Ως αποστολή δύσκολη που εμπεριέχει ρίσκο, περιέγραφαν αρμόδιοι αξιωματούχοι την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη, στη Λιβύη, την Κυριακή.
Σε μια κρίσιμη συγκυρία για τις σχέσεις της Αθήνας με τις κυβερνήσεις σε Τρίπολη και Βεγγάζη (που αμφότερες υποστηρίζουν πλέον το τουρκολιβυκό μνημόνιο), ο κ. Γεραπετρίτης επισκέπτεται τη βορειοαφρικανική χώρα. Πρόκειται για την πρώτη παρουσία Έλληνα ΥΠΕΞ μετά το διπλωματικό επεισόδιο του Νοεμβρίου του 2022, που είχε επισκιάσει την επίσκεψη του προκατόχου του, Νίκου Δένδια.
Ο αρχικός σχεδιασμός, που προέβλεπε επίσκεψη και στις δύο πλευρές της Λιβύης, δεν προχώρησε λόγω κωλυμάτων που επικαλέστηκε η Τρίπολη. Ο κ. Γεραπετρίτης μεταβαίνει στη Βεγγάζη όπου θα συναντηθεί με τον επικεφαλής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA), Χαλίφα Χαφτάρ, και σε δεύτερο χρόνο, στις 15 Ιουλίου, επισκέπτεται την Τρίπολη, με το πρόγραμμα των συναντήσεων να παραμένει ακόμα ανοιχτό.
Διπλή στόχευση
Κεντρικά ζητήματα στην ατζέντα του κ. Γεραπετρίτη αποτελούν η διμερής οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και η διαχείριση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών, στον απόηχο της μαζικής πίεσης που δέχεται η Ελλάδα από την (Ανατολική) Λιβύη από τις αρχές του 2025. Στο πεδίο αυτό η ελληνική πλευρά ενέπλεξε και την ΕΕ.
Η Αθήνα θα επιχειρήσει να διερευνήσει τις προθέσεις της Βεγγάζης όσον αφορά την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Στο υπουργείο Εξωτερικών εκτιμάται ότι οι σχετικές συζητήσεις με τους Λίβυους δεν ξεκινούν από το μηδέν αλλά από προϋπάρχουσα βάση. Ως βάση νοούνται οι διμερείς διαπραγματεύσεις της περιόδου 2006-2010 υπό τον πρέσβη ε.τ. Γιώργο Σαββαΐδη.
Το ιδεατό σενάριο για το υπουργείο Εξωτερικών θα ήταν μια διμερής πολιτική συμφωνία για την οριοθέτηση. Ωστόσο, και παρά τις δεδομένες δυσκολίες, δεν αποκλείεται να προτείνει η Ελλάδα την κατάρτιση κοινού συνυποσχετικού για την παραπομπή της διαφοράς της οριοθέτησης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Στο παρελθόν, η Λιβύη προσέφυγε δύο φορές στη Χάγη για ζητήματα θαλασσίων ζωνών: το 1978 εναντίον της Τυνησίας και το 1982 εναντίον της Μάλτας. Η χώρα έχει υπογράψει τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά δεν την έχει επικυρώσει. Υπό αυτό το πρίσμα, διπλωματικοί αξιωματούχοι σχολίαζαν ότι κατά την τελευταία συμφωνία μεταξύ των κρατικών εταιρειών πετρελαίου Λιβύης-Τουρκίας, η πρώτη σεβάστηκε την «ελληνική» μέση γραμμή.
Ακόμα και όταν ήταν ενιαία, οι συζητήσεις με τη Λιβύη για τις θαλάσσιες ζώνες ήταν δύσκολες. Ο κ. Σαββαΐδης τις περιέγραψε συνοπτικά σε άρθρο του στο «Βήμα» (20/06/2020) και αναλυτικά στο απόρρητο σημείωμα με θέμα «Οριοθέτηση Θαλασσίων Ζωνών με τη Λιβύη και την Αίγυπτο» που επέδωσε τον Απρίλιο του 2006 στην τότε υπουργό Εξωτερικών, Ντόρα Μπακογιάννη (το είχε αποκαλύψει ο διπλωματικός συντάκτης Αγγελος Αθανασόπουλος).
Σύμφωνα με τον κ. Σαββαΐδη, στον τελευταίο γύρο των διαπραγματεύσεων (Αύγουστος 2010), η λιβυκή πλευρά υπέβαλε δύο υποθέσεις οριοθέτησης: μία με ανοικτό και μία με κλειστό τον Κόλπο της Σύρτης. Και στις δύο ζητούνταν από την Ελλάδα «η πλήρης παραίτηση επί των δικαιωμάτων της επί των θαλασσίων ζωνών (υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ) για όλες τις ελληνικές νήσους στο Ν. Ιόνιο-Λιβυκό Πέλαγος» μεταξύ των οποίων Στροφάδες, Σαπιέντζα, Σχίζα, Γαύδος, Χρυσή και Κουφονήσι. Και τότε δεν υπήρχε το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η Ελλάδα αρνήθηκε διότι η λιβυκή κίνηση «ισοδυναμούσε με προσπάθεια ανταλλαγής παράνομων αξιώσεων (κλείσιμο Σύρτης) με νόμιμα δικαιώματα (ελληνικές νήσοι)» αλλά και λόγω του επικίνδυνου προηγούμενου που θα δημιουργούταν εις βάρος της χώρας μας στις μελλοντικές οριοθετήσεις με άλλα κράτη (π.χ. Τουρκία, Αλβανία).
Οι πρόσφατες πληροφορίες περί επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη λιβυκή βουλή (που ελέγχεται από τον Χαφτάρ) προκάλεσαν έντονη ανησυχία στην Αθήνα, παρά τις αρμόδιες διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση της Βεγγάζης ότι η είδηση δεν ισχύει.
Αιγυπτιακές πιέσεις
Οπωσδήποτε Ελλάδα και Αίγυπτος εξακολουθούν να διάκεινται εναντίον του τουρκολιβυκού μνημονίου. Δημοσίευμα του Middle East Eye υποστήριζε ότι το Κάιρο ζήτησε από τις ΗΠΑ να πιέσουν τον Χαφτάρ να μην επικυρώσει το τουρκολιβυκό. Πηγές του υπουργείου Εξωτερικών σε ερωτήσεις από το «Μανιφέστο» για το αν υπάρχει και ελληνική εμπλοκή, δεν σχολίασαν απολύτως τίποτα.
Πέραν της αυξανόμενης διείσδυσης της Τουρκίας και στις δύο πλευρές της Λιβύης, αυτό που υπογράμμιζαν έμπειροι παρατηρητές της ελληνικής διπλωματίας είναι ότι η Άγκυρα εσχάτως προασπίζεται το τουρκολιβυκό μνημόνιο (ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί από λιβυκής πλευράς). Γι’ αυτόν τον λόγο οι ίδιοι παρατηρητές εκτιμούν ότι η Αθήνα πρέπει να δράσει άμεσα και αποφασιστικά. «Βεβαίως και δεν έχουμε χάσει το παιχνίδι της Λιβύης», σημείωσε ο κ. Γεραπετρίτης (Πρώτο Θέμα).
Χθες, πηγές του τουρκικού υπουργείου Άμυνας υποστήριζαν ότι το τουρκολιβυκό δεν είναι παράνομο και ότι εμπίπτει στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Εν τω μεταξύ, το Nordic Monitor αποκάλυψε ότι εξελίσσονται μυστικές διαπραγματεύσεις Τουρκίας-Συρίας για την οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλασσίων ζωνών
