Μια δεκαετία πριν, το μόνο που άκουγες ήταν εισιτήρια χωρίς επιστροφή. Νέοι επιστήμονες, επαγγελματίες, οικογένειες, άνθρωποι σε παραγωγική ηλικία έφευγαν μαζικά από την Ελλάδα. Στην πλάτη τους κουβαλούσαν απογοήτευση, αβεβαιότητα, χαμένες ευκαιρίες. Στο βλέμμα, μόνο η ανάγκη για μια καλύτερη ζωή αλλού.
Σήμερα, η εικόνα έχει αρχίσει να ανατρέπεται. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, από τους περίπου 660.000 Έλληνες που έφυγαν στο εξωτερικό μεταξύ 2010 και 2023, ήδη 422.688 έχουν επιστρέψει. Το brain drain της κρίσης δείχνει, για πρώτη φορά, να αντιστρέφεται ουσιαστικά — και όχι απλώς σε θεωρητικό επίπεδο.
Πίσω από αυτή την επιστροφή δεν βρίσκεται μόνο η νοσταλγία ή η επιθυμία για οικογενειακή επανένωση. Βρίσκεται μια Ελλάδα που αλλάζει — και που πλέον αρχίζει να προσφέρει στους πολίτες της προοπτική.
Οι αριθμοί δείχνουν στροφή: Δουλειά, μισθοί και προοπτική
Ένας από τους βασικότερους λόγους που ώθησαν χιλιάδες Έλληνες στο εξωτερικό ήταν η κατάρρευση της εγχώριας αγοράς εργασίας. Σήμερα, οι αριθμοί λένε άλλη ιστορία. Η ανεργία στη χώρα έπεσε κάτω από το 10% για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια, και τον Απρίλιο του 2025 διαμορφώθηκε στο 8,3% — το χαμηλότερο επίπεδο από το 2008.
Παράλληλα, η Ελλάδα σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση στην απασχόληση για την ηλικιακή ομάδα 20–64 στην ΕΕ, στο διάστημα μεταξύ τρίτου και τέταρτου τριμήνου 2024 (μαζί με το Λουξεμβούργο). Από το 2019 έως σήμερα έχουν δημιουργηθεί 500.000 νέες θέσεις εργασίας.
Αξιοσημείωτη είναι και η ποιοτική αλλαγή στους όρους απασχόλησης. Η πλήρης απασχόληση φτάνει το 76,4%, ενώ το ποσοστό των εργαζομένων που λαμβάνουν πάνω από 1.000 ευρώ μηνιαίως αυξήθηκε από 36,3% το 2019 σε 53,7% το 2024. Ο μέσος μισθός έφτασε στα 1.342 ευρώ — αύξηση 28,3% μέσα σε πέντε χρόνια — ενώ για όσους έχουν πλήρη απασχόληση ο μέσος μισθός είναι 1.478 ευρώ.
Ο κατώτατος μισθός, που το 2019 ήταν στα 650 ευρώ, έχει ανέλθει στα 880 ευρώ από τον Απρίλιο του 2025, σημειώνοντας αύξηση 35,4%. Την ίδια ώρα, οι ασφαλιστικές εισφορές έχουν μειωθεί κατά 5,4 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ προβλέπεται και νέα μείωση έως το 2027.
Το εργασιακό τοπίο γίνεται πιο δίκαιο και πιο σύγχρονο
Η εικόνα αλλάζει όχι μόνο σε αριθμούς, αλλά και στην κουλτούρα. Το 2024 καταγράφηκαν 815.000 περισσότερες δηλωμένες υπερωρίες, ενώ στον τουρισμό, μόνο για τον Μάρτιο του 2025, υπήρξε αύξηση 637% στις δηλωθείσες ώρες. Αυτό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη διαφάνεια, έλεγχο και προστασία για τους εργαζόμενους.
Επιπλέον, θεσμοθετούνται νέες ευέλικτες ρυθμίσεις, ενισχύεται η προστασία για εργαζόμενους-γονείς και εντείνονται οι έλεγχοι για την ασφάλεια στην εργασία. Οι αλλαγές αυτές δεν είναι μόνο τεχνικές, αλλά επηρεάζουν την καθημερινότητα όσων σκέφτονται να επιστρέψουν από πιο ανεπτυγμένα εργασιακά περιβάλλοντα του εξωτερικού.
Κίνητρα για επιστροφή και μια αγορά που ανοίγει ξανά την πόρτα
Η εικόνα συμπληρώνεται με σαφή κίνητρα για εκείνους που σκέφτονται να γυρίσουν. Οι Έλληνες που έζησαν τουλάχιστον πέντε χρόνια στο εξωτερικό δικαιούνται μείωση κατά 50% στον φόρο εισοδήματος για επτά χρόνια μετά την επιστροφή τους. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό “μπόνους επαναπατρισμού” που δίνει οικονομική ανάσα σε όσους θέλουν να κάνουν μια νέα αρχή στην πατρίδα τους.
Ειδικές ρυθμίσεις εφαρμόζονται και για κρίσιμους επαγγελματικούς κλάδους, όπως η ιατρική, διευκολύνοντας την αναγνώριση ειδικοτήτων για γιατρούς από χώρες όπως οι ΗΠΑ. Παράλληλα, εντείνονται οι δράσεις ενημέρωσης και δικτύωσης για όσους Έλληνες ζουν ακόμα στο εξωτερικό.
Από τη φυγή στην επιστροφή και στη δημιουργία
Η Ελλάδα δείχνει πλέον ικανή όχι μόνο να σταματήσει τη διαρροή ταλέντου, αλλά και να ξαναχτίσει το δικό της ανθρώπινο κεφάλαιο με βάση σύγχρονες προδιαγραφές. Η επιστροφή χιλιάδων Ελλήνων δεν είναι απλώς στατιστικό δεδομένο· είναι κοινωνικό, εργασιακό και πολιτισμικό φαινόμενο. Και είναι ένα φαινόμενο που φαίνεται να ήρθε για να μείνει.
Αυτό που κάποτε φάνταζε άπιαστο — μια σταθερή δουλειά, αξιοπρεπείς απολαβές και καθημερινότητα με προοπτική — μοιάζει σήμερα πιο κοντά από ποτέ.
*Ο Χρήστος Κουπελίδης είναι Οικονομολόγος & Σύμβουλος Στρατηγικής Ανάπτυξης
