Η επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα στην πολιτική σκηνή δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη εσωκομματική εξέλιξη. Είναι μια ευθεία πρόκληση προς μια κοινωνία που έχει πληρώσει ακριβά τα λάθη της περιόδου 2015–2019. Η επανεμφάνισή του δεν συνοδεύτηκε από ίχνος αυτοκριτικής, ίχνος σοβαρότητας ή έστω μια απόπειρα ανάληψης ευθύνης. Αντίθετα, παρουσιάστηκε σαν φυσική συνέχεια, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Κι αυτό είναι ίσως το πιο ανησυχητικό.
Το σκηνικό της επανόδου ήταν αποκαλυπτικό: τα παλιά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ τοποθετημένα στο θεωρείο, η παλιά φρουρά παραγκωνισμένη, και ο ίδιος να μιλάει σαν να έχει ήδη διαγράψει ένα ολόκληρο πολιτικό κόμμα από τη μνήμη του. Χωρίς καν να αναφέρει τους ανθρώπους που τον στήριξαν, χωρίς να αναγνωρίσει τα λάθη, που οδήγησαν το κόμμα στη διάλυση και στη σημερινή ανυποληψία του. Η στάση αυτή δεν δείχνει απλώς έλλειψη σεβασμού, δείχνει μια βαθιά αδυναμία κατανόησης της πολιτικής πραγματικότητας.
Γιατί η κοινή γνώμη αντιδρά τόσο έντονα; Γιατί θυμάται. Θυμάται το 2015. Θυμάται την παράλυση της οικονομίας, τα capital controls, τα κλειστά ΑΤΜ, τον εξευτελισμό της χώρας σε διεθνές επίπεδο. Θυμάται την παλινωδία του δημοψηφίσματος και την άμεση αναίρεση του αποτελέσματός του. Θυμάται ότι εκείνος που υποσχόταν κατάργηση μνημονίων έφερε το τρίτο και βαρύτερο. Και κυρίως θυμάται πως όλα αυτά παρουσιάστηκαν ως «εθνική διαπραγμάτευση».
Αντί να δούμε έναν πολιτικό που επιστρέφει με επίγνωση των λαθών του, είδαμε την πλήρη άρνηση της πραγματικότητας. Καμία παραδοχή για το κόστος της τετραετίας, καμία εξήγηση για τις αντιφάσεις, καμία αναφορά σε όσους επλήγησαν. Μόνο γενικόλογες διακηρύξεις και μια διάθεση να ξαναγραφτεί η ιστορία από την αρχή. Αυτό δεν είναι πολιτική αναγέννηση· είναι προσπάθεια λήθης.
Κι εδώ βρίσκεται το πραγματικό πρόβλημα: η χώρα δεν αντέχει άλλους κύκλους αυταπάτης. Δεν μπορεί να πορευτεί με πολιτικές φιγούρες που επιστρέφουν χωρίς να έχουν αντιμετωπίσει το παρελθόν τους. Δεν μπορεί να προχωρήσει με ηγεσίες που λειτουργούν σαν να μην υπάρχει συλλογική μνήμη. Σε κάθε περίπτωση, η δημοκρατία επιτρέπει σε όλους να επιστρέψουν και σε όλους να δοκιμαστούν ξανά. Αλλά είναι οι πολίτες που θα κρίνουν αν αυτή η επιστροφή αξίζει. Και η ένταση της αντίδρασης δείχνει ότι, για πολλούς, η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να ξαναζήσει όσα θέλει να αφήσει πίσω της.
Η επιστροφή Τσίπρα ίσως να ενθουσιάζει κάποιους λίγους νοσταλγούς. Αλλά για την πλειονότητα των πολιτών, αποτελεί υπενθύμιση ενός σκοτεινού κεφαλαίου που δεν πρέπει να ξανανοίξει. Η Ελλάδα έχει πληρώσει ήδη το τίμημα της ανευθυνότητας. Δεν χρειάζεται να το ξαναπληρώσει.
