Ιστορική στιγμή για την κυβέρνηση χαρακτήρισε ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης τις αλλαγές που φέρνει η εφαρμογή του νέου δικαστικού χάρτη από τις 16 Σεπτεμβρίου 2024.
Ο νέος δικαστικός χάρτης, είπε ο Γιώργος Φλωρίδης, είναι η μεγαλύτερη τομή από τη σύσταση του ελληνικού κράτους και μετά από 104 χρόνια λειτουργίας των ειρηνοδικείων, εντάσσονται στα πρωτοδικεία. Η κίνηση αυτή αναμένεται να επισπεύσει τον χρόνο έκδοσης των πολιτικών και ποινικών αποφάσεων, από τα τέσσερα χρόνια (1.482 ημέρες) που απαιτούνται σήμερα στα δυόμισι χρόνια (900 ημέρες).
«Ο νέος δικαστικός χάρτης είναι η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων στον χώρο της Δικαιοσύνης. Θα δώσει ώθηση και θα κρίνει την αποδοτικότητα και των λοιπών μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, που εξελίσσονται, και οι οποίες θα συμβάλλουν συνολικά σε μια νέα εποχή για την ελληνική Δικαιοσύνη» τόνισε ο κ. Φλωρίδης και συνέχισε: «Η ενδυνάμωση του Κράτος Δικαίου, όπως και η Δημοκρατία, δεν είναι αφηρημένο σχήμα ούτε πολιτική ρητορεία αλλά η συστηματική και έμπρακτη προσπάθεια θεσμικών τομών, αλλαγών και παρεμβάσεων που, ανάμεσα σε άλλα, αναβαθμίζουν διαρκώς την ποιότητα και την ταχύτητα της Δικαιοσύνης.
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια που έχει αναλάβει η κυβέρνηση για την επιτάχυνση στον χώρο της ελληνικής δικαιοσύνης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ο σχεδιασμός είναι πολύπλευρος και συνδυαστικός: Θεσμικές αλλαγές στους Κώδικες του Ποινικού, Αστικού και Διοικητικού Δικαίου, ολοκλήρωση της Ψηφιακής Δικαιοσύνης, ενίσχυση και ανανέωση των κτιριακών και υλικοτεχνικών υποδομών και ενίσχυση του προσωπικού των δικαστικών υπαλλήλων για την καλύτερη λειτουργία των δικαστηρίων.
Με το παρόν νομοσχέδιο ενοποίησης του α’ βαθμού δικαιοδοσίας και τη χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων, επιχειρείται η επιδραστικότερη όλων μεταρρυθμιστική τομή καθώς εξορθολογίζει στη βάση του το δικαστικό σύστημα της ελληνικής πολιτείας.
Για πρώτη φορά, ο Δικαστικός Χάρτης της χώρας αναμορφώνεται ουσιαστικά, έχοντας πλέον ενοποιημένη, συγκεντρωμένη, αυξημένη ποιοτικά και ποσοτικά την πρωτοβάθμια δομή των δικαστών, με τρόπο που καθιστά πιο εύρυθμη, ταχύτερη και αποτελεσματική τη λειτουργία των δικαστηρίων της πρωτοβάθμιας, ποινικής και πολιτικής, ελληνικής Δικαιοσύνης».
Ο Γιώργος Φλωρίδης είπε ότι «σήμερα, ενοποιούμε τους πρωτοβάθμιους δικαστές, με αναβάθμιση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες, αφήνοντας πίσω μας την παρωχημένη, αντιπαραγωγική και αχρείαστη διάκριση τους. Στέλνουμε στην πρώτη γραμμή μάχης 1000 περίπου πρώην ειρηνοδίκες, οι οποίοι με κατάλληλη κατάρτιση θα μπορούν να κάνουν πλέον το σύνολο της δουλειάς των πρωτοδικών και να δικάζουν ταυτόχρονα ποινικές και πολιτικές υποθέσεις. Έτσι με την ενοποίηση διπλασιάζεται η "δεξαμενή" των δικαστών και θα υπάρχουν πλέον συνολικά 2100 πρωτοδίκες , με καταλυτική επίδραση στην ταχύτητα έκδοσης των πρωτοβάθμιων αποφάσεων».
Μπούγας: Αλλάζει το δικαστικό σύστημα της χώρας
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Γιάννης Μπούγας είπε ο νέος δικαστικός χάρτης αποτελεί μια τομή στο χώρο της Δικαιοσύνης με την οποία αλλάζει το δικαστικό σύστημα της χώρας και αναφέρθηκε αναλυτικά στο νέο καθεστώς που θα ισχύσει από τον Σεπτέμβριο.
Η σημερινή κατάσταση είναι η εξής:
- Συνολικός χρόνος έκδοσης τελεσίδικης απόφασης στην Ελλάδα 1.482 ημέρες ενώ αντίστοιχος χρόνος στις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης (CoE) οι 637.
- Λειτουργούν 154 ειρηνοδικεία και 63 πρωτοδικεία. Τα 63 από τα 154 ειρηνοδικεία λειτουργούν στις έδρες των 63 πρωτοδικείων. Συνολικά στον α’ βαθμό υπάρχουν 217 δικαστικοί σχηματισμοί.
- Οι συνολικά 916 ειρηνοδίκες σε όλη την Ελλάδα δικάζουν μόνο αστικές υποθέσεις έως 20.000 €, ενώ δεν δικάζουν καθόλου ποινικές υποθέσεις (ιδίως από το 2019 που καταργήθηκαν τα πταίσματα°.
- Οι 1.200 πρωτοδίκες δικάζουν αστικές υποθέσεις από 20.001€ και άνω, καθώς και όλες τις ποινικές υποθέσεις πρώτου βαθμού.
- Μία απόφαση ειρηνοδικείου κοστίζει κατά μέσο όρο 760 ευρώ, ενώ κάθε απόφαση πρωτοδίκη κοστίζει μόλις 380 ευρώ. Το κόστος διαμορφώνεται, σύμφωνα με του μισθούς των δικαστικών υπαλλήλων, τα λειτουργικά έξοδα και το χρόνο έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων.
Οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου
Οι βασικοί άξονες του νομοσχέδιου είναι:
- Ενοποίηση πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας
- Διαμόρφωση χωροταξικού σχεδιασμού (κεντρικές, παράλληλες, περιφερειακές Έδρες, οργανικές θέσεις, καταργήσεις μικρών σχηματισμών)
· Μεταφορά διαχειριστικών-διοικητικών αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων δικαστών στο ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ. (Ταμείο Χρηματοδοτήσεως Δικαστικών Κτιρίων)
Με την προτεινόμενη ενοποίηση του α’ βαθμού δικαιοδοσίας:
- Ορίζονται 56 κεντρικά πρωτοδικεία και 7 παράλληλες έδρες αυτών.
- Καταργούνται τα 63 ειρηνοδικεία που βρίσκονται στις έδρες των 63 πρωτοδικείων (56 ειρηνοδικεία των κεντρικών εδρών και 7 ειρηνοδικεία των παράλληλων εδρών). Τα κτήριά τους θα χρησιμοποιούνται ως χώροι του πρωτοδικείου.
- Από τα εναπομείναντα 91 ειρηνοδικεία, τα 48 αναβαθμίζονται σε περιφερειακές έδρες πρωτοδικείου και τα υπόλοιπα 43 καταργούνται τελείως (κλείνουν και σαν κτήρια).
- Θα επέλθει διπλασιασμός των δικαστών πρώτου βαθμού (περίπου 2.000)
- Ταχύτερη διεκπεραίωση υποθέσεων
- Ισοκατανομή της ύλης
Ως προς τη χωροταξική διαμόρφωση των δικαστικών σχηματισμών ο Γιάννης Μπούγας μίλησε για δύο βασικούς κανόνες:
- Ένα κεντρικό πρωτοδικείο για κάθε Περιφερειακή Ενότητα (πρώην νομός)
- Σύνορα και νησιά για εθνικούς λόγους δεν επηρεάζονται
Στις Περιφερειακές Ενότητες όπου υπάρχουν 2 ή 3 πρωτοδικεία, οι έδρες τους -πλην της κεντρικής- μετατρέπονται σε παράλληλες με πλήρη καθ’ ύλην αρμοδιότητα. Συγκεκριμένα, στις Περιφερειακές Ενότητες:
Έτσι, στη Μεσσηνία παράλληλη έδρα θα είναι η Κυπαρισσία, στη Λακωνία το Γύθειο, στην Ηλεία η Αμαλιάδα, στην Αχαΐα το Αίγιο και τα Καλάβρυτα, στην Αιτωλοακαρνανία το Μεσολόγγι και στη Βοιωτία η Θήβα. Στην Περιφερειακή Ενότητα Έβρου διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα πρωτοδικεία Αλεξανδρούπολης και Ορεστιάδας, στην ΠΕ Πέλλας διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα πρωτοδικεία Έδεσσας και Γιαννιτσών, στην ΠΕ Κυκλάδων διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα πρωτοδικεία Σύρου και Νάξου και στην ΠΕ Δωδεκανήσου διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα πρωτοδικεία Ρόδου και Κω. Οι οργανικές θέσεις δικαστών, εισαγγελέων και δικαστικών υπαλλήλων κάθε περιφερειακής ενότητας, μεταφέρονται στο κεντρικό πρωτοδικείο. Στις παράλληλες Έδρες εξακολουθεί να δικάζεται το σύνολο των υποθέσεων, όπως σήμερα. Στις περιφερειακές Έδρες δικάζονται όλες οι αστικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πρωτοδικείου (Τακτική- Ειδική διαδικασία) που αποτελούν το 80% της δικαστικής ύλης, όλες οι ποινικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου με την προϋπόθεση να υπάρχει κατάλληλη υποδομή (κυρίως αίθουσες ακροατηρίων).
Οι αλλαγές σε Αθήνα και Πειραιά
Στην Αθήνα το πρωτοδικείο «σπάει» στα δυο. Τίθεται σε εφαρμογή ο διαχωρισμός του Πρωτοδικείου Αθηνών (υπό ενιαία διοίκηση) σε Ποινικό, που θα στεγαστεί στην Ευελπίδων, και Πολιτικό με έδρα στη Λουκάρεως, στο κτήριο που στεγάζονται σήμερα το Ειρηνοδικείο Αθηνών και τμήμα του Πρωτοδικείου. Στην Αθήνα θα λειτουργήσουν από 16/9/2024 τρία περιφερειακά πρωτοδικεία με έδρες το Μαρούσι, το Κορωπί και το Περιστέρι με πλήρη αρμοδιότητα από 01/01/2026. Μέχρι τότε θα λειτουργούν ως περιφερειακές έδρες πρωτοδικείων με την καθ’ ύλην αρμοδιότητα των πρώην ειρηνοδικείων (20.000 ευρώ). Αντίστοιχα στον Πειραιά θα λειτουργήσουν δύο περιφερειακά πρωτοδικεία με έδρα την Καλλιθέα και τα Μέγαρα.
Δημιουργία παράλληλης επετηρίδας
Δημιουργείται παράλληλη ειδική επετηρίδας όπου οι ειρηνοδίκες -δικαστές πρώτου βαθμού πλέον - εξελίσσονται έως τον βαθμό του προέδρου Πρωτοδικών. Από την ειδική επετηρίδα προβλέπεται, κατόπιν αίτησής του, η μετακίνηση δικαστή (πρώην ειρηνοδίκη) στο τέλος της γενικής επετηρίδας μετά από θέσπιση συγκεκριμένων κριτήριων, αξιολόγηση και απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου. Όλοι λαμβάνουν τον ίδιο μισθό με τους συναδέλφους τους της γενικής επετηρίδας, ανάλογα με τα έτη υπηρεσίας στο δικαστικό σώμα.
Καταργείται η κατεύθυνση ειρηνοδικών στην Εθνική Σχολή Δικαστών και στο εξής προκηρύσσονται εξετάσεις αποκλειστικά για παρέδρους πρωτοδικείου. Όλοι οι ειρηνοδίκες θα επιμορφωθούν στην ΕΣΔΙ (ιδίως σε ζητήματα ποινικού δικαίου), προκειμένου να είναι έτοιμοι για τα νέα τους καθήκοντα.
Ως προς τα καθήκοντα των προϊσταμένων δικαστηρίων προβλέπονται τα εξής:
- Οι υποχρεώσεις του προϊσταμένου ενός δικαστηρίου διακρίνονται στις υπηρεσιακές-δικαιοδοτικές (ανάθεση υπηρεσιών στους δικαστές, γραμματείς, πειθαρχικά κλπ) και διοικητικές-διαχειριστικές (συντήρηση κτιρίων, προμήθειες κλπ)
- Προβλέπεται η αποδέσμευση των προϊσταμένων από τα διαχειριστικά τους καθήκοντα και η αποκλειστική τους ενασχόληση με τα υπηρεσιακά- δικαιοδοτικά
Διοικητικά-διαχειριστικά καθήκοντα αναλαμβάνει το ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ. σε έκαστη Εφετειακή περιφέρεια, πάντα υπό την εποπτεία του Συμβουλίου Διευθύνσεως του κάθε δικαστικού σχηματισμού.
Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα θα είναι:
- Ισοκατανομή της ύλης του πρώτου βαθμού με την οποία θα σταματήσει το φαινόμενο όπου το 50% των δικαστών αναλαμβάνει το 80% της ύλης.
Ρυθμίζεται η ανακολουθία των δύο δικαιοδοσιών στον πρώτο βαθμό
- Δημιουργία παραγωγικών και αποτελεσματικών δικαστηρίων, με αριθμό υπηρετούντων δικαστών μεγαλύτερο από 15.
- Πιο προσιτή δικαιοσύνη στον πολίτη, με λιγότερο κόστος γι’ αυτόν.
- Σημαντική μείωση του χρόνου της έκδοσης αποφάσεων στον πρώτο βαθμό
- Εξοικονόμηση πόρων (σε συνδυασμό με τη χωροταξία).
- Βελτίωση αναλογίας δικαστικών υπαλλήλων προς δικαστή πρώτου βαθμού.
- Η παραγωγικότητα των (πρώην) ειρηνοδικών και πρωτοδικών -πλέον δικαστών πρώτου βαθμού- θα αυξηθεί μέχρι 17%.
- Το ποσοστό εκκαθάρισης των πρωτοδικείων (ο λόγος των διεκπεραιωθεισών προς τις εισερχόμενες υποθέσεις κάθε δικαστή πρώτου βαθμού) αναμένεται να αυξηθεί μέχρι 24%.
Η συνδυαστική εφαρμογή του Δικαστικού Χάρτη και του προσφάτως ψηφισθέντος Ν. 5095/2024 για την ενίσχυση της δικηγορικής ύλης, αναμένεται να μειώσει τον χρόνο έκδοσης τελεσίδικης απόφασης, από τις 1482 ημέρες, στις 900.
