Καθώς τόσο στις πρόσφατες ελληνικές όσο και στις τουρκικές εκλογές οι αντίστοιχες δημοσκοπήσεις απέτυχαν να μας προετοιμάσουν κατάλληλα (στην πρώτη περίπτωση για το εύρος της διαφοράς, ενώ στη δεύτερη για το ίδιο το αποτέλεσμα), αναρωτιέται κανείς μήπως αυτό το μοντέλο παρουσιάζει πλέον ανυπέρβλητα προβλήματα.
Προφανώς, αυτό το θέμα είναι πολύ μεγάλο για να αναλυθεί εδώ, επομένως ακολουθούν μόνο μερικές σκέψεις. Αρχικά, για τη σκοπιμότητα: Οι δημοσκοπήσεις έχουν καταλήξει να είναι ένα απαραίτητο εργαλείο της Δημοκρατίας. Καθώς εκλογές γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια, είναι σημαντικό η κοινή γνώμη να καταγράφεται συχνότερα, τόσο για γενικά όσο και για ειδικά θέματα πολιτικής.
Ο τρόπος όμως που διεξάγονται οι δημοσκοπήσεις παραμένει μη ψηφιακός. Συγκεκριμένα, κάθε αντίστοιχη εταιρεία ρωτά, μέσω τηλεφώνου ή διά ζώσης, ομάδες πολιτών για τις απόψεις ή τις προτιμήσεις τους. Θεωρητικά, όσο αντιπροσωπευτικότερο το δείγμα τόσο καλύτερα, δηλαδή ακριβέστερα, τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης.
Κατά τη γνώμη μου, εκεί ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα: στο δείγμα των πολιτών. Το πρόβλημα προέρχεται από δύο πλευρές. Αρχικά, από τους ίδιους τους πολίτες. Ισως πριν από καιρό ο μέσος πολίτης να απαντούσε ανεπηρέαστα στις ερωτήσεις των δημοσκόπων. Αμφιβάλλω όμως αν αυτό ισχύει πλέον. Πιστεύω ότι πολλοί συμπολίτες μας, για διαφορετικούς λόγους καθένας, είτε κρύβουν την πραγματική γνώμη τους είτε δίνουν τη γνώμη που θεωρούν ότι περιμένουν να ακούσουν οι δημοσκόποι. Με άλλα λόγια, πιστεύω ότι η εξοικείωση της κοινωνίας με τις δημοσκοπήσεις και η διαμόρφωση από καθέναν μιας γνώμης γι’ αυτές επηρεάζουν καθοριστικά τις απαντήσεις των πολιτών.
Το δεύτερο πρόβλημα, πάλι κατά τη γνώμη μου, βρίσκεται στο μη ψηφιακό μέρος της διαδικασίας. Η κοινωνία σήμερα ζει και επηρεάζεται από τον online κόσμο. Μπορεί το κλίμα στα social media (αν υποτεθεί ότι ήταν κυρίως αντι-κυβερνητικό) εξίσου να απείχε από το τελικό αποτέλεσμα, γεγονός όμως παραμένει ότι το online περιβάλλον είναι εξαιρετικά σημαντικό για να μην καταγράφεται. Να σημειωθεί επίσης ότι online περιβάλλον δεν είναι μόνο τα social media – για παράδειγμα, και οι μηχανές αναζήτησης ή η επισκεψιμότητα των ιστότοπων αποτελούν χρήσιμες πληροφορίες.
Τι μπορεί να γίνει; Υποθέτω, συνδυασμός όλων των παραπάνω. Αν υποτεθεί ότι το παραδοσιακό «δείγμα πολιτών» πλέον δεν είναι ανεπηρέαστο, τότε ψηφιακά εργαλεία ίσως μπορεί να βοηθήσουν ώστε η εικόνα να ξεκαθαρίσει. Οι δημοσκοπήσεις μπορεί να είναι απαραίτητες, όμως οι δημοσκοπήσεις χωρίς αξιοπιστία τόσο έναντι των πολιτών όσο και των πολιτικών καταλήγουν περισσότερο πρόβλημα παρά λύση.
* Καθηγητής Νομικής Πανεπιστημίου Βρυξελλών, δικηγόρος, υπεύθυνος Προσωπικών Δεδομένων ΝΔ
