «Σε ποιο βαθμό μια τέτοια πιθανή ρύθμιση θα μπορούσε να επηρεάσει την Κύπρο, μένει να το δούμε», κατέληξε.
