Η ενεργειακή κρίση και η κλιματική αλλαγή επανακαθορίζουν τον ρόλο του τουρισμού στην Ελλάδα, επιταχύνοντας τη στροφή προς ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
Τα ξενοδοχεία – από μεγάλες μονάδες έως μικρά καταλύματα – καλούνται να προσαρμοστούν, βελτιώνοντας την ενεργειακή τους απόδοση, μειώνοντας το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και επενδύοντας σε έξυπνες τεχνολογίες.
Η οικονομική βιωσιμότητα δεν περιορίζεται πλέον στις αφίξεις. Αντίθετα, περνάει μέσα από τη μείωση κόστους λειτουργίας, την αναβάθμιση υποδομών και την προσέλκυση ευαισθητοποιημένων επισκεπτών. Πρόκειται για έναν πιο ανθεκτικό τουρισμό, που μπορεί να αντεπεξέλθει σε κρίσεις και ενεργειακές αστάθειες.
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και η Ερευνητική Ομάδα Κτιριακού Περιβάλλοντος παίζουν κεντρικό ρόλο, μέσα από μελέτες και καινοτόμες προτάσεις για τη μετατροπή των υφιστάμενων κατασκευών σε πράσινα και αποδοτικά κτίρια.
Ο Δρ. Βασίλης Ντούρος, Φυσικός Δομημένου Περιβάλλοντος, αναφέρει πως η μετάβαση σε πράσινο τουρισμό αποτελεί και οικονομική ευκαιρία:
«Με στοχευμένες παρεμβάσεις – όπως θερμομόνωση, αναβάθμιση συστημάτων ψύξης/θέρμανσης και έξυπνη ενεργειακή διαχείριση – ένα ξενοδοχείο μπορεί να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας έως και 72%, από 430 στις 120 κιλοβατώρες/τ.μ. ετησίως. Με την κιλοβατώρα στα 0,10 ευρώ, αυτό ισοδυναμεί με 30 ευρώ εξοικονόμηση ανά τετραγωνικό μέτρο τον χρόνο».
Ο ίδιος επισημαίνει ότι τα συστήματα φωτισμού (LED, αισθητήρες, προγραμματισμός) προσφέρουν άμεση εξοικονόμηση, ενώ η ψύξη και η θέρμανση, που αθροιστικά καλύπτουν περίπου το 50% της κατανάλωσης, απαιτούν βαθύτερες παρεμβάσεις στο κέλυφος του κτιρίου.
«Πράσινη» στροφή στα ξενοδοχεία
Ο Κωνσταντίνος Μαρινάκος, Αντιπρόεδρος της ΠΟΞ και Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, τονίζει πως η περιβαλλοντική βιωσιμότητα είναι πλέον στρατηγικός στόχος. Το 2024, επενδύθηκαν πάνω από 1 δισ. ευρώ στον ξενοδοχειακό τομέα, με το 20% σε έργα ενεργειακής εξοικονόμησης.
Ωστόσο, μόλις το 32% των καταλυμάτων παρακολουθεί συστηματικά την κατανάλωση νερού, ενώ μόνο το 25% εφαρμόζει ανακύκλωση. Η έλλειψη πόρων, ειδικά στα νησιά, καθιστά τη βιώσιμη ανάπτυξη κατεπείγουσα ανάγκη.
Το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΞΕΕ), σε συνεργασία με το ΤΕΕ και το υπουργείο Τουρισμού, αναπτύσσει ένα σύστημα κατάταξης ξενοδοχείων βάσει περιβαλλοντικών επιδόσεων, που αναμένεται να αποτελέσει καθοριστικό εργαλείο στο μέλλον.
Η φοιτητική Εστία του ΕΚΠΑ ως πρότυπο
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου ProGETonE, υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Μαργαρίτας Νίκης Ασημακοπούλου, υλοποιείται η ριζική ενεργειακή αναβάθμιση της φοιτητικής Εστίας του ΕΚΠΑ.
Ο Δρ. Ντούρος εξηγεί πως το έργο συνδυάζει αντισεισμική ενίσχυση, μηδενική ενεργειακή κατανάλωση και αρχιτεκτονική βελτίωση. Όπως λέει, πρόκειται για παράδειγμα προς μίμηση για ολόκληρο τον ξενοδοχειακό κλάδο.
Η καθηγήτρια Ασημακοπούλου υπογραμμίζει ότι η εκπαίδευση νέων επιστημόνων στην ενεργειακή αποδοτικότητα και η ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης είναι κρίσιμα ζητήματα. Επιπλέον, τονίζει τη σημασία του επισκέπτη: «Ακόμη και τα πιο σύγχρονα καταλύματα απαιτούν περιβαλλοντικά συνειδητούς χρήστες».
Κλιματική αλλαγή και ανάγκη για άμεσες παρεμβάσεις
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα τον τουριστικό τομέα, μεταβάλλοντας το κλίμα, τα οικοσυστήματα και τις υποδομές. Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι καύσωνες απειλούν τη βιωσιμότητα δημοφιλών προορισμών, ενώ παράλληλα δημιουργούνται νέες ευκαιρίες σε ορεινές περιοχές.
Πολλά καταλύματα, ειδικά παλαιότερα ξενοδοχεία, κατατάσσονται σε χαμηλές ενεργειακές κατηγορίες, με υψηλή κατανάλωση και μεγάλο ανθρακικό αποτύπωμα.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΥΠΕΝ, η κατανάλωση σε νέα ή ανακαινισμένα κτίρια έχει μειωθεί έως 50%, ενώ η ηλιακή ενέργεια καλύπτει ήδη το 35% των αναγκών.
Ο Δρ. Ντούρος τονίζει: «Ο χρόνος είναι κρίσιμος. Οι στόχοι για το 2030 και το 2050 δεν αφήνουν περιθώρια καθυστερήσεων. Χρειαζόμαστε δράση τώρα».
Η μετάβαση μπορεί να στηριχθεί μέσω ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων, με έμφαση στη μείωση του ενεργειακού κόστους και στην επέκταση της τουριστικής περιόδου, ιδίως σε ορεινές περιοχές. Η λύση είναι εφικτή, αρκεί να υλοποιηθεί έγκαιρα.
